اختلالات روانی که پیش از «بله» گفتن سر سفره عقد باید بشناسید
جام جم/ تصورش را کنيد که با هزار ذوق و شوق، تصميم به ازدواج با يک نفر ميگيريد و همه چيز خوب پيش ميرود تا اينکه با مشکلاتي مواجه ميشويد. شخصي که ميخواهيد با او ازدواج کنيد، دائم شما را کنترل ميکند و اعتماد چنداني به هيچ چيز ندارد. به وفور عصباني ميشود، گاهي حوصله خودش را هم ندارد. انگار هيچ چيز مثل قبل نيست و شما حسابي نگران ميشويد ولي نميدانيد دلايل اين مشکلات چيست و دائم با خودتان فکر ميکنيد شايد شما مشکلي داريد. اگر جملههاي ياد شده برايتان آشناست، بايد اين احتمال را بدهيد که ممکن است طرف مقابلتان به يکي از اختلالات رواني مبتلا باشد. دکتر محمدرضا شالبافان، روانپزشک و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي ايران، شما را با برخي از اختلالات رواني آشنا ميکند. صداقت حرف اول را ميزند با توجه به اينکه حدود يکچهارم يا 25 درصد افراد به بيماريهاي اعصاب و روان مبتلا هستند، ممکن است نگرانيهايي براي افراد در رابطه با سلامت روان در مساله ازدواج، به وجود بيايد. گاهي مشکلاتي که افراد دچار آن هستند، بيماري تلقي نميشود ولي نبايد آنها را مورد توجه قرار نداد اما مشکلات جديتري هم ميتواند وجود داشته باشد که بيماري به حساب ميآيد. تشخيص تمامي اين موارد توسط افراد عادي امکانپذير نيست به همين دليل افراد پيش از ازدواج بايد آگاهيهاي لازم را کسب کنند و از روانپزشک کمک بگيرند. علاوه بر اين، آن دسته از افرادي که به بيماري اعصاب و روان مبتلا هستند و قبلا سابقه بستري داشتهاند يا دارو مصرف ميکردند، بايد قبل از ازدواج و عقد، به نامزدشان بگويند. براي اين منظور، مراجعه به روانپزشک و ثبت مشکل و اطلاع آن به نامزد فرد از طريق روانپزشک ضروري است تا بعدا مسالهاي پيش نيايد. همسرتان بدبين است؟ تشخيص اختلالات رواني پيش از ازدواج کار چندان راحتي نيست و تا زماني که افراد با يکديگر در قالب نامزدي وقت مشترک صرف نکنند، نميتوانند متوجه نشانهها بشوند، مگر اينکه خود فرد بيمار به چيزي اشاره کند. يکي از مهمترين مشکلاتي که از نظر نبايد دور بماند، اختلال شخصيت بدبين يا پارانوئيد است. اين اختلال رواني ميتواند به زندگي مشترک افراد آسيب عميق وارد کند. فرد مبتلا به اين نوع اختلال رواني، به تمام رفتارها بدبين است و تصور ميکند طرف مقابلش به او خيانت ميکند. مشکلات اين شخص به قدري پيچيده ميشود که همسر خود را آزار خواهد داد و حتي خانوادهها نيز ميتوانند درگير اين مساله شوند. اين دسته از افراد عادت دارند به صورت مکرر، طرف مقابل خود را بررسي کنند و افراد اين بررسيهاي توام با بدبيني طرف مقابلشان را نبايد به حساب دوست داشتن يا مورد توجه بودن بگذارند و بايد از يک روانپزشک مشورت بگيرند. اختلال شخصيت بدبين، در تمامي اقشار جامعه با هر سطح خانوادگي و تحصيلي، ميتواند ديده شود. اين نشانهها مهم هستند از آنجا که ازدواج مساله مهمي است، نبايد هيچ نشانه جدياي را ناديده گرفت. براي مثال، چنانچه طرف مقابل دائما صحبتهاي نااميد کننده داشته باشد و گريههاي بيدليل يا افکار مايل به خودکشي در او ديده شود، بايد حتما اين مسائل را با روانپزشک در ميان گذاشت. اضطراب و وسواس هم جزو مسائلي هستند که از کنارشان نبايد به راحتي عبور کرد. وسواس ميتواند در زندگي زناشويي مشکلات بسيار مهمي را ايجاد کند و بايد حتما اين مساله تحت کنترل و درمان قرار بگيرد. مشکلات دردسرساز اسکيزوفرنيا، يکي از اختلالات مهم رواني محسوب ميشود که تشخيص قطعي اين اختلال، توسط روانپزشک امکانپذير است با اين حال نبايد برخي نشانهها را پيش از ازدواج در اينباره ناديده گرفت. افراد مبتلا به اسکيزوفرنيا ممکن است اظهار کنند صداهاي عجيب و غريب ميشنوند در حاليکه صدايي وجود ندارد يا به آنها اتفاقات الهام ميشود. اختلال شخصيت مرزي، يکي ديگر از بيماريهايي است که برخي از افراد ميتوانند به آن مبتلا باشند. اين دسته از افراد، معمولا تصميمهاي ناگهاني ميگيرند و با تهديد مکرر به خودکشي و گاهي خودزني براي اطرافيان و خودشان دردسرساز هستند. شخصيت ضد اجتماعي را ميشناسيد؟ يکي ديگر از اختلالهاي شخصيت که نبايد آن را ناديده گرفت، اختلال شخصيت ضد اجتماعي است. افرادي که به اين نوع اختلال شخصيتي مبتلا هستند، قانون برايشان اهميتي ندارد و در اصطلاح قانونشکن هستند. چنانچه فردي سابقه دستگيري و بازداشت مکرر داشته باشد، نبايد اين مساله براي ازدواج از نظر دور بماند. مشاوره با روانپزشک در چنين شرايطي ضروري است، چون ازدواج با چنين فردي آسيبهاي بسياري به همراه دارد. افراد گوشهگير در ازدواج اختلال ديگري که پيش از ازدواج بايد به آن توجه داشت، اختلال شخصيت فرد گوشهگير است. اين دسته از افراد بهگونهاي هستند که انگار عاطفه ندارند و هميشه بياحساس و يکنواخت به نظر ميرسند. افراد مبتلا به اين اختلال، نسبت به ابراز احساسات هيچ واکنشي نشان نميدهند. اين افراد خودشان براي ازدواج تمايلي نشان نميدهند و ممکن است تحت فشارهاي خانواده درگير مساله ازدواج شوند. توصيههاي مهم همه افراد نبايد نسبت به مشاوره پيش از ازدواج بيتفاوت باشند حتي اگر نشانهاي هم در طرف مقابل خود نبينند، باز هم بايد براي مشاوره مراجعه کنند. روانپزشک و روانشناس ميتوانند با مشاوره، فرد را در انتخاب صحيح کمک کنند، ولي در نهايت تصميم نهايي با خود افراد است و نبايد بهدنبال تاييد يا عدم تاييد از سوي روانپزشک و روانشناس باشند. انتخاب يک مشاور ماهر در اين رابطه بسيار مهم است و افراد براي اين منظور ميتوانند به کلينيکها و مراکزي که تحت نظر دانشگاههاي علوم پزشکي فعاليت دارند، مراجعه کنند. داشتن گواهي معتبر زوج درماني براي فردي که بهعنوان مشاور انتخاب ميشود، ضروري است. افراد علاوه بر انتخاب مشاور خوب، بايد براي مدتي در قالب نامزدي وقت صرف کنند تا بتوانند به يک شناخت نسبي از يکديگر برسند. شايد نتوان براي اين مساله يک نسخه کلي در نظر گرفت ولي در شهرهاي بزرگ که فرصت شناخت افراد به دليل شهرنشيني کمتر وجود دارد، حدود شش ماه بايد براي اين منظور وقت گذاشت. البته صرف زمان بيشتر، توصيه نميشود چون ميتواند باعث سردي رابطه و مشکلات ديگري شود. مشاوره پيش از ازدواج، آمار طلاق را 25 درصد کاهش داده است. برخي کارشناسان بر اين باورند که حداقل 5 جلسه مشاوره پيش از ازدواج ضروري است. تعداد مراکز مشاوره ازدواج در ايران تا چند سال ديگر به استانداردهاي جهاني ميرسد. براساس استاندارد جهاني، به ازاي هر 2500 نفر به يک نفر روانشناس نياز است. از هر چهار ايراني بالاي 15 سال، يک نفر به اختلال اعصاب و روان مبتلاست. بهطور کلي 4/23 درصد بالغان به اختلال اعصاب و روان مبتلا هستند که از اين ميان 6/27 درصد را زنان و 4/19 درصد را زنان تشکيل ميدهند. 30 درصد علت مراجعه به مراکز مشاوره بهزيستي موضوع خانواده است و بعد از آن به کودک مربوط ميشود. حدود 2200 مرکز مشاوره توسط سازمان بهزيستي در سراسر کشور فعاليت دارد.