سیاه و سفید بازی‌های رایانه‌ای

ايسنا/ ‌بازي هاي رايانه اي، عنواني که براي عده اي والدين تداعي کننده مخاطرات و تهديدات و براي عده اي ديگر تداعي تفريحي سالم براي فرزندانشان است، ولي به راستي بازي هاي رايانه اي براي کودکان و نوجوانان کارکرد مثبت دارد يا منفي؟ بازي اين واژه چهار حرفي، براي هر کدام از ما براساس تاريخي که متولد شده است، يادآور هيجانات، شادي و خاطرات متفاوتي است از هفت سنگ گرفته تا دعواهاي خاله بازي، ولي در سال هاي اخير اين واژه چهار حرفي با سرعت چشمگيري در حال تغيير است. شايد زماني که آتاري به ايران آمد، هيچ يک از والدين فکر نمي کردند که صنعت بازي هاي رايانه اي تا اين حد رشد کند و علاوه بر کودکان حتي بزرگسالان را مخاطب خود قرار دهد. صنعت بازي رايانه اي امروز به يکي از صنعت هاي پردرآمد و پر مخاطب جهان تبديل شده است و در ايران همچون ساير کشورها روز به روز در حال افزايش مخاطبان خود است، به گونه اي که مرکز تحقيقات بازي هاي ديجيتال (دايرِک) که چند سالي است به جمع‌آوري آمار مختلف در رابطه با حوزه بازي‌هاي ويديويي در کشور مشغول به فعاليت است، در آخرين گزارش حود در سال ۱۳۹۶ گزارش داد: «بيشترين سهم سن گيمرها با ۳۶ درصد در اختيار نوجوانان و سپس ۳۱ درصد کودکان در رده سني بعدي گيمرها قرار دارند. همچنين اين مرکز گزارش داد در سال ۱۳۹۴، بازيکنان زير ۲۰ سال، ۵۸ درصد گيمرها را تشکيل ‌داده اند که اين آمار در سال ۱۳۹۶ به ۶۷ درصد رسيده است». از اين رو ايسنا در گزارش پيش رو با توجه به ايام تعطيلي تابستان و اوقات فراغت بيشتر کودکان و نوجوان به بررسي دلايل علاقه مندي کودکان و نوجوان براي خريد بازي هاي رايانه اي و کارکردهاي مثبت و منفي اين دسته از بازي ها از نگاه والدين، مخاطبان اين بازي پرداخته است. اينجا يکي از مراکز پخش و فروش بازي هاي رايانه اي در شهر اصفهان است، بازاري که بر خلاف تصور، مخاطبان آن فقط کودکان و نوجوانان نيستند و از هر سني براي خريد بازي يا کنسول بازي مورد علاقه در آن حضور يافته اند، با ورود به يکي مغازه ها شاهد هستم مادري همراه با پسر نوجوانش در حال خريد کنسول بازي است، مادر با گلايه از مغازه دار نسبت به قيمت بالاي کنسول و عدم تخفيف آن در پاسخ به سوال ما مي گويد، چه کار کنم؟ تا چه حد در برابر خواسته او مقاومت کنم؟ نزديک به شش ماه است تمام فکر و ذکر فرزندم خريد اين کنسول بازي است و از من قول گرفته اگر نتيجه قابل قبولي در امتحانات پايان ترمش به دست آيد، آن را خريداري کنم. وي ادامه مي دهد: نمي دانم با وجودي که سال قبل آخرين مدل کامپيوتر را براي او خريداري کرده ام، چرا مايل است اين کنسول بازي داشته باشد؟ ولي با همه اين نقدها و گلايه هايي که دارم، حداقل مطمئنم او اوقات فراغت خود را در محيط سالم و کم خطر مي گذراند. لذت بازي هاي رايانه اي با هيچ بازي ديگر قابل مقايسه نيست ارشان صحبت مادر خود را قطع مي کند و از دليل علاقه خود به کنسول بازي مي گويد که کنسول هاي بازي هيجان گرافيکي بالايي نسبت به بازي هاي کامپيوتري دارد و حتي بعضي از نسخه هاي بازي ها منحصر به آن کنسول بوده و براي کامپيوتر ارائه نمي شود. وي ادامه مي دهد: بازي هاي کامپيوتري نوعي لذت به او مي دهد، لذتي که با فوتبال بازي کردن يا هر بازي ديگر به دست نمي آيد و گذر زمان را متوجه نمي شوم. به نظر من بازي هاي رايانه‌اي هيچ ضرري ندارد و تنها ضرر آن اين است که مجبور هستم براي خريد بازي هاي بيشتر، هزينه بيشتري پرداخت کنم. ناکامي والدين در برابر ميل شديد کودکان براي خريد بازي ها پدر و مادري که به همراه پسر بچه 9 ساله خود براي خريد اين بازي ها به بازار آمده اند، اين نوع بازي ها را يک ابزار مثبت قلمداد مي کنند و بنا به گفته مادر خانواده، بازي هاي رايانه اي باعث شده فرزندم در آرامش بيشتري به تنهايي در حال تفريح و سرگرمي باشد. او مي گويد: هر چند سعي مان اين است، که بازي هاي فکري براي فرزندمان خريداري کنيم، ولي شاهد عطش شديد فرزندمان نسبت به بازي هاي رايانه اي هستيم و واقعا نمي دانيم با اين عطش و ميل شديد چه کنيم؟ پدر خانواده بر خلاف همسرش نسبت به اين بازي ها کمي گلايه مند دارد و مي گويد: مجبورم هفته اي يک بار اين نوع بازي را خريد کنم، بنده در زمان نوجواني خودم دستگاه بازي کامپيوتري داشتم، ولي شايد يک يا دو بازي را تا آخر فصل تابستان بارها بارها، استفاده مي کردم، ولي نمي دانم پسرم چگونه در عرض يک هفته بازي را تمام مي کند و تکرار آن برايش ناخوشايند است. ايليا در حالي که از ميان بازي هاي رايانه اي مغازه در حال انتخاب است، مي گويد: فقط بازي هاي جنگي و ماشين سواري حال مي دهد و دوست دارم در آينده راننده ماشين فرمول يک شوم و در مسابقه شرکت کنم. بازي رايانه اي برايم خيلي جذاب است و باعث مي شود درباره به اتمام رساندن آن وقت و فکر بيشتري بگذارم. وي با بيان اينکه در بين دوستان و اقوام خود بهترين بازي را دارد، گلايه مند است که پدر و مادرش به او اجازه نمي دهند در گيم نت حضور يابد و با دوستان و ساير افراد به صورت آنلاين رقابت کند. عدم توجه والدين به گروه سني بازي هاي رايانه اي از سوي ديگر احمدي يکي از فروشندگان کنسول ها و بازي هاي رايانه اي نظري متفاوت دارد و با بيان اينکه استقبال شديدي از هر گروه سني از بازي هاي رايانه اي مي شود، اظهار مي کند: برخلاف تصور عموم، جوانان بيشترين خريداران و مخاطبان اين نوع بازي ها هستند و به همين منظور بازي هاي رايانه اي که توليد مي شود بيشتر براي اين سنين است، ولي متاسفانه والدين به رده سني بازي ها توجهي ندارند و اکثر آنان در برابر اصرار شديد فرزند خود بازي را خريداري مي کنند. وي مي گويد: بازي هاي رايانه اي در طول سال هاي اخير به خصوص پنج سال اخير با دگرگوني و جهش فوق العاده اي روبرو شده است، به گونه اي که در بازي هاي رايانه اي به ويژه بازي هاي انحصاري برخي از کنسول ها مرز واقعيت و تخيل شکسته شده و همين امر باعث شده سيل عظيمي از افراد به بازي هاي رايانه اي و کنسول هاي بازي روي آورند. در حالي که صداي گريه پسر بچه اي فضاي پاساز را برداشته، دليل آن را از مادرش جويا مي‌شويم که در پاسخ مي گويد: اشکال از ماست که با قبول خواسته فرزندانمان آنها را لوس کرده‌ايم، ولي اين بار ديگر اين اشتباه را مرتکب نمي شوم. او در ادامه مي دهد: ماه گذشته براي او بازي مرد عنکوبتي را خريدم، ولي باورتان نمي شود پس از دو روز از انجام اين بازي شاهد تغيير در رفتار فرزندم شدم. ابتدا شب ها در خواب ناله مي کرد و از خواب با وحشت بيدار مي شد، سپس شاهد بودم که در خانه حرکات نمايشي آن شخصيت بازي را انجام مي دهد، از انجام حرکات نمايشي حرفي نداشتم، ولي متافانه با انجام برخي حرکات به خود صدمه وارد مي کند، براي اين بازي با کامپيوتر، تبلت و تلفن همراه را براي او ممنوع کردم. در انتخاب بازي هاي رايانه اي تنها به سن اکتفا نشود اما کيانوش اميني روانشناس باليني در واکاوي مثبت بودن يا منفي بودن اثرات بازي هاي رايانه اي به خبرنگار ايسنا-منطقه اصفهان، توضيح مي دهد: اگر بازي متناسب با سن کودک و نوجوان انتخاب شود، بازي کردن آنها هيچ اشکال و تهديدي ندارد، اما متاسفانه خيلي والدين بدون اينکه اين تناسب را در نظر بگيرند، براي فرزندان خود بازي را خريداري مي کنند، اين تناسب سني در انتخاب بازي هاي رايانه اي مسئله بسيار مهمي است که والدين بايد به آن توجه داشته باشند. وي ادامه مي دهد: در کنار بررسي تناسب سني بازي، بايد بررسي دقيقي نسبت به بازي توسط والدين صورت گيرد برخي بازي ها در مراحل بالاتر آن، داراي صحنه ها و تصاويري همچون روابط خاص، برهنگي و ... هستند که خارج از شناخت کودک و نوجوان است و منجر به آسيب و تهديدات فراواني همچون بلوغ زودرس، استرس و ... براي کودکان مي شود. وي تاکيد مي کند: مساله ديگر که والدين متاسفانه از آن غافل هستند ميزان زماني است که فرزند خود براي بازي هاي رايانه اي صرف مي کند که بايد براي کودکان و نوجوان ساعت مشخص و دقيقي براي انجام اين بازي ها در نظر گرفته شود و آنچه مسلم است نبايد اين نوع بازي ها کل ساعات زندگي کودک و نوجوان را تحت الشعاع خود قرار دهد. نبايد از جنبه تفريحي بازي هاي رايانه اي غافل ماند اين روانشناس باليني اظهار مي کند: در بررسي معايب و مزاياي بازي هاي رايانه اي بايد به اين نکته توجه داشت، که اين بازي ها يا هر چيزي ديگر اگر داراي مزايايي نبود، اين همه فروش و متقاضي نداشت. ابتدا بايد بپذيريم که بازي همانطور که از اسمش مشخص است، همراه خود نشاط و تفريح خوشايند به همراه مي آورد، اما به عنوان مثال فوتبال، بازي کودکان و ... حدي براي آن وجود دارد پس جنبه تفريحي آن را نمي توانيم در نظر نگيريم. البته بسياري از خانواده‌ها از معايب و آسيب هاي بازي هاي رايانه اي حرف مي زنند، در صورتي که جنبه مثبت بازي‌هاي رايانه اي که همان تفريح است را مورد توجه قرار نمي دهند. اميني تصريح مي کند: والدين مادام کودکان خود را از بازي هاي رايانه اي به دليل آسيب ها احتمالي آن منع مي کنند، ولي جايگزيني براي بازي هاي رايانه اي براي کودکان و نوجوانان خود مشخص نمي کنند و نبود جايگزين باعث آسيب هاي بيشتري براي کودک و نوجوان مي‌شود. به عنوان مثال اگر کودک قرار است بازي رايانه اي انجام ندهد، ولي بخواهد سريال ماهواره اي مخصوص بزرگترها را مشاهده کند، قطعا بازي هاي رايانه اي آسيب کمتري نسبت به تماشاي سريال ماهواره اي دارد. اين مساله مهمي است که بايد به بازي هاي رايانه اي به عنوان تفريح و خوش گذاراني آن توجه شود و بايد بررسي کنيم اين تفريح و خوش گذراني چه ميزان زمان کودک و نوجوان را در بر گيرد. والدين مشارکت بيشتري در بازي هاي رايانه اي با کودکان داشته باشد اين روانشناس باليني تاکيد مي کند: ما در بازي هاي غير رايانه اي عنوان مي کنيم که بازي ها داراي کارکرد هستند و بر روي هوش، مشارکت و ... کودک يا نوجوان تاثير مي گذارند. به عنوان مثال کارکرد بازي «لِي لِي» در هماهنگي مهارت هاي حسي و حرکتي است. والدين با مشارکت خود در بازي هاي رايانه اي مي توانند کارکرد مشارکتي بازي هاي رايانه اي را براي کودکان و نوجوانان خود ارتقا دهند، يعني والدين با مشارکت خود در بازي هاي رايانه اي ‌مي‌توانند فضاي بازي را به فضاي مشارکتي و ... تبديل کنند. اميني با اشاره به اينکه بازي هاي امروز با بازي هاي دهه هاي گذشته مقداري تغيير کرده و داراي چالش هاي بيشتر است، مي گويد: در بازي هاي رايانه اي گذشته، فرد بايد بررسي و فکر مي کرد تا مي توانست به مرحله بعدي برود، ولي هم اکنون امکاني به نام gem play وجود دارد که بچه ها نحوه به اتمام رسيدن مراحل هر بازي را از آنجا فرا مي گيرند و سپس آن را در بازي خود به کار مي برند و سريعتر از زمان معمول بازي به اتمام مي رسد. وي تصريح مي کند: همين اتمام زودهنگام بازي هاي رايانه اي علاوه بر اينکه هزينه بالايي براي خريد بازي بعدي بر دوش والدين مي گذارد، باعث مي شود که کودک يا نوجوان براي خريد يا حتي کرايه بازي جديد در محيطي نا امن که متناسب با سن او نيست، قرار گيرد و متاسفانه برخي از والدين از قرار گرفتن فرزند خود در فضاي خريد و کرايه بازي رايانه اي غافل هستند. به بازي هاي رايانه اي سياه نگاه نشود اين روانشناس باليني تاکيد مي کند: نبايد به بازي رايانه اي نگاهي سياه داشت، چون شيوه نوين زندگي امروزي و لذت بردن کودکان عصر حاضر است و در عين حال اگر کودکان و نوجوانان از اين gem play استفاده نکند، باعث مي شود درباره آن بازي فکر، خلاقيت بيشتري داشته باشند. اميني مي گويد: متاسفانه مشکل جامعه اين است که افراد بسياري از چيزهايي که به نظرشان به نفع‌شان نيست را حذف مي کنند و مايل هستند به شيوه سنتي از آن استفاده کنند که در سال هاي اخير اين امر براي بازي هاي رايانه اي اتفاق افتاده است. او ادامه مي دهد: والدين بايد بپذيرند که بازي هاي رايانه اي بخشي از زندگي و نيازهاي نوين کودک و نوجوانان عصر حاضر است و نمي توانند اين ابزار را از آنها خود بگيرند، بلکه ‌مي‌توانند همچون ابزارهاي تکنولوژي آن را مديريت و نقاط ضعفش را تبديل به قوت کنند، بنده در مراجعات به والدين توصيه مي کنم خود آنها هم در بازي رايانه اي همراه کودک يا نوجوان خود باشند و سعي کنند بازي هاي گروهي براي او انتخاب کنند، اين کار علاوه بر اينکه کودک يا نوجوان را از تهديدات احتمالي دور نگه مي دارد باعث تقويت و صميمي شدن رابطه والدين با فرزندان مي شود. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد