زایمان طبیعی؛ مزایا، عوارض و هر آنچه باید بدانید

برترين ها/ شما به عنوان يک مادر باردار حتماً تا بحال در مورد زايمان و نحوه انجام آن فکر کرده ايد، حتماً از خود پرسيده ايد که بايد کجا و چگونه زايمان کنم؟ کدام روش زايمان براي من مناسب‌تر است؟ با اين وجود نکات حائز اهميتي براي مادران در مورد زايمان ايمن وجود دارد که بايد از آن‌ها مطلع باشند. زايمان يک امر طبيعي است، اما با اين وجود در تمام خانم‌هاي باردار روند زايمان يکسان نمي‌باشد، چرا که عوامل متعددي از جمله عوامل ذاتي و اکتسابي مانند برخي از بيماري‌ها مي‌تواند سير حاملگي را تغيير داده و باعث شوند زايمان به صورت غيرطبيعي انجام شود. خوشبختانه با مراقبت‌هاي دوران بارداري مي‌توان بسياري از موارد خطرناک براي مادر و جنين را تشخيص داد و به موقع براي حفظ سلامت مادر و جنين اقدام نمود. مراحل زايمان طبيعي زايمان به سه مرحله کلي تقسيم مي‌شود: مرحله اول که درد‌هاي زايماني شروع شده و پيشرفت مي‌کند تا رحم آماده خروج نوزاد شود. مرحله دوم که در آن خروج نوزاد و تولد اتفاق مي‌افتد. مرحله سوم که جفت خارج مي‌شود. مرحله اول يا درد‌هاي زايماني در اين مرحله با شروع انقباضات رحمي، گردن رحم تدريجا نرم و منبسط مي‌شود تا به ۱۰ cm برسد. اين مرحله خود به مراحل سه گانه فاز ابتدايي، فاز اکتيو و فاز انتقالي تقسيم مي‌شود. فاز ابتدايي فاز ابتدايي فازي است که در آن رحم به صورت منظم منقبض مي‌شود. اين انقباضات بر خلاف انقباضات براکستون هيکز که نا منظم و بي درد هستند، به تدريج دردناک مي‌شوند. ريتم و سرعت زايمان در هر خانم باردار ممکن است خصوصيات مخصوص به خود را داشته باشد. بعضي‌ها حتي متوجه انقباضات اوليه نيز نمي‌شوند در حاليکه دهانه رحم چندين سانتيمتر باز شده است. وقتي که گردن رحم شروع به باز شدن مي‌کند، وضعيت آن در لگن تغيير مي‌کند و به سمت جلو آمده و نرم مي‌شود. براي اينکه بتوانيد تفاوت اين دو را بهتر درک کنيد نوک بيني خود را لمس کنيد، سفت و عضلاني است؛ حالا لب‌هاي خود را لمس کنيد، نرم و شل است. سرويکس يا گردن رحم از حالت سفت به حالت شل در مي‌آيد. چه مي‌توان کرد؟ شما مي‌توانيد در خانه چرخي بزنيد، براي قدم زدن بيرون رويد، يک فيلم تماشا کنيد، يک حمام گرم بگيريد. چرت بزنيد يا استراحت کنيد. تنقلات ميل کنيد؛ خوراکي‌هاي غني از کربوهيدرات بهترين انتخاب هستند. اگر انقباضات دردناک است، ماساژ و تکنيک‌هاي آرامش بخشي و دوش آب گرم مفيد واقع مي‌شوند. فاز فعال ماما‌ها و پزشکان فاز فعال را مرحله‌اي مي‌دانند که در آن سرويکس باز شده و انقباضات شما نزديک به هم و قوي‌تر شده اند. سرانجام فواصل سه يا چهار دقيقه‌اي به فواصل ۶۰ تا ۹۰ ثانيه مي‌رسند و انقباضات شديد مي‌شوند. چه مي‌توان کرد؟ زماني که رفتن به بيمارستان يا زايشگاه از ماندن در خانه بهتر به نظر مي‌رسد، موقع عزيمت است. اگر در خانه زايمان مي‌کنيد به ماماي خود اطلاع دهيد. انقباضات پشت سر هم مي‌آيند، وضعيت‌هاي مختلف را امتحان کنيد تا ببينيد در چه وضعيتي احساس راحتي بيشتري مي‌کنيد. تمرين تنفس و تکنيک‌هاي آرامش بخشي در اين مواقع مفيدند. توجه کنيد که مي‌توانيد يک دوش آب گرم بگيريد که براي کاهش درد بسيار مفيد است و همچنين زايمان را سرعت مي‌بخشد. حتي مي‌توانيد زايمان در وان آب را انتخاب کنيد. گاهي اتفاق مي‌افتد که در طي زايمان باز شدن سرويکس کند شده يا متوقف مي‌شود. در اين هنگام قدم زدن، ماساژ و حتي گريه کردن کمک مي‌کند که اضطراب عاطفي از بين رفته و جريان زايمان سريع‌تر شود. اگر کيسه اب پاره نشده باشد، ماما با پاره کردن کيسه آب، پروسه زايمان را سرعت مي‌بخشد. مي‌توان از مسکن‌ها و بي حسي‌هاي نخاعي هم استفاده کرد. فاز انتقالي يا مرحله گذر طي اين فاز سرويکس از ۸ تا ۱۰ سانتيمتر باز مي‌شود. هر بار که انقباض زايماني شروع مي‌شود ۱ تا يک و نيم دقيقه به طول مي‌انجامد و تقريبا هر ۳ دقيقه تکرار مي‌شوند. اين مرحله معمولا دوره سختي از مراحل زايماني است. چه مي‌توان کرد؟ زايمان بسيار نزديک است. وضعيت راحتي را براي خود انتخاب کنيد. در فواصل انقباضات آرام باشيد. تنفس خود را منظم کنيد، از بيني نفس بکشيد و از دهان بيرون دهيد. اشکالي ندارد اگر بخواهيد براي تحمل بهتر درد فرياد بزنيد. مرحله دوم يا تولد نوزاد در اين فاز رحم نوزاد را به بيرون مي‌راند تا از کانال زايماني يا همان واژن به دنياي بيرون بيايد. در اين هنگام همراه انقباضات، شما سر نوزاد را بين پا‌هاي خود حس مي‌کنيد. در ابتداي انقباض، نوزاد به بيرون رانده شده و انتهاي انقباض کمي به داخل کشيده مي‌شود. وقتي سر نوزاد در واژن قرار مي‌گيرد، ماما از شما مي‌خواهد که کمتر فشار بياوريد تا نوزاد به آرامي بيرون آيد و ريسک پارگي در شما کمتر شود. اگر شما قبلا زايمان کرده باشيد اين فاز براي شما ۵ تا ۱۰ دقيقه طول مي‌کشد. اگر زايمان اول شما باشد اين فاز ممکن است ساعت‌ها طول بکشد. زايمان طبيعي؛ مزايا، عوارض و هر آنچه بايد بدانيد چه مي‌توان کرد؟ به بدن خود توجه کنيد. وقتي قدرت داريد زور بزنيد. سعي کنيد هنگام فشار آوردن نفس خود را حبس نکنيد. در هر انقباض چندين بار زور بزنيد. از کشش زمين استفاده کنيد، ايستاده يا در حالت چمباتمه قرار بگيريد. اگر خيلي خسته شده ايد، به پهلوي چپ بخوابيد. اگر بي حسي نخاعي داريد، ماما به شما مي‌گويد که چه زماني زور بزنيد. احتمالا وي توصيه خواهد کرد تا زمان ديده شدن سر نوزاد زور نزنيد. مرحله سوم يا خروج جفت شروع اين فاز از زماني است که نوزاد بطور کامل بيرون آمده و در اين فاز جفت بيرون مي‌آيد. جفت سيستم حمايتي جنين است که مسئول رساندن مواد مغذي به جنين و دفع مواد زائد از آن مي‌باشد. پس از اتمام مرحله تولد نوزاد، انقباضات تا مدت کمي ادامه مي‌يابد. خروج کامل جفت و ضمائم بيش از ۵ تا ۱۰ دقيقه طول مي‌کشد. چه مي‌توان کرد؟ شما احتمالا اين فاز را حس نمي‌کنيد، چون تمام توجه شما به نوزاد معطوف است. گذاشتن نوزاد روي قفسه سينه سبب ترشح هورمون‌هايي مي‌شود که به جدا شدن جفت از رحم کمک مي‌کنند. در اين هنگام شما يا بسيار ضعف داشته و يا بسيار هيجان زده هستيد. بعضي از مادران به علت زايمان طولاني و دردناک قادر به توجه کافي به نوزاد نيستند. بيشتر خانم‌ها در اين مرحله نياز به استراحت و تغذيه مناسب دارند. حال نوزاد خود را تحسين مي‌کنيد. دست‌ها و پا‌هاي او را بررسي مي‌کنيد. او را در بغل مي‌گيريد. اگر مي‌خواهيد نوزاد را با شير خود تغذيه کنيد از همين الان شروع کنيد. تعجب نکنيد اگر نوزاد تمايلي نشان نمي‌دهد. اگر حتي او را به سينه تان بفشاريد کافيست و او خيلي زود به خوردن شير تمايل پيدا مي‌کند. مزاياي زايمان طبيعي ۱. يکي از مهم‌ترين مزاياي زايمان طبيعي حالت روحي نوزاد است. زيرا زماني که نوزاد از طريق رحم مادر به دنيا مي‌آيد بلافاصله در آغوش مادر قرار خواهد گرفت و مادر به او شير مي‌دهد. اين خود باعث مي‌شود که نوزاد راحت‌تر شير بخورد و همين امر سبب ايجاد رابطه‌ي عاطفي فوق العاده بين نوزاد و مادر است. همچنين مدت زمان بستري شدن بعد از زايمان طبيعي کمتر از زايمان سزارين است. ۲. مدت بستري شدن و توانايي بازگشت به کار‌هاي عادي و روزمره بعد از زايمان طبيعي خيلي کمتر از سزارين است و مادراني که زايمان طبيعي داشته اند زودتر به خانواده خود ملحق مي‌شوند. ۳. حجم خوني که مادر طي زايمان طبيعي از دست مي‌دهد تقريباً نصف يک عمل سزارين است لذا خطر خونريزي و کم خوني، در يک زايمان طبيعي خيلي کمتر از زايمان به طريق سزارين مي‌باشد. ۴. خطرات و ريسک بيهوشي براي زايمان طبيعي وجود ندارد، درحاليکه براي مادراني که به روش سزارين زايمان مي‌نمايند اين خطرات اجتناب ناپذير است. ۵. از نظر اقتصادي زايمان طبيعي به نفع مادر، بيمارستان و جامعه مي‌باشد. ۶. درصد ابتلاء به عفونت در بين مادران سزارين شده بيشتر از مادراني است که زايمان طبيعي نموده اند. ۷. مادراني که زايمان طبيعي داشته اند در دادن آغوز به نوزاد خود موفق‌تر هستند چرا که خوردن آغوز يا کلستروم به عنوان اولين واکسن براي کودک منافع بسياري دارد. ۸. مادراني که زايمان طبيعي نموده اند در امر شيردهي به نوزاد خود موفق‌تر از مادراني مي‌باشند که به طريق سزارين نوزاد خود را بدنيا آورده اند. ۹. پس از زايمان طبيعي، مادران با انجام ورزش‌هاي مناسب، به مراتب سريعتر از زماني که سزارين مي‌شوند، مي‌توانند تناسب اندام خود را بدست آورند. ۱۰. بطور متوسط مدت اقامت مادران سزاريني در بيمارستان دو برابرو نيم مادراني است که زايمان طبيعي داشته اند. ۱۱. بعضي از خانم‌ها دوست دارند در طول مدت زايمان خود کاملاً هوشيار بوده و بطور کامل در جريان روند زايمان قرار گيرند. درمدت انجام عمل سزارين ممکن است از بيهوشي عمومي استفاده شود، در نتيجه تماس اوليه نوزاد با مادر و شروع شيردهي به نوزاد به تاخير مي‌افتد. زايمان طبيعي؛ مزايا، عوارض و هر آنچه بايد بدانيد عوارض زايمان طبيعي ۱. پارگي پرينيال Perineal پرينيوم يا مياندوراه perineum بافت نرمي است که بين واژن و مقعد قرار دارد. اين بافت نرم کشيده مي‌شود تا فضا را براي تولد نوزاد فراهم کند، اما پارگي کوچک و حتي شديد ممکن است اتفاق بيفتد. پارگي اتفاقي است که بسياري از خانم‌هاي باردار انتظار آن را دارند و از آن مي‌ترسند. با اقدامات زير مي‌توانيد خطر بروز پارگي پرينيال را کاهش دهيد: از اپيزيوتومي* episiotomy غير ضروري اجتناب کنيد. به حالت ايستاده يا عمودي زايمان انجام شود. به اين ترتيب فشار به عضلات کف لگن و پرنيوم کاهش پيدا مي‌کند. تصميمات اگاهانه در مورد استفاده از دارو‌هاي ضد درد بگيريد. اگر در هنگام زور زدن چيزي احساس نمي‌کنيد، خطر پارگي افزايش پيدا مي‌کند، چرا که قادر نيستيد سيگنال‌هاي بدن خود را درک کنيد و محافظت کافي به پرينيوم ارائه نمي‌شود. در هنگام زور زدن از پرينيال خود محافظت کنيد. استفاده از کمپرس گرم بر روي پرينيوم مي‌تواند گردش خون را به اين قسمت افزايش داده و انعطاف پذيري پوست را در اين قسمت بهبود بخشد. از زور زدن‌ها و فشار‌هاي اضافه اجتناب کنيد و به بدن خود گوش دهيد – در زمان نياز زور بزنيد. از روش‌هاي غير ضروري مانند فورسپس* forceps يا ساکشن اجتناب کنيد. * اپيزيوتومي episiotomy: يک برش جراحي در ناحيه پرينه يا مياندوراه (ناحيه عضلاني بين واژن و مقعد) است و قبل از انجام برش بيحسي موضعي داده مي‌شود. *فورسپس forceps: دستگاهي است که به وسيله آن نوزاد را از رحم مادر بيرون مي‌کشند. نکات بيان شده به کاهش شدت پارگي يا اجتناب از پارگي کمک مي‌کند. ۲. آسيب ديدن عضله کف لگن بعد از زايمان طبيعي در برخي موارد در هنگام تولد نوزاد عضلات کف لگن دچار آسيب ديدگي مي‌شوند. براي خانم‌هايي که دچار آسيب عضله کف لگن مي‌شوند، نتيجه آن ممکن است موقت باشد يا درد مزمن کف لگن بروز کند. فيزيوتراپي و دارو به رفع اين مشکل کمک مي‌کند، اما در مورد بعضي خانم‌ها اين عارضه بعد از زايمان تشخيص داده نشده باقي مي‌ماند و تصور مي‌شود اين درد طبيعي است. در مورد برخي خانم‌ها هم عضلات کف لگن در زمان زايمان دچار آسيب جسمي مي‌شود. برخي ديگر نيز وزن ناشي از بارداري به عضلات کف لگن فشار وارد مي‌کند؛ بنابراين حتي در صورت سزارين هم ممکن است دچار مشکلات مربوط به عضلات کف لگن (و رابطه جنسي دردناک) شويد. اگر آسيب ديدگي به عضله کف لگن رخ دهد، حتما درمان‌هاي لازم را انجام دهيد. بهبود اين شرايط کمي طول خواهد کشيد. ۳. پرولاپس احشاء لگن Pelvic Organ Prolapse گاهي در نتيجه آسيب ديدگي عضله کف لگن فرد ممکن است دچار پرولاپس احشاء لگن Pelvic Organ Prolapse شود. اين شرايط زماني رخ مي‌دهد که مثانه، رحم يا روده بزرگ به داخل واژن نفوذ کرده يا در بيرون واژن برآمده مي‌شود. البته زايمان طبيعي تنها عاملي نيست که باعث بروز پرولاپس احشا لگن مي‌شود، افزايش وزن دوران بارداري نيز به بروز اين مشکل منجر خواهد شد. سيگار کشيدن و چاقي نيز عوامل ديگري هستند که باعث بروز اين مشکل مي‌شوند. با اين حال فشار مداوم، روش‌هاي کمک زايمان (مانند استفاده از فورسپس) و آسيب ديدگي عضله کف لگن عواملي هستند که احتمال بروز پرولاپس احشا لگن را افزايش مي‌دهند. سيستوسل cystocele يا پرولاپس مثانه زماني رخ مي‌دهد که مثانه وارد واژن مي‌شود و رکتوسل rectocele زماني رخ مي‌دهد که انتهاي روده به داخل واژن کشيده مي‌شود. اين مشکل درجه‌هاي مختلفي دارد و به جز مواردي که خيلي شديد هستند، در بقيه موارد استراحت و فيزيوتراپي به بهبود و درمان کمک خواهد کرد. اين مشکل شرايط ديگري است که معمولا تشخيص داده نمي‌شود، گاهي به دليل شرم بيمار و گاهي به دليل تجربه کم پزشک. ۴. خطر زايمان طبيعي: درد مداوم پرينيال يا واژن اين درد مي‌تواند ناشي از آسيب عضله کف لگن يا پارگي پرينيال باشد، اما گاهي نيز اين درد با هيچ مشکل قابل مشاهده ديگري همراه نيست. اين درد ممکن است ناشي از آسيب ديدن برخي عصب ها، التهاب واژن يا زخم در اين ناحيه باشد. اگر دچار درد مداوم هستيد، لازم است حتما به پزشک مراجعه کنيد، به ويژه اگر اين درد بيشتر از چند هفته يا تا دو ماه بعد از زايمان طول کشيد. اينکه اولين رابطه جنسي بعد از زايمان کمي ناراحت کننده باشد طبيعي است، اما درد مزمن در زمان برقراري رابطه جنسي طبيعي نيست و بايد درمان شود. با اين حال بررسي‌ها نشان داده اند خانم‌هايي که سزارين کرده اند دو برابر بيشتر از خانم‌هايي که زايمان طبيعي داشته اند در رابطه جنسي خود بعد از تولد نوزاد دچار درد مي‌شوند. ۵. پرولاپس بند ناف Umbilical Cord Prolapse پرولاپس بند ناف يک عارضه بسيار نادر است و زماني رخ مي‌دهد که بند ناف قبل از نوزاد بيرون مي‌آيد. بند ناف ممکن است فشرده شود و اين مسئله جان نوزاد را به خطر مي‌اندازد. در اين شرايط بلافاصله سزارين اورژانسي انجام مي‌شود، مگر اينکه تولد نوزاد اجتناب ناپذير باشد. شرايطي مانند پاره شدن کيسه آب مادر يا وضعيت بد نوزاد در داخل رحم يا پاره شدن غشا داخلي رحم عواملي هستند که احتمال بروز پرولاپس بند ناف را افزايش مي‌دهند. به طور کل بدن و نوزاد براي زايمان طبيعي طراحي شده اند. حتي با وجود خطرات و عوارض زايمان طبيعي، باز هم اين روش ايمن‌ترين گزينه براي مادر و نوزاد محسوب مي‌شود. سازمان جهاني بهداشت بيان مي‌کند در ۱۰ تا ۱۵ درصد موارد زايمان‌ها با سزارين انجام مي‌شود که اين آمار نشان مي‌دهد زايمان طبيعي بين ۸۵ تا ۹۰ درصد بي خطر است. به علاوه لازم است به ياد داشته باشيد که وجود خطر لزوما به معناي رخ دادن آن نيست و به نوعي احتمال دادن وقوع آنهاست. اقدامات قبل از زايمان طبيعي قبل از زايمان طبيعي اولين نکته انتخاب محل زايمان است. همچنين بايد براي تولد نوزاد تان برنامه ريزي لازم را انجام دهيد. بايد در انتخاب متخصص زنان و زايمان دقت لازم را داشته باشيد تا بتوانيد بهترين جراح زنان را انتخاب نماييد و زايماني موفقيت آميز را تجربه نماييد. بعد از اينکه پزشک خود را انتخاب نموديد لازم است که از وي آموزش‌هاي لازم مقابله با استرس را دريافت کنيد و با آمادگي کافي به اتاق عمل برويد. مراقبت‌هاي بعد از زايمان طبيعي مهم‌ترين و خطرناک‌ترين زمان بعد از زايمان طبيعي ۶ ساعت اول است. در اين بازه زماني بايد علائم حياتي مادر مانند فشار خون، دماي بدن، تنفس و نبض وي و همچنين ميزان خونريزي او مورد کنترل قرار گيرد تا مشکلي براي مادر پيش نيايد. مادران بعد از گذشت شش هفته به حالت طبيعي خود باز مي‌گردند به طور معمول تا چهل روزخونريزي ديده مي‌شود و ممکن است بسته به نحوه زايمان و شرايط مادر اين مدت متغيير باشد و در بعضي از زنان کوتاه‌تر و در زنان با شرايط بهتر بسيار کوتاه باشد. براي اينکه مادران تحت مراقبت متخصص زنان و زايمان باشند بايد بعد از گذشت ده روز با متخصص زنان در ارتباط باشند و توسط وي معاينه شوند و تمامي علائم و نشانه‌هايي که بعد از زايمان طبيعي براي شما رخ داده است را با متخصص در ميان بگذاريد. يکي از بهترين ورز شهايي که بعد از زايمان طبيعي مي‌تواند به روند دوران بهبودي کمک کند پياده روي سبک است. پياده روي به مدت چهار تا ده دقيقه در روز کافي است و کمک مي‌کند تا بدن زودتر به حالت طبيعي بازگردد. به دليل کم تحرکي مادران احتمال مبتلا شدن به يبوست بالا مي‌رود پس براي جلوگيري از يبوست ميزان مصرف ميوه ها، غلات و مواد غذايي فيبر دار را افزايش بدهيد تا دفع مدفوع راحت‌تر شکل بگيرد، همچنين مصرف مايعات براي پيشگيري از از يبوست نقش بسياري مهمي دارد. پيشنهاد مي‌شود براي دفع ادرار و اجابت مزاج از توالت فرنگي استفاده کنيد تا به زخم‌ها فشاري وارد نشود. اگر با علائمي مانند درد قفسه سينه، قرمزي و تب مواجه شديد فورا پزشک خود را در جريان بگذاريد. استحمام بعد از زايمان طبيعي محل بخيه‌هاي عمل بايد هميشه تميز و خشک باشد پس به طور روزانه به حمام برويد. شما حتي ميتوانيد در فصل‌هايي مانند تابستان روزي دو يا سه بار دوش بگيريد، زيرا آب گرم باعث مي‌شود درد‌هاي حاصل از بخيه‌ها و درد پهلو و بواسير کاهش پيدا کند. براي شست و شوي زخم‌ها تا بيست روز از ليف استفاده نکرده و شامپوي بچه و کف صابون را به آرامي به قسمت‌هاي مورد نظر بماليد. بعد از حمام با حرارت ملايم سشوار محل بخيه را خشک کنيد و اگر از محل برش ترشحات صورتي رنگي خارج شد طبيعي است و مادران نبايد نگران اين امرطبيعي باشند. علائم خطر بعد از زايمان در برخي مواقع بعد از زايمان ممکن است خطراتي مادر را تهديد کند که علائم آن را در اينجا به شما ياد آور مي‌شويم. در صورت بروز اين علائم حتما به پزشک خود مراجعه نموده و مسئله را با وي در ميان بگذاريد. البته اين خطرات شدت چنداني ندارد و با مراجعه به پزشک برطرف خواهد شد و جاي هيچ نگراني نيست. تب و لرز خونريزي قبل از قاعدگي احساس درد و تورم در ناحيه‌ي بخيه‌ها قرمز و متورم شدن نوک پستان درد در ساق پا احساس درد در زير دل ترشح از مهبل سرگيجه رنگ پريدگي ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد