هنر زندگي
/ آيا تا به حال متوجه علل تقليد کودکان از ديگران شدهايد؟ تقليد در کودکان از چه سني شروع ميشود؟ يکي از عوامل مؤثر در رشد ذهني کودک، توانايي او در تقليد از ديگران است. زيرا تقليد راه مؤثري براي يادگيري اعمال جديد است. تقليد کودکان پديدهاي همگاني و مربوط به تواناييهاي اوست که در ذات نوع بشر وجود دارد. در حقيقت تقليد در نوزاد و کودک مثل شناکردن ماهي و پرواز پرندگان نمايانگر تواناييهاي اوليهاي است که در مراحل ابتدايي رشد ظاهر ميشود. اين گونه از رفتارهاي کودکان به والدين اين نکته را يادآوري ميکند که لازم است بيشتر درباره سبک فرزندپروري و نوع رفتار خود آموزش ببينند. در اين مقاله درباره علت، سن، عوامل مؤثر بر تقليد کودکان صحبت خواهيم کرد.
چرا کودکان و نوزادان تقليد ميکنند؟
تقليد رفتاري است که نوزاد از طريق آن رفتار فرد ديگري را مشاهده و تکرار ميکند؛ تقليد امکان انتقال اطلاعات در چند نسل را به وجود ميآورد. تقليد کودکان مقدمهاي براي تجسم و تخيل است. رفتارهاي تقليدي کودک از آن جا که پايهاي براي يادگيريهاي بعدي او است، در مبحث روانشناسي کودک مورد بررسي قرار ميگيرد و توجه به آن از اهميت بسياري برخوردار است.
دانشمندان سلولهاي تخصصي به نام نورونهاي آينهاي را در قشر مخ کشف کردهاند که زيربناي توانايي تقليد هستند؛ نورونهاي آينهاي زيربناي تواناييهاي اجتماعي پيچيده ديگري از جمله همدلي و درک ديگران نيز ميباشند.
سن شروع تقليد در نوزادان
جالب است بدانيد توانايي تقليد کردن از ابتداي تولد در نوزادان وجود دارد و نوزادان از همان ابتدا با توانايي يادگيري از طريق تقليد کردن به دنيا ميآيند. يکي از روانشناسان معروف حوزه کودک بنام ژان پياژه معتقد است توانايي تقليد در نوزادان از بدو تولد تا دو سالگي که مرحله حسي حرکتي ميباشد شکل ميگيرد.
تقليد نوزادان و کودکان در سنين مختلف
نوزادان يا کودکان يک ماهه از حرکات صورت بزرگسالان مانند بازکردن دهان، تقليد ميکنند.
کودک در 7 يا 8 ماهگي ميتواند تقليد انتخابي کند و در طي سالهاي بعد تعداد آن بيشتر و پيچيدهتر ميشود.
کودکان يک ساله از حرکات و صداهاي جديد و نيز رفتارهايي که مي بينند و ميشنوند تقليد ميکنند، هر چند به احتمال زياد از رفتارهايي تقليد ميکنند که از عهده انجام آن بر ميآيند (مثل حرکت دادن دست ها).
تقليد بين 1 تا 3 سالگي بيشتر ميشود. در اين دوره کودک علاوه بر اطرافيان خود از سرمشقها و شخصيتهاي کارتوني نيز تقليد ميکند. اما بايد اضافه کرد عواملي که منجر به رفتارهاي تقليدي ميشوند از سني به سن ديگر متفاوت هستند.
آيا تقليد در کودکان غريزي است؟
مطالعات دقيق، سرنخهايي از تقليد ارائه ميکند. کودکان رفتار خود را در تلاشهاي متوالي تصحيح ميکنند. اين نشان ميدهد که آنها از فرآيند تطبيق متقابل استفاده ميکنند. تطبيق با چهره فرد بالغ، هدف آنهاست و نوزادان از بازخورد جنبش صورت خود، جهت اصلاح تلاشهاي بعدي استفاده ميکنند تا اقدامات آنها دقيقتر با هدف ديده شده مطابقت داشته باشد.
تقليد اساس ذاتي دارد. با اين حال، اين کار يک واکنش منفرد يا تهاجمي نيست، بلکه يک جنبش براي رشد و تحول بيشتر در زمينه درک مردم است که توسط کودک انجام ميشود. تقليد کودکان به نوعي الگوبرداري است و منجر به يادگيري او ميشود. والدين ميتوانند با مراجعه به مشاوره کودک به اين الگوبرداريها و رفتارهاي تقليدي کودک نظم دهند و استعدادهاي آنان را شکوفا کنند.
مراحل شکل گيري تقليد در کودکان
شکل گيري تقليد در کودکان مراحلي دارد که آشنايي با آنها شما را براي درک رفتارهاي فرزند خود پختهتر ميکند. مراحل شکل گيري تقليد به شرح زير ميياشد:
مرحله اول، آمادگي بازتابها
براي اين که کودک بتواند تقليد کند نياز به تجربه دارد. بسياري از متخصصان بر اين باورند که تقليد موروثي است. در اين مرحله تقليدهاي کودک بسيار جزئي و به شکل بازتابي از رفتار ديگران است. براي مثال با صداي گريه کودک، کودک ديگر نيز شروع به گريه ميکند، بدون آنکه عامل خارجي يا محرکي براي گريه کودک دوم وجود داشته باشد.
مرحله دوم، تقليدهاي پراکنده
در اين مرحله، به دليل آن که کودک تجربه بيشتري را کسب کردهاست، تقليدهاي کودک گستردهتر ميشود. براي مثال وقتي کودکي گريه ميکند، اگر اطرافيان صداي ناله او را تقليد کنند، کودک گريه را قطع ميکند و شروع به ناله کردن ميکند. اين رفتار بعد از 1 ماهگي در کودکان ديده ميشود و سعي دارند که از صداها و آواهاي ديگران تقليد کنند. براي مثال اگر براي کودک 2 ماههاي صداي اَاَاَ در بياوريد، کودک سعي دارد آن صداها را تکرار کند و احتمالاً به شما لبخند ميزند.
مرحله سوم، تقليد نظامدار
در اين مرحله کودک آواهايي را تقليد ميکند که به آواسازي خودش شباهت دارد. در حدود سن 4 ماه و نيم که هماهنگي ميان «ديدن و گرفتن» برقرار ميشود کودک اين گونه تقليدها را انجام ميدهد. براي مثال يک کودک 7 ماهه سعي دارد آواهايي را بيان کند. اين اصوات و آواها تقليدي نيستند بلکه خود کودک آنها را خلق و بيان ميدارد. مثلاً آواهاي ماما و بو بو که تلفظشان آسانتر است توليد ميشوند.
اهميت تقليد در کودکان و نوزادان
تقليد کودکان نشانهاي از سلامت آنهاست. توانايي تقليد کردن براي رشد آنها ضرورت دارد. در ادامه بر چهار جنبه رشدي که تقليد بر آنها تاثير دارد، اشاره کرده ايم:
1- يادگيري: تقليد وسيله قدرتمندي براي يادگيري است. مثلا يادگيري زبان تا حدود زيادي تابع تقليد است و کودک قبل از اينکه قادر به صحبت کردن باشد اصوات و صداي کلمات را تقليد ميکند.
2- همدلي: از ديگر موارد ضرورت تقليد ابراز احساسات و هيجانات ميباشد.
3- تجسم و تخيل: تقليد زيربناي تجسم و تخيل است. بدين معنا که ابتدا تقليد در نوزاد شکل ميگيرد و بعد با توجه به رشد شناختي کودک در مراحل بعدي ابتدا تجسم و بعد تخيل به وجود ميآيد.
4- خودآگاهي: توجه به شباهت اعمال خود با ديگران، او را به تفکر درباره خويش وا ميدارد.
عوامل مؤثر در تقليد کودکان
همانطور که گفته شد کودکان از تقليد به صورت ذاتي استفاده ميکنند. اما عواملي در هدف و نوع تقليد تاثير دارند که به برخي از آنها اشاره ميکنيم:
1. تقليد در فرآيند بازي کودکان
کودکان به هنگام بازي از يکديگر و يا بزرگترها تقليد ميکنند، مثلا اگر دو کودک 2 ساله با هم بازي کنند، و يکي از آنها فعالتر و ديگري ساکتتر باشد، کودکي که ساکتتر است از کودک فعال تقليد ميکند. مثلا اگر او از روي ميز بپرد کودک ساکتتر نيز بعد از چند دقيقه روي ميز خواهد پريد. براي اطلاع از چگونگي بازي کودکان کليک کنيد.
2. تقليد به منظور شبيه شدن به ديگران
همين که کودک وارد سومين سال زندگي اش ميشود به تقليد از اعمال خاصي در اشخاص معين مبادرت ميورزد. بيشترين افرادي که کودکان تلاش دارند به آنها شباهت پيدا کنند والدين شان هستند.
3. برانگيختگي عاطفي
کودکان از والدينشان بيشتر از ساير بزرگسالان تقليد ميکنند. يکي از دلايل آن شايد اين باشد که والدين مرجع ثابت تري براي برانگيختن عواطف خوشايند و ناخوشايند در کودکان هستند. به عبارت ديگر افرادي که ميتوانند کودک را شاد کنند و يا احساس ترس و خشم را در آنان ايجاد نمايد بيشتر مورد توجه کودکان قرار مي گيرند.
4. تقليد به منظور پيشبرد کنشهاي متقابل اجتماعي
هنگامي که کودکي از والدينش تقليد ميکند، والدين به او لبخند ميزنند. واکنش نشان دادن پدر يا مادر رفتار تقليدي کودک را افزايش ميدهد.
5. تقليد براي دستيابي به هدف
تقليد ممکن است کوشش خودآگاهانهاي براي کسب لذت، قدرت، اشيا و يا هر هدف ديگري باشد. يک کودک سه ساله از رفتار آزاردهنده کودک ديگر تقليد ميکند، زيرا ديدهاست که چگونه اين کودک با پرخاشگري توانسته اسباب بازي را از دست کودکان ديگر بگيرد. اين گونه تقليد معمولاً بعد از سال دوم زندگي ديده ميشود. اما توجه داشته باشيد پرخاشگري کودکان زير دوسال هميشه به دليل تقليد از ديگران رخ نميدهد.
سوالات متداول
تقليد در کودکان اوتيسم چگونه است؟
کودکان مبتلا به اوتيسم معمولا نميتوانند تقليد يا الگوبرداري کنند. يکي از روشهاي آموزش اين مهارت به آنها اين است که الگويي را در اختيارش قرار ميدهند و از او ميخواهند آن را تکرار کند. در ابتدا مادر دست کودک را ميگيرد و به او براي انجام آن کار و تقليد از الگو کمک ميکند.
نقش تقليد در زندگي کودک چيست؟
تقليد نقش کمک کننده را در زندگي او ايفا ميکند و بسياري مواقع براي سازگاري با محيط به او کمک ميکند. همانطور که گفته شد تقليد باعث تسهيل فرآيند يادگيري در کودکان ميشود.
بازار