شبکه های اجتماعی محبوب بین نوجوانان جهان و معضل کنترل آنها

خراسان/ پرونده‌اي درباره ويژگي‌هاي چند شبکه‌اجتماعي جديد و البته محبوب در بين نوجوانان که نظارت والدين بر حضور آن‌ها در فضاي مجازي را سخت‌تر از قبل کرده است.   از زمان همه‌گيرشدن اينترنت، عادت کرده‌ايم که بعد از گذشت هرچندسال، يک نرم‌افزار يا اپليکيشن جديد وارد دنياي‌مجازي شود و براي خودش اعتباري دست‌و‌پا کند. از آن دوران که اورکات، فيسبوک، ياهو مسنجر، توئيتر، وايبر و... محبوب بودند تا امروز که اينستاگرام، تلگرام، واتس‌اپ و... به عنصري جدانشدني از زندگي مجازي ما تبديل شدند، معمولاً اولين کاربران اين اپليکيشن‌ها را نوجوانان تشکيل مي‌دادند. بعدش هم در مدت کوتاهي، جوانان و حتي ميان‌سالان پا در آن فضاها مي‌گذاشتند و علاوه بر استفاده، شناخت بهتري هم از آن نرم‌افزار، مزايا و آسيب‌هاي احتمالي‌اش به‌دست مي‌آوردند. اما اکنون در دنياي مجازي نوجوان‌هاي ما چه مي‌گذرد؟ آيا اينستاگرام و توئيتر به اندازه قبل بين اين قشر در کل جهان محبوب هستند؟ يا اپليکيشن‌هاي ديگري، کم‌کم جاي خودشان را روي صفحه تلفن‌هاي همراه نوجوانان بازکرده‌ و ذهن آن‌ها را به خود مشغول کرده‌اند؟ در پرونده امروز زندگي‌سلام و به بهانه سالروز شروع به‌کار شبکه اجتماعي توئيتر، به بررسي چند شبکه اجتماعي نسبتاً جديد و محبوب بين نوجوانان که فاصله بين نسل‌ها را با جنس خدمت‌شان بيشتر کرده است، خواهيم پرداخت.  درخور ذکر است که 15 جولاي 2006 يعني دقيقا 14 سال پيش، در چنين روزي شبکه اجتماعي توئيتر شروع به کار کرد.    «توئيتر»، قديمي اما همچنانمحبوب در دنيا بهانه پرونده امروز زندگي‌سلام براي افزايش اطلاعات شما درباره شبکه‌هاي اجتماعي جديد، سالروز شروع به‌کار توئيتر است؛ بنابراين بد نيست که چند نکته جالب را  درباره اين شبکه اجتماعي تقريبا قديمي بدانيد. توئيتر يکي از محبوب‌ترين شبکه‌هاي اجتماعي است که در سال ۲۰۰۶ توسط جک دورسي، بيزاستون و اوان ويليامز راه‌اندازي شد. توئيتر با دو شعار «چه کار مي‌کنيد؟» و «چه چيزي در حال رخ دادن است؟» شناخته مي‌شود و در بين جوانان، براي خودش طرفدار پيدا کرد. شما در توئيتر مي‌‌توانيد ويدئو و عکس ارسال کنيد يا پيام‌هايي با حدود ۲۸۰ کاراکتر بفرستيد. توئيتر طبق جديدترين آمارها، بيش از 340 ميليون کاربر فعال در دنيا دارد که روزانه توئيت‌هاي مختلفي ارسال مي‌کنند. در ضمن، اين شبکه اجتماعي يکي از محبوب‌ترين شبکه‌هاي اجتماعي بين سياستمداران جهان است و جايگاه برجسته‌اي در دنياي سياست دارد. جالب است که با گذشت چندين سال از شروع به‌کار توئيتر و حتي محيط خشک و رسمي آن نسبت به ساير اپليکيشن‌هاي مشابه، باز هم اين شبکه اجتماعي بين نوجوانان، بسيار پرطرفدار است و قسمت زيادي از کاربران آن را اين قشر تشکيل مي‌دهند. البته به نظر مي‌رسد در رقابت با شبکه‌هاي اجتماعي ديگري که در ادامه با آن‌ها آشنا خواهيد شد(براي مخاطب نوجوان)، کم‌کم بايد شکست را پذيرا باشد.

«تيک‌تاک»، براي عاشقان ويدئوهاي کوتاه تيک‌تاک يکي از جديدترين و البته محبوب‌ترين شبکه‌هاي اجتماعي در بين نوجوانان دنياست. اين اپليکيشن در سال ۲۰۱۷ در دسترس قرار گرفت. فضاي تيک‌تاک چيزي شبيه اپليکيشن‌هاي موزيکالي و دابسمش است. در تيک‌تاک شما مي‌توانيد ويدئوهاي سه تا شصت ثانيه‌اي بسازيد و آن‌ها را با دوستان خود به اشتراک بگذاريد. تيک‌تاک با علم به جذابيت ساخت ويدئو  در بين نوجوانان وارد عمل شد و در سال ۲۰۱۷ با اپليکيشن محبوب آن سال، يعني موزيکالي تلفيق شد و توانست درسال ۲۰۲۰ به بيش از يک‌ميليارد کاربر فعال در جهان برسد. ۲۶درصد کاربران اين اپليکيشن بين ۱۸ تا ۲۴ سال و ۵۰ درصد کاربران زير ۳۴ سال دارند، همچنين 60 درصد کاربران اين اپليکيشن زن و ۴۰ درصد مرد هستند. جذابيت شبکه اجتماعي تيک‌تاک، براي اين رده سني، بيشتر به دليل  وجود ويدئوهاي کوتاه همراه با فضاي شاد و طنز است؛ به گونه‌اي که به طور ميانگين کاربران اين اپليکيشن ۵۲ دقيقه از وقت خود را روزانه در تيک‌تاک مي‌گذرانند. اين نکته را هم بدانيد که اين شبکه اجتماعي در بين افراد مشهور و چهره‌ها نيز طرفدار بسياري دارد. اين افراد ويدئوهاي مختلفي را در زمينه‌هاي ورزش، آشپزي و سرگرمي هر روز از خود منتشر مي‌کنند. البته اين شبکه اجتماعي از ۲۱ مهر ۱۳۹۸ از دسترس کاربران ايراني خارج شده است. 

---

بازار

---

«پلاتو» براي بازي در روزهاي کرونايي پلاتو يک شبکه اجتماعي است که به تازگي و در دوران کرونا به‌شدت در بين نوجوانان به محبوبيت رسيد. دليل محبوبيت اين اپليکيشن اين است که علاوه بر چت‌کردن، شما مي‌توانيد همزمان با چند نفر از دوستان خود به صورت آنلاين بازي کنيد. همين قابليت پلاتو باعث شد در زمان قرنطينه، نوجوانان با استفاده از فناوري با دوستان‌شان دور هم جمع شوند و علاوه بر صحبت و بازي‌کردن، دوستان جديدي نيز پيدا کنند. اما متاسفانه يکي از نقاط‌ضعف پلاتو، اين است که هيچ سيستم امنيتي براي محدود و کنترل‌شدن يک نوجوان توسط والدين در آن وجود ندارد. طبيعتا دوست‌شدن با بعضي افراد در شبکه‌هاي اجتماعي و اعتماد کردن به ظاهر آن‌ها، خطراتي دارد که معمولا يک نوجوان درک درستي از آن‌ها نخواهد داشت.   «اسنپ‌چت» و فيلترهايش در خدمت خوشگل شدن اگر شما اسنپ‌چت را نمي‌شناسيد، احتمالاً بالاي ۲۵ سال داريد! آمار دقيقي از اين‌که کاربران اسنپ‌چت دقيقا چند سال دارند، در دسترس است و بيش از 90 درصد کاربران اين اپليکيشن را، نوجوانان و جوانان زير ۲۵ سال تشکيل مي‌دهند. شايد از خودتان بپرسيد چرا اين اپليکيشن در بين نوجوانان اين‌قدر محبوب است؟ جواب آن بسيار ساده است، چون همه آن چيزي را که يک نوجوان به آن احتياج دارد، در اختيارش قرار مي‌دهد.  اسنپ‌چت، يک شبکه اجتماعي است که بيشتر محبوبيت‌ و معروفيت‌اش را مديون فيلترهايي است که شما را زيباتر و خوش‌تيپ‌تر نشان مي‌دهد و چه چيزي براي برخي از نوجوانان مي‌تواند مهم‌تر از زيباتر به نظر رسيدن  باشد؟ نوجوانان در اين اپليکيشن، ويدئوها و عکس‌هايشان را ويرايش مي‌کنند، با يکديگر بازي آنلاين انجام مي‌دهند، عکس را به صورت لحظه‌اي يا طولاني مدت منتشر مي‌کنند و البته مکان خود را به هم گزارش مي‌دهند. جالب است که قابليت فرستادن مکان به صورت لحظه‌اي، باعث نگراني خيلي از والدين در کشورهاي مختلف دنيا شده و معتقدند اين کار به هيچ وجه امن نيست و بايد اين خدمات از اين اپليکيشن حذف شود. با اين‌که شرط عضويت در اسنپ‌چت داشتن سن بالاي ۱۳ سال است(محدوديت سني دارد) اما گاهي در قسمت جست‌وجوي اين اپليکيشن، محتواهاي نامناسبي براي نوجوانان ارائه مي‌شود که منتقدان زيادي هم دارد. «لايکي»، عالي براي دابسمش لايکي يک شبکه اجتماعي ويدئويي است که اولين‌بار در سنگاپور براي ساختن ويدئوهاي کوتاه منتشر شد. اين اپليکيشن يکي از پرطرفدارترين شبکه‌هاي اجتماعي بين نوجوانان است. البته به‌تازگي، رده‌سني کودکان زير ۱۰ سال هم به گروه طرفداران لايکي پيوسته، در صورتي که زيرساخت‌هاي لازم براي حضور اين رده سني در اين نرم افزار، ديده نشده است. اين شبکه اجتماعي هر ابزاري را که براي جذاب و بامزه‌شدن يک ويدئو احتياج داريد، در اختيارتان قرار مي‌دهد. نوجوانان در اين شبکه اجتماعي، همزمان ويدئو مي‌گيرند، سرعت آن را بالا يا پايين مي‌برند، براي آن موزيک انتخاب مي‌کنند يا موزيک دلخواه خود را مي‌سازند و آن را با دوستان خود به اشتراک مي‌گذارند. سپس درباره ويدئوهاي هم نظر مي‌دهند، يکديگر را نقد مي‌کنند و با هم در تعامل هستند. کاربران لايکي معمولاً علاقه دارند، کليپ‌هايي با ديالوگ‌هاي آدم‌هاي معروف که در فيلم‌ها يا برنامه‌هاي تلويزيوني پخش شده است، درست کنند و به جاي آن‌ها صدا يا تصوير خودشان را بگذارند و در قالب آن‌ها با ديگران سخن بگويند. به عبارتي مي‌توان گفت که لايکي براي ساخت دابسمش عالي است. اين نکته را هم بدانيد که يکي از مزيت‌هاي اين اپليکيشن داشتن قسمت «کنترل والدين» است. با فعال کردن اين قسمت و گذاشتن رمز  عبور دلخواه مي‌توانيد محتواي ويدئوهاي فرزند خود را آگاهانه انتخاب يا فيلتر کنيد. اگرچه تعدادي از والدين اظهار کرده‌اند اين قسمت گاهي اوقات دچار مشکلاتي مي‌شود اما توجه به اين نکته در لايکي باعث شده است، والدين هم از اين شبکه اجتماعي نسبت به ساير رقيبانش راضي‌تر به نظر برسند.

رموز محافظت از فرزند در شبکه‌هاي اجتماعي جديد گفت‌و‌گو، گذاشتن قوانين شفاف، شناختن نشانه‌هاي خطر و... از راه‌هاي مديريت فرزند در مقابل خطرات احتمالي تيک‌تاک، لايکي، اسنپ‌چت و... است در شرايطي که استفاده نوجوانان از شبکه‌هاي اجتماعي روز به روز در حال افزايش است، داشتن نظارت بر فعاليت‌هايشان  به منظور محافظت از آن‌ها در برابر خطرات و مشکلات احتمالي، کار دشواري براي والدين است. به‌ويژه اين‌که به خاطر نوع محتواي خيلي از اين شبکه‌هاي اجتماعي که براي بزرگ‌ترها جذاب نيست،خود والدين در بسياري از اين شبکه‌ها فعال نيستند تا بتوانند نوع فعاليت فرزندشان را رصد کنند. در اين شرايط چطور مي‌توانيم بر استفاده فرزندمان از اين فضا، نظارتي آگاهانه داشته باشيم؟    در سنين پايين اجازه عضويت مستقل ندهيد بيشتر شبکه‌هاي اجتماعي حداقل سن براي عضويت را 13 سال در نظر مي‌گيرند. پس در قدم اول اگر فرزندتان کمتر از 13 سال دارد، با توضيح قانون اين شبکه‌هاي اجتماعي، به او اجازه عضويت مستقل ندهيد. اگر او علاقه بسياري به حضور در اين فضاها دارد، روي گوشي خود و با مشخصات خودتان، عضو شبکه مدنظر شويد و تنها در ساعاتي محدود به او اجازه استفاده دهيد.    همان ابتدا قوانين را شفاف مشخص کنيد اگر فرزندتان گوشي شخصي دارد، در يک جلسه خانوادگي، قوانين استفاده از شبکه‌هاي اجتماعي را به گفت‌وگو بگذاريد. برخي از قوانيني که اين روزها بسياري از والدين از آن‌ها استفاده مي‌کنند عبارت است از : ممنوع بودن دانلودکردن شبکه اجتماعي جديد بدون اطلاع والدين، ممنوع‌بودن به‌اشتراک‌گذاري عکس با پوشش نامناسب،  ممنوع‌بودن اعلام موقعيت‌مکاني و  ممنوع‌بودن ارسال عکس در چت دونفره چه طرف مقابل را خارج از فضاي مجازي مي‌شناسد چه نمي‌شناسد. با توجه به معيارهاي اخلاقي مدنظر خود، شما مي‌توانيد به اين قوانين، مواردي را اضافه کنيد. توجه داشته باشيد که به ويژه در نيمه‌دوم نوجواني يعني از حدود 15 سالگي به بعد، گفت‌وگو با نوجوان، مهم‌ترين ابزار والدين براي پيشگيري از مشکلات احتمالي است، پس به اين موضوع توجه ويژه‌اي داشته باشيد.    توجه ويژه‌اي به قلدري اينترنتي داشته باشيد موضوع قلدري اينترنتي، مسئله‌اي جدي در شبکه‌هاي اجتماعي است و يعني اين‌که فرزندتان پيام‌هاي نامناسب و توهين‌آميز دريافت کند يا تهديد شود. با فرزندتان در همان ابتداي عضويتش در شبکه‌هاي اجتماعي در اين‌باره صحبت کنيد. مهم‌ترين کمکي که شما مي‌توانيد به فرزندتان در اين مورد کنيد، اطمينان‌دادن به اوست تا هر جا مشکلي برايش پيش آمد،  به شما مراجعه کند و از شما کمک بگيرد.    فوايد عضويت خودتان را دست‌کم نگيريد عضو شدن در شبکه‌هاي اجتماعي توصيه مهم ديگر است. البته در نظر داشته باشيد که با توجه به سن مخاطبان برخي شبکه‌هاي اجتماعي‌ چون اسنپ‌چت يا تيک‌تاک انتظار نمي‌رود که بعد از عضو شدن، شما به عضوي فعال در اين فضاها تبديل شويد و هر روز در آن‌ها حضور داشته باشيد. بلکه تنها سر زدن هفتگي شما به اين شبکه‌ها کافي است. با اين کار شما با فضاي کلي اين شبکه‌ها آشنا مي‌شويد. وقتي صحبت از تنظيم‌هاي ايمني و محدوديت در دسترسي به اطلاعات شخصي کاربران مي‌شود، بهتر متوجه اين دستورالعمل‌ها مي‌شويد و مي‌توانيد به فرزندتان کمک کنيد تا دسترسي به اکانت خود را به شکلي مناسب تنظيم کند. علاوه بر اين عضويت در شبکه‌هاي اجتماعي موضوعي براي گفت‌وگو با فرزندتان به شما خواهد داد. نکته بعدي اين‌که عضويت شما و دنبال‌کردن صفحه فرزندتان مي‌تواند به شما کمک کند تا اگر کسي مزاحم فرزندتان شد، بهتر بتوانيد به او کمک کنيد. نکته مهم ديگر درباره عضويت در اين شبکه‌ها هم اين‌که بررسي‌ها نشان مي‌دهد بعد از شيوع کرونا و خانه‌نشيني، تعداد والديني که وارد فضاهايي چون تيک‌تاک شده‌اند، افزايش محسوسي داشته است. پس به تصور اين‌که اين فضا و ديگر فضاهاي مشابه به هيچ عنوان محتواي مناسبي براي شما نخواهد داشت، خود را از حضور در اين شبکه‌هاي اجتماعي محروم نکنيد.    نشانه‌هاي خطر را بشناسيد براي بسياري از نوجوانان دشوار است که وقتي قرباني قلدري اينترنتي شده‌اند، در اين‌باره صحبت کنند. همين سکوت هم مي‌تواند دردسرها را افزايش دهد. پس در کنار تمام اين همراهي‌ها، به رفتار فرزندتان دقت و با ديدن برخي رفتارها سعي کنيد با او در فضايي دوستانه صحبت کرده و از او درباره مشکلات احتمالي که در شبکه‌هاي اجتماعي داشته است، سوال کنيد. رفتارهايي که مي‌تواند نشان‌دهنده بروز مشکل باشد، عبارت‌‌اند: از رفتارهاي مشکوک و تلاش براي مخفي‌کردن صفحه گوشي، گوشه‌گيري و از دست‌دادن ناگهاني علاقه به تماس با دوستان، ساخت ايميل يا اکانت جديد در شبکه‌هاي اجتماعي و واکنش‌هاي هيجاني شديد بعد از حضور در شبکه‌هاي اجتماعي.