خاطرات بد از ذهن پاک میشوند؟
ايرنا/ اگر امکاني وجود داشت که ميتوانست جلوي تبديل شدن يک خاطره بد به يک خاطره هميشگي را در ذهنتان بگيرد آيا از آن استفاده ميکرديد؟ اين حرف خيلي علمي- تخيلي به نظر ميرسد و البته فيلمهاي سينمايي زيادي هم در اين مورد وجود دارد. اما تحقيقات نشان ميدهند که کنترل حافظه و جلوگيري از شکل گرفتنش خيلي هم تخيلي نيست.
واقعيت اين است که چنين امکاني را در حال حاضر در اختيار داريم. اين فناوري تحريکِ مغناطيسيِ برون جمجمهاي (TMS) ناميده ميشود و کارش اين است که در شيوه شکلگيري و بازسازيِ حافظه در مغز اختلال ايجاد کند و از اين طريق جلوي تبديل شدن يک رويداد به يک خاطره بلند مدت و احساسات همراه با آن را بگيرد. اين تکنولوژي ميتواند انقلابي در درمان اختلالاتي همچون استرس پس از سانحه يا PTSD ايجاد کند. استرس پس از سانحه اختلالي است که در نتيجه مواجه شدن با يک رويداد ويرانگر (انفجار، تصادف و...) بهوجود ميآيد. فرد مبتلا به اين اختلال اين رويداد را مدام به ياد مي آورد و استرس ناشي از آن را بارها و بارها از نو تجربه ميکند.
اين فناوري چگونه کار ميکند؟
اثر اين فناوري براي درمان انواعي از افسردگيها اثرگذار بوده است و وقتي که راههاي درماني ديگر فايده ندارند اين فناوري عملکرد مثبتي در درمان نشان ميدهد. در اين روش لازم نيست که الکترود را وارد مغز کنند از اين جهت روشي غير تهاجمي محسوب ميشود. اين تکنولوژي از يک ميدان مغناطيسي در اطراف جمجمه بهره ميبرد و از اين طريق سلولهاي عصبي مغز را به صورت هدفمند تحريک ميکند. محققان ميگويند که ترکيبي از تحريک مغز از طريق ميدانِ مغناطيسي و بازسازي حافظه موجب ميشود که بتوانيم خاطره آزاردهنده مربوط به روز قبل را بازسازي و اصلاح کنيم. در اين مطالعه ۱۰۰ فرد بزرگسال داراي سلامت رواني و جسمي ابتدا يک حافظه منفي را ياد گرفتند. محققان يک روز صبر کردند و الگوي واکنش به اتفاق منفي روز قبل را در بين آزمودنيها بررسي کردند. نتايج نشان داد که آزمودني هايي که تحت TMS قرار گرفته بودند واکنشِ منفي کمتري نسبت به اتفاق منفي روز قبل نشان ميدادند. بخش جلويي قشرِ مغز اين آزمودنيها هدف اين آزمايش قرار گرفت. البته بايد توجه کرد که رويداد از حافظه محو نميشود و الگوي عمل اين تکنولوژي پاک کردنِ کل حافظه نيست؛ بلکه مداخله در سازماندهي حافظه است. اينکه رويداد چگونه بعدها به ياد آورده شود تعيين کننده احساسات منفي مثبت و يا خنثي به رويداد است. آزمودنيهاي اين آزمايش بعد از قرار گرفتن تحت ميدانِ مغناطيسي همچنان اتفاق روز قبل را به ياد ميآوردند اما آنچه در آنها تغيير کرده بود واکنش به اين رويداد بود؛ احساسات منفي در مورد آن اتفاق به حد قابل توجهي کاهش پيدا کرده بود.
روشي مؤثر به جاي درمان با قرص
اين يافته از اهميت بسيار بالايي براي درمان انواع اختلالات برخوردار است چراکه اختلالاتي مانند افسردگي و استرس پس از سانحه محصول به ياد آوردن يک رويداد و احساسات منفي همراه با آن است. اگر بتوانيم اين احساسات منفي را از رويداد جدا کنيم و نحوه به ياد آوردن رويداد را تغيير دهيم به دستاورد بسيار مهمي در درمان بعضي از اختلالات رواني دست پيدا کردهايم. حافظه يا خاطره منفي عامل بسياري از اختلالات رواني است. تلاش براي از بين بردن اين احساسات منفي، کاري است که در انواع درمانها صورت ميگيرد. با کمک TMS و اثرگذاري بر عملکرد قشر پسيني مغز اين امکان وجود دارد که خاطره يا حافظه را بازسازي کرد و از طريق اين بازسازي احساسات منفي را کنترل کرد. با اين روش به نتايجي دست يافتهايم که تا قبل از اين از طريق دارودرماني و اثرگذاري روي ناقلهاي عصبيِ مغز به دست ميآمدند. اما بايد توجه داشت که اين روش هنوز در مراحل ابتدايي خود است و پيامدهاي آن روي نحوه پردازش خاطرهها بايد دقيقتر بررسي شود.