تاکنون کسی شما را متجاوز صدا کرده است؟!
روزنامه جوان/ تاکنون کسي شما را متجاوز صدا کرده است؟ شما چه خودتان را يک متجاوز ميدانيد؟ نه تجاوز به معني حمله، کاري که کشورها با خاک يکديگر ميکنند. منظور تجاوز به حريم خصوصي ديگران است. حريم در لغت به معني پيرامون، اطراف و براي هر کس پيرامون مشخصي تعريف شده است. با حريم اجتماعي، سياسي و جادهها کاري ندارم. همه حرفم سر حريمهاي خصوصي است؛ هر پيراموني که متعلق به ماست و گاهي مورد تجاوز دوست يا غريبهها قرار ميگيرد. آنقدر مقوله مهمي است که جامعهشناسان زيادي دربارهاش تحقيق کردهاند. حتي انسانهاي اوليه براي خودشان حريم شخصي داشتند. يک حريم امن که فقط متعلق به آنها بوده و بقيه موظف بودند قوانين ورود به آن را رعايت کنند. حتي محدوده حريم امن غارنشينها مشخص بود و همان غار ميشد ضامن امنيتشان. اما امروزه اين حريم وسعت يافته و ديگر به چهارديواري خانواده اطلاق نميشود. شما حتي ميتوانيد حريم رواني خودتان را داشته باشيد.
گاهي دوست داريد تنهاي تنها باشيد
شده گاهي دلتان بخواهد تنها باشيد؟ دلتان ميخواهد درِ اتاق را روي خودتان قفل و با خودتان خلوت کنيد. حتي نزديکترين افراد زندگي را هم دوست نداريد در آن لحظه ببينيد. اگر همسرتان به زور بخواهد وارد اتاق شود يا کودکتان با گريه سعي کند شما را براي بيرون رفتن از اتاق قانع کند شما شاکي ميشويد و احتمالاً غر ميزنيد که حتي در اتاق هم از دست شما آرامش ندارم. اين اتفاق براي زنهاي خانه زياد ميافتد. مدام با بچهها سر و کار دارند. تمام وقتشان در آشپزخانه است و در حال رسيدگي به امور خانهداري هستند. به محض فارغ شدن از کارهاي روزمره، درست وقتي ميخواهند استراحت کنند يک متجاوز دوست داشتني از راه ميرسد و از او ميخواهد که بازي کند. دلش ميخواهد تنها باشد، اما فرصتش را ندارد و آرزو ميکند کاش حريمي در خانه بود که ميتوانست اندکي تنها و براي خودش باشد. دلش ميخواهد با يادداشتنويسي و ثبت خاطراتش آرام شود، اما باز هم در دفترش سايه يک صورت کنجکاو را ميبيند که تا کمر روي نوشتهاش خم شده است و اگر مادر بر اثر دلتنگي اشکي گوشه چشمش باشد او با کنجکاوي رصد ميکند و ميپرسد مامان گريه کردي؟
گاهي دلت ميخواهد دور روح و روانت ديوار بکشي و از حال دلت براي هيچ کس حرف نزني، اما همسرت نگران سکوت توست و ميخواهد به اصرار پا به حريمت بگذارد و دردت را تسکين بخشد.
خانه حريم امن توست اما...
چارچوب خانه حريم خوبي است. کاملاً خصوصي و فقط بري اعضاي خانواده. شايد براي پذيرفتن اين حريم است که هيچ کس حق ورود بياجازه به خانه کسي را ندارد. حتي اگر آن يک نفر پليس باشد موظف است با دستور قاضي حکم ورود بگيرد. يا مثلاً ديدهايد درخت ميوه همسايه شاخههايش تا ديوار شما آمده است. آب و کودش را همسايه ميدهد، اما چون ديوار خانه شماست پس ميوهاش هم از آن شماست. پيرامون ما چيز عجيبي است. همان ضربالمثل معروف چهارديواري اختياري.
اما همان حريم هم قانون خودش را دارد. نميتواني، چون خانه توست هر وقت دلت خواست چکش کاري کني يا هر وقت دلت خواست صداي موسيقي را بلند کني. خانه حريم شخصي توست، اما حريمت در ميان يک حريم بزرگتر که ميان چند نفر مشترک است محصور شده به نام مجتمع مسکوني. آنجا قوانين خودش را دارد و اين بار اين حريم براي غريبهها غيرمجاز است، همه آنهايي که کليد آن ساختمان را ندارند. در حريم خودت هستي، اما حق قانونشکني نداري. نميتواني، چون درها بسته است کودک آزاري کني يا اعمال خلاف شرع انجام دهي. خانه تو حريم توست تا وقتي که قانون اجرا شود و آسيبي به کسي نرساند.
صفحه مجازي، آلبوم خانوادگي شما نيست
حريم بعدي که اين روزها سر و صداي زيادي به پا کرده حريم شخصي در فضاي مجازي است. تو حق داري در کانالها و گروههاي مجازي عضو شوي و اين ميشود حريم شخصي خودت. براي آنها رمز عبور بگذاري و کسي را در خواندن آنها شريک نکني. باز هم تا آنجايي حريم خصوصي است که خطرآفرين نباشد و امنيت و آرامش کسي را تهديد نکند. تو نميتواني به صرف داشتن يک صفحه شخصي هر عکس و مطلبي را که دلت خواست بارگذاري کني. نميتواني عکسهاي مستهجن و مطالب زننده بگذاري و راحت شانه بالا بيندازي که صفحهام به خودم مربوط است. اگر حتي يک نفر بيننده صفحهات باشد تو موظفي قانون حريم شخصي مجازي را رعايت کني. بعضيها فکر ميکنند صفحه مجازي اتاق خوابشان است. اجازه دارند هر چه دلشان خواست منتشر يا درباره هرچيزي که به ذهنشان خطور کرد اظهارنظر کنند. بعضيها حريم صفحه شخصي را با آلبوم خانوادگي اشتباه گرفتهاند. اتفاقات روزمره و تمام مهمانيها و حتي برخي رفتارهاي دو نفرهشان را ميگذارند و جالب اينجاست که اين صفحهها دنبال کنندههاي زيادي دارند. اما سؤال من اين است آيا شما که عکس عروسي، نامزدي يا هر مهماني ديگري را براي مخاطبت به اشتراک گذاشتي اجازه ساير افراد توي عکس را هم براي انتشار داري؟ آيا ميداني گرفتن همان عکس در مجلس عروسي که حريم مشخصي براي بانوان تعيين کرده، گناه است و شما خيانت در امانت مرتکب شدهاي؟ عروسي يک تعريف مشخص و پوشش بانوان هم در قسمت زنانه الگوي مشخصي دارد. پس شما حق نداري وسط مراسم يواشکي از مهمانهايي که کنارت هستند سلفي بگيري يا لايو براي مخاطبت بگذاري. شما فقط اختيار شخص خودت را داري، همين!
شما حق نداري عکس عروسي دوست، فاميل يا حتي خواهرت را بياجازه او منتشر کني. شما بدون توجه به علامت ورود ممنوع وارد خصوصيترين حريم افراد شدهاي.
به هيچ کدام از اين موارد پايبند نيستيد، آن وقت اگر همسرتان از سر کنجکاوي گوشي شما را چک کرد و احتمالاً چتهاي شما را خواند قيل و قال راه مياندازيد که گوشي يک وسيله شخصي است و او را متهم ميکنيد به تجاوز به حريم خود.
صفحه خصوصي حريم دارد
صفحه خصوصي، حريم مشخص شده شماست، اما مخاطبان شما شامل اين حريم نميشوند. پس شما حق نداريد به دليل تنها بودن هر دو همزمان در يک گفتوگوي مجازي، قوانين ارتباط را زير پا گذاشته و به حريم اخلاقي قدم بگذاريد. حق نداريد همکار، رئيس يا هر غريبهاي را که با او گفتگو ميکنيد به اسم کوچک يا لفظ جانم و عزيزم و... صدا کنيد. حق نداريد پا را فراتر از موضوع مورد بحث بگذاريد و درباره خصوصيات فردي و حتي فيزيکي اظهارنظر کنيد. رفتار غيرمسئولانه شما ميتواند باعث فروپاشي کانون يک خانواده باشد. مراقب حريم خصوصي خود باشيد. حتي در تنهاترين اوقات! يادتان باشد غير از خودتان خدايي هست که ناظر بر تمام اعمال و رفتارهاست و کوچکترين حرکت شما از ديد او دور نميماند.
خانم محترمي که مزون لباس داري، نميتواني به ميل شخصي خودت عکس مشتري با لباس جديدش را بگذاري و تبليغ کني. آرايشگر محترمي که براي معرفي و تبليغ کارت به نمونه کار نياز داري، حق نداري بياجازه عکس عروسهايت را در صفحه بگذاري. صفحه کسي اگر خصوصي است يعني خصوصي است. پس شما حق نداري عکسها و مطالبش را بدون درج منبع براي خودت کپيپيست کني. حق نداري از صفحه دوست و آشنا اسکرينشات بگيري و در گروههاي خانوادگي درباره فرد يا موضوعي اظهارنظر کني.
ميدانيد چرا براي دستگاههاي خودپرداز يک کلاهک کوچک تعبيه شده است؟ چون اين مکان متعلق به يک نفر است. يک نفر که مقابل دستگاه قرار بگيرد و کار بانکي انجام بدهد. حضور شما و سر خم کردن روي صفحه خودپرداز تجاوز شما به حريم شخصي وي محسوب ميشود. رمز اول، دوم، موجودي حساب و تمام امورش شخصي بوده و لازم است شما فاصلهتان را با او حفظ کنيد.
حريم بدن خود و ديگران را حفظ کنيد
حريم بدن ديگر حريم مهمي است که اين روزها در باب آموزش آن به کودکان صحبت فراواني ميشود. وقتي اين حريم حفظ نشود و بدون اجازه وارد اين محدوده شوند يعني متجاوزند. يعني همان انسانهاي بيماري که از ناآگاهي کودکان سوء استفاده ميکنند و آنان را مورد آزار و اذيت قرار ميدهند. آموزش به موقع و آگاهي دادن به کودکان درباره حضور غريبهها در پيرامونشان و آموزش حريمهاي امن ميتواند از شيوع بزه و جرم جلوگيري کند.
فاصلهاي که افراد در مواقع گفتگو با يکديگر رعايت ميکنند ميتواند نوع رابطه آنها را مشخص نمايد. ميزان فاصله آنها ميتواند با در آغوش کشيدن صميمي شود يا ميتواند رسمي و با دراز کردن دست همراه شود. حتي چشمها هم حريم يک بدن محسوب ميشوند و ميتوانند گستره خودشان را داشته باشند. در برخوردهاي عاطفي چشم توي چشم طرف مقابل و با غريبهها چشم دوختن به زمين. گفتگو با غريبه هم که آداب اجتماعي و شرعي خودش را دارد و بايد فاصلهها را حتي در حد رعايت پوششها حفظ کرد.
شايد امروزه بدحجابي يا بيحجابي به اسم آزادي، طرفدار زيادي داشته باشد و آن را نوعي آزادي به حساب آورند، اما در واقع خداوند بيش از همه به حريم امن زنان احترام ميگذارد و با اين قوانين سعي در محافظت آنها دارد. حجاب هرگز محدوديت نيست. همانطور که پوشش قسمتهايي از اندام يک امر بديهي است و حتي انسانهاي بدوي هم با برگ خودشان را ميپوشاندند، ديگر پوششها هم علت خودش را دارد و بسته به سلايق شخصي ميتواند قابل تغيير باشد. يکي چادر دوست دارد و ديگري مانتوي بلند، اما پوشيده. يکي مقنعه ميپسندد و يکي ديگر تعريفش از حجاب چيز ديگري است، اما آنچه مهم است اينکه اين پوشش در چهارديواري خانه کاملاً اختياري و در مکانهاي عمومي طبق ضوابط است. پس اگر کسي مخالف جهت آب شنا کرد و به همين دليل اعمال قانون شد حق اعتراض ندارد. مثل اين ميماند که تو بداني ميزبان از سگ خانگي بدش ميآيد، اما با خودت ببري. اگر صاحبخانه به خاطر نقض قانون حريمش سگ را بيرون کرد يا رفتار معترضانهاي داشت حق با اوست. يا مثلاً آرايشگاههاي زنانه و باشگاههاي ورزشي بانوان اغلب درهايشان باز است و فقط با يک پرده پوشانده شده و فقط روي سردرش نوشته شده است فقط بانوان. همين کافي است که هر مخاطب عاقلي بفهمد که حق ورود به آن حريم را ندارد. اگر قرار بود حريمها شکسته شود ديگر واژه امنيت معنايي نداشت.
قوانين و مقررات حريمها را مشخص ميکند
حريمها خيلي وسيع هستند. مثلاً تهيه بليت به منزله تعيين عرض يک صندلي به عنوان حريم شخصي است و کسي حق ندارد بياجازه از آن استفاده کند. بسياري از بانوان جوان وقتي سوار اتوبوس بين شهري ميشوند به دليل راحت بودن تا مقصد يک صندلي خالي تهيه ميکنند که کسي مزاحم نشود. لازم نيست براي حريمش سند منگولهدار داشته باشد. همين که کيفش را گذاشته است و يک بليت در دستش دارد کافي است.
يکي از مواردي که حريم افراد شکسته ميشود، رانندگي در لاين بزرگراه است. طبق قانون فاصله مشخص تا خودروي جلو حريم تردد ماشين محسوب ميشود. حالا اگر کسي با نقض قانون و به هر دليلي اين حريم را شکست و مانع تصادف شد مقصر است.
حالا که تکليف حريمها مشخص شد به راحتي ميتوان درست و غلط را تشخيص داد. نيازي به خشونت و اعمال قانون نيست. کافي است براي ورود به حريمي قانون آن مکان رعايت شود. درست مثل معاملهاي که وقتي قرار است امضا شود بايد طرفين به خوبي از مفاد آن گاه شوند و با اختيار شرايط حضور را بپذيرند.
احترام به حريمها آموختني است
بياييد احترام به حريمها را بياموزيم. به کودکانمان از کودکي بياموزيم که به حريمهاي شخصي و اجتماعي احترام بگذارند. از همان روزهاي اول مدرسه که ياد ميگيرند فقط يک سوم نيمکت متعلق به آنهاست و اگر کيف يا لباسشان را جاي دوستانشان در مابقي سطح نيمکت بگذارند اسمش ميشود زورگويي. حريمها را به آنها بشناسانيم و توضيح دهيم که بايد مسئوليت حريم خود را که گاه بدنشان است گاه اتاق خواب و گاهي اتومبيل بپذيرند.
زندگي زيبا ميشود اگر هر کس به آنچه متعلق به اوست قانع باشد و چشم به حريمهاي ديگران ندوزد. زيبا ميشود اگر به حريمهاي شخصي يکديگر احترام بگذاريم و بياجازه وارد نشويم. زيبا ميشود اگر محدوده روابط را حفظ کنيم و به بهانه دوستي و دل نگراني کسي را تخليه اطلاعاتي نکنيم. زيبا ميشود اگر عادت کنيم از کسي درباره زندگي شخصياش نپرسيم. نپرسيم چرا ازدواج نکردي؟ چرا طلاق گرفتي يا چرا بچهدار نميشوي؟
قانون در اين ميان يک عامل مراقبتي و بازدارنده است تا حريمها از حوزه امنيت خارج نشوند. گاهي با اعمال قانون براي بدحجابي گاهي با برخورد با راننده متخلف و گاهي...
اگر قانون نباشد، تجاوز به حريم بدن کودکان اتفاق ميافتد. اگر در محدوده حجاب و پوشش سختگيري نکنند سنگ روي سنگ بند نميشود و بيبندوباري همه جا را فرا ميگيرد. شما دلت ميخواهد در خانه خودت آشپزخانه شيشه و مواد مخدر راه بيندازي، اما قانون موظف است اين حريم مرگبار را متوقف کند. نکته ديگر شرايط حضور در بعضي حريمهاست. مثلاً نميشود با ميل شخصي به مراسم سوگواري حضرت اباعبدالله (ع) رفت، اما با نوع پوشش و رفتار اهانت کرد. بايد از اول اگر خلاف ميل است به اين اماکن نرفت. حريم يک گردهمايي مذهبي مشخص است؛ پس اگر کسي مخالف کارها و برنامههايشان است، دليل ندارد در آن حضور پيدا کند.