بیماری خاموش زنان چه علائمی دارد
برترين ها/ ۲۰ اکتبر بهعنوان روز جهاني پوکي استخوان مشخص شده است. پوکي استخوان يک «بيماري خاموش» براي زنان شناخته شده است که اغلب در مراحل اوليه، هيچ علائمي ندارد. اين بيماري به تحليل بافت استخوانها منجر ميشود و آنها را نازک و شکننده ميکند. شناسايي و تشخيص پوکي استخوان در مراحل اوليه دشوار است. بهعلاوه، اين بيماري ميتواند در هر سنوسالي بروز کند. به همين مناسبت در اين مطلب قصد داريم به موضوع پوکي استخوان بپردازيم.
پوکي استخوان چيست؟
پوکي استخوان يا استئوپروز (Osteoporosis) بيماري شايعي است که باعث ضعيف شدن استخوانها شده و خطر شکستگي استخوانها را افزايش ميدهد. زمانيکه شما دچار پوکي استخوان هستيد، با افتادنهاي عادي و يا ضربههاي معمولي و يا در مراحل شديد حتي با يک سرفه ممکن است استخوانهاي شما بشکند. شکستگيهاي مربوط به پوکي استخوان، معمولا در لگن، مچ دست و ستون فقرات رخ ميدهد. استخوان بافتي زنده در بدن بوده که دائما جذب و جايگزين ميشود. پوکي استخوان، زماني رخ ميدهد که توليد استخوانهاي جديد با مرگ استخوانهاي قديمي برابر نميباشد. داروها، رژيم غذايي سالم و ورزش ميتوانند در پيشگيري و درمان اين بيماري کمک نمايند.
علائم پوکي استخوان
پوکي استخوان معمولا در مراحل اوليه علامت خاصي ندارد و علايم آن کم کم يعد از اينکه بيماري پيشرفت کرد خود را نشان ميدهند، بعضي از علائم شايع شامل:
درد مفاصل
مشکل در ايستادن
مشکل در راست نشستن
کوتاه شدن قد در گذر زمان
آسان شکستگي استخوان با ضربات کم شدت
هرچند پوکي استخوان، بخودي خود دردناک نبوده، اما شکستن استخوان در اثر پوکي استخوان دردناک ميباشد، معمولترين شکستگي استخوان در اين بيماري شکستن استخوانهاي ستون فقرات ميباشد.
عوامل موثر در ابتلا به پوکي استخوان
احتمال ابتلا به پوکي استخوان به ميزان تودهي استخواني که در جواني ذخيره کرده ايد بستگي دارد، به عبارت ديگر هرچه در جواني بيشتر تودهي استخواني ذخيره کرده باشيد، با افزايش سن کمتر دچار پوکي استخوان ميشويد. برخي از عوامل موثر در ابتلا به اين بيماري قابل اصلاح هستند، اما از برخي ديگر نميتوان اجتناب کرد.
عوامل خطر غير قابل اصلاح
سن: خطر پوکي استخوان بعد از ۳۰ سالگي و به ويژه بعد از يائسگي افزايش مييابد.
کاهش سطح هورمونهاي جنسي: تحقيقات نشان ميدهند کاهش سطح استروژن، تشکيل و توليد استخوان را مختل ميکند. استروژن در حفظ تراکم استخوان در زنان اهميت دارد. طي ۵ تا ۱۰ سال اول پس از يائسگي، زنان ساليانه ۲ تا ۴ درصد از تراکم استخواني را از دست ميدهند.
جنس: زنان بيشتر از مردان به پوکي استخوان مبتلا ميشوند.
نژاد: نژاد سفيدپوستان و آسيايي بيشتر از ساير قوميتها در معرض ابتلا به پوکي استخوان هستند.
ساختار استخوان: قد بلند ( ۱.۷ متر) و يا لاغر بودن (وزن کمتر ۵۶.۶۹ کيلوگرم) خطر پوکي استخوان را افزايش ميدهد. افراد ريز نقش به دليل کمبود تودهي استخواني در معرض خطر بالاتري براي ابتلا به پوکي استخوان هستند.
عوامل ژنتيکي: شکستگي لگن يا پوکي استخوان در اعضاي نزديک خانواده، شانس ابتلا به اين بيماري را افزايش ميدهد.
سابقهي شکستگي: تجربهي شکستگي مختصر، به ويژه پس از سن ۵۰ سالگي احتمال ابتلا به پوکي استخوان را بالاتر ميبرد.
جراحي دستگاه گوارش: جراحي کاهش اندازهي معده يا حذف بخشي از روده سطح موجود براي جذب مواد مغذي، از جمله کلسيم را کاهش ميدهد و به اين ترتيب استخوانها ضعيف ميشوند.
عوامل خطر قابل اصلاح
رژيم غذايي و شيوهي زندگي
اختلالات خوردن: مانند بياشتهايي عصبي (آنورکسيا)، پرخوري عصبي (بوليميا) يا تمايل بيش از حد به خوردن غذاهاي سالم (اورتورکسيا)
مصرف الکل: مصرف نوشيدني الکلي، خطر ابتلا به پوکي استخوان را افزايش ميدهد.
کمبود املاح معدني: کمبود مصرف و سطوح پايين کلسيم، منيزيم و ويتامين D (ويتامين دي به جذب کلسيم کمک ميکند) به علت مشکلات تغذيهاي، مشکلات سوء جذب مانند سلياک
عدم فعاليت يا بي حرکتي: خطر ابتلا به پوکي استخوان در افرادي که زمان زيادي مينشينند، عدم تحرک فرد پس از سکتهي مغزي يا هر موقعيتي که با راه رفتن فرد منافات دارد، بيشتر از افرادي است که فعاليت دارند. ورزشهاي قدرتي، راه رفتن، دويدن، پريدن، رقصيدن و وزنه برداري به جلوگيري از پوکي استخوان کمک ميکنند. اين ورزشها باعث وارد شدن شوک بر استخوانها و تحريک رشد آنها ميشود.
مصرف بيش از حد نمک و نوشابههاي گازدار
مصرف دخانيات
داروها و بيماريها: برخي از بيماريها و داروها باعث تغييرات هورموني و کاهش تودهي استخواني ميشوند.
يائسگي، برداشتن زودهنگام هر دو تخمدان و آمنوره (فقدان قاعدگي) در زنان جوان، با کاهش سطوح استروژن و افزايش خطر پوکي استخوان در ارتباط هستند. آمنوره ميتواند در زناني که ورزش شديد ميکنند و زناني که حجم چربي بدني بسيار پاييني دارند مانند زنان مبتلا به بياشتهايي عصبي، رخ دهد.
راههاي مبارزه با پوکي استخوان چيست؟
يک ليوان شير برابر با ۴ ليوان سبزيجات کلسيم دارد
مصرف لبنيات همچنان حرف اول پيشگيري در پوکي استخوان را ميزند. يک ليوان شير ۳۰۰ ميلي گرم کلسيم دارد و درمورد اينکه توصيه ميشود به جاي شير کلم بخوريم بايد گفت براي جبران اين ميزان کمبود شير بايد چهار ليوان کلم خورد، که به طور حتم معده تحمل اين مقدار خوردن کلم را ندارد.
درست است که همانطور که عنوان ميشود در کنجد، بادام، کلم و برخي سبزيجات کلسيم وجود دارد، اما بايد مقدار زيادي مصرف شود که معمولا در عادت غذايي مصرف اين مقدار سبزيجات وجود ندارد. اين است که بهترين منبع جذب کلسيم، مصرف لبنيات است که ترجيحا لبنيات کم چرب استفاده شود.
آفتاب بهترين منبع جذب ويتامين دي
نور خورشيد و آفتاب بهترين منبع جذب ويتامين دي است. متاسفانه در شهرهاي بزرگ و به علت وضعيت جغرافيايي، آلايندههاي موجود در هوا و پوشش لباسي از جذب اين ويتامين محروم هستيم؛ بنابراين توصيه ميشود به همه افراد که اين ويتامين را تحت نظر پزشک از طريق مصرف قرص ويتامين دي و به عنوان مکمل استفاده کنند.
فعاليت بدني و ورزش را فراموش نکنيم
نداشتن تحرک کافي باعث تحليل بافت استخواني ميشود. ورزشهاي تحمل وزن مانند پياده روي نقش مهمي در رسوب کلسيم در استخوانها و استحکام آنها دارند و به افزايش توده استخواني کمک ميکند.
سويا
مطالعات اخير که در رابطه با تاثيرات سويا و مشتقات آن انجام گرفته نشان ميدهد زناني که از محصولات سويا استفاده ميکنند کمتر دچار پوکي استخوان ميشوند.
توقف عادات نادرست و مضر براي استخوانها
از خوردن نوشابهها و قهوه اجتناب کنيد، چون فسفريک اسيد موجود در نوشابه کلسيم بدن را تخليه ميکند و به تراکم استخوان آسيب ميزند و همينطور از کشيدن سيگار و نوشيدن الکل و مصرف نمک نيز خودداري کنيد، زيرا به سلامت استخوانها آسيب ميرسانند.