ناشنوایی نوزاد را زود درمان کنید
جام جم/ آيا ميدانيد هر سال در کشور ما حدود يک ميليون و 500 هزار نوزاد متولد ميشود که از هر يک هزار مورد تولد، يک نوزاد ناشنواست؟ متاسفانه از آنجا که شنيدن مقدم بر گفتار است، در صورتي که تحريک شنوايي در کودکي بهدليل اختلال شنوايي اتفاق نيفتد، متعاقب آن مرکز گفتار در مغز فعال نشده و کودک نخواهد توانست بهطور طبيعي از سن يک تا دو سالگي شروع به صحبت کند. به بيان ديگر اگر کودک ناشنوا بهدرستي و در زمان مناسب درمان نشود، نميتواند گفتار پيدا کند و در نتيجه ناشنوا و ناگويا خواهد شد. خوشبختانه به کمک روشهاي نوين امروزي در صورتي که کودک ناشنوا بهموقع شناسايي و درمان شود، محروميتهاي رايج ميان افراد داراي معلوليت را نخواهد داشت و از نعمت گفتار و شنيدن برخوردار خواهد شد. از همين رو است که امروزه بر غربالگري شنوايي اوليه نوزادان تاکيد ميشود تا از اين طريق، نوزادان ناشنوا بهسرعت شناسايي شوند تا با کمکهاي حمايتي دولت نسبت به درمان مناسب آنها نظير تهيه سمعک، کاشت حلزون شنوايي و توانبخشي اقدام شود. از آنجاکه اين اقدامات درماني بسيار پرهزينه است، حدود 90 درصد هزينه آن را دولت و بقيه را خانوادهها پرداخت ميکنند. در اين ميان سهم خانواده حدود شش ميليون تومان است و خانوادههاي محروم و مستمند براي پرداخت آن به حمايت سازمانهاي خيريه و نهادهاي کمکرسان اجتماعي نياز دارند. تقريبا هر سال از يک هزار نوزادي که مورد کاشت حلزوني قرار ميگيرند 300 تا 400 نوزاد به مساعدت خيرين نياز دارند که اين کمک در کشور ما با مشارکت سازمان بهزيستي، بنياد خيريه شنواييبخشي شفاء (بخشش) و ساير خيرين تامين ميشود. با توجه به اهميت اين نوع درمان در دوره نوزادي با دکتر محمد اجللوئيان، جراح و فوقتخصص گوش و حلق و بيني و مديرعامل بنياد بخشش درباره جوانب مختلف درمان اختلالات ناشنوايي از طريق کاشت حلزون شنوايي گفتوگو کردهايم.
کدام دسته از افراد با چه سطحي از ناشنوايي يا کمشنوايي براي بهبود شنوايي و گفتار به کاشت حلزون شنوايي نياز دارند؟
اصولا معيارهاي کاشت حلزون در دنيا نسبت به کشور ما کمي تفاوت دارد. معيارهاي علمي اين است که هر فردي که از سمعک بهره خوبي نميبرد و نميتواند با سمعک ارتباط واضح و کامل اجتماعي داشته باشد، ميتواند از کاشت حلزون استفاده کند. چنين شخصي بعد از کاشت ميتواند کلمات را واضحتر و با شفافيت بهتري بشنود.
اما در کشور ما معيارهاي کاشت حلزون اين است که تا وقتي يک فرد ميتواند استفاده خوبي از سمعک ببرد، کانديداي کاشت حلزون نيست.
به اين دليل فقط در بعضي موارد ميتوانيم کاشت حلزون را انجام دهيم. مثلا از نظر علمي براي کساني که يک گوش شنوا و يک گوش ناشنوا دارد، در گوش ناشنوا ميتوانيم کاشت حلزون بکنيم، زيرا در گوش ناشنوا سمعک معمولا پاسخ نميدهد. اما در معيار کشوري براي کسي که يک گوش ناشنوا دارد کاشت حلزون نميکنيم.
آيا کاشت حلزون در ناشنوايي عميق پيشنهاد ميشود؟
بله کسي که کمشنوايي خيلي عميق و ناشنوايي دوطرفه دارد و از عمر ناشنوايياش بيشتر از 10 سال نگذشته براي کاشت حلزون شنوايي مناسب است. انتظار ما اين است که چنين افرادي با کاشت حلزون، شنوايي خوبي پيدا کنند. اما در مورد گفتارشان نميتوان مطمئن بود؛ زيرا اصلاح گفتار بستگي به اين دارد که چه مقدار از مراکز مغزي از بين رفته و اينکه فرد چه مقدار بعد از کاشت حلزون ميتواند گفتاردرماني داشته باشد.
بهتر است در چه سني براي کودک کاشت حلزون صورت بگيرد؟
سن مناسب براي کاشت حلزون در کودکان ناشنوا شش ماهگي تا يک سالگي است؛ يعني در صورتي که تشخيص زودهنگام ناشنوايي انجام بگيرد و اقدامات اوليه مثل گذاشتن سمعک و توصيههاي ديگر موفق نباشد و بهبودي حاصل نشود، سن يکسالگي بهترين زمان براي کاشت حلزون محسوب ميشود.
در اين شرايط و حدود دو سال پس از کاشت، انتظار داريم کودک شنوايي خوب و گفتار معمولي داشته باشد.
اين کودکان رشد گفتاري و فعاليتهاي اجتماعيشان مثل ديگر کودکان خواهد بود. البته هر چه سن کاشت بالاتر برود ميزان پاسخدهي هم از نظر شنوايي و هم گفتاري پايين ميآيد.
همه مطالعات تاييد ميکند بهترين سن براي کاشت حلزون زير سهسالگي است و بعد از آن بهتدريج، پاسخ فرد به نتايج کاشت کم ميشود. به همين دليل در فردي که 10ساله است و استفاده خوبي از سمعک هم نداشته و هيچگونه ذخيره کلمات هم ندارد، اصولا کاشت حلزون پيشنهاد نميشود. کساني که در سنين بالاتر جراحي کاشت حلزون ميشوند، افرادي هستند که در سنين زيرسهسالگي کمي شنوايي داشتهاند و حالا در دهه دوم عمر، بازدهي سمعک در آنها به صفر رسيده و به اين ترتيب بازدهي شنوايي و گفتاري پس از کاشت در آنان بسيار خوب خواهد بود.
آيا کودک بلافاصله پس از کاشت ميتواند بشنود؟
در کساني که قبلا سابقه خوب شنوايي داشتهاند، سالها ميشنيدهاند و بر اثر حادثهاي ناشنوا شدهاند، مدت کوتاهي بعد از کاشت امکان شنوايي خوب دارند. ولي کودکاني که اصولا سابقه شنوايي ندارند، بعد از کاشت نميشنوند و بايد مدتها (100 تا 200 جلسه) گفتاردرماني و تربيت شنيداري شوند تا بعد از آن بهتدريج شنوايي خوبي پيدا کنند. پس صرف انجام کاشت حلزون منجر به شنوايي نميشود و توانبخشي جزو ضروري براي ايجاد شنوايي پس از کاشت محسوب ميشود.
آيا بهبود شنوايي از اين طريق ميتواند تامينکننده نياز زندگي روزانه کودک در سنين بالاتر از بعد ارتباطي و آموزشي نيز باشد؟
بله. در سنين بعدي هم ميتواند براي کودک شنوايي پايدار و خوبي ايجاد کند. البته دستگاه کاشت حلزون دوقسمتي است؛ آن قسمت که توسط جراح زير پوست گذاشته ميشود، دائمي است و معمولا به تعويض نياز ندارد اما دستگاه پردازشگر که روي پوست سر قرار دارد، بهدلايل مختلف امکان خراب شدن دارد و با تعويض قابل اصلاح است.
آيا شخص پس از کاشت ميتواند با ديگران در تعامل گفتاري و شنيداري باشد؟
بله هم بزرگسالان و هم کودکان ميتوانند پس از کاشت در تعامل با ديگران باشند؛ چنانکه کودکاني که کاشت حلزون در موردشان انجام شده است در مدارس معمولي با ديگر بچهها درس ميخوانند.
آيا جراحي کاشت حلزون شنوايي عوارضي بههمراه ندارد؟
برخلاف سمعک که عارضه ندارد يا عوارض جزئي دارد، جراحي کاشت عوارضي دارد. يعني يک جراحي بزرگ است و قطعهاي زير پوست کار گذاشته ميشود که ارتباط آن در گوش داخلي با مايع مغزي است.
ممکن است بعد از آن مننژيت، آبسه مغزي يا فلج عصب صورت يا عفونت اتفاق بيفتد. اما درصد وقوع اين عوارض بسيار کم است؛ بهنحوي که در آمارهاي جهاني در يک درصد موارد و در آمارهاي کشوري در برخي مراکز 0/3 درصد است.
حلزون کاشته شده تا چند سال بدون مشکل کار ميکند؟
اين حلزون طراحي شده که تا صد سال کار کند. معمولا کساني که 30 سال است کاشت انجام دادهاند با بخش داخلي دستگاه مشکلي نداشتهاند؛ ولي در مورد پردازشگر خارجي نياز است هر 10 سال يکبار تعويض و ارتقا داده شود.
آيا نتايج مثبت درماني کاشت حلزون در کودکان و بزرگسالان متفاوت است؟
بله. در کودکان بسيار رضايتبخش است و شنوايي عالي بهدست ميآيد. ولي در بزرگسالي، مراکز گفتاري و شنيداري به اندازه کافي رشد کرده و توصيه به کاشت نميشوند. مگر در شرايط خاصي که پيشتر گفتم.
پس از کاشت چه توصيهها و محدوديتهايي براي شخص وجود خواهد داشت؟
کساني که کاشت انجام ميدهند نبايد هرگز در معرض نويز برق فشار قوي و نبايد در مواجهه با صدمات فيزيکي باشند. مثلا نميتوانند فوتبال بازي کنند. ولي محدوديتهاي ديگر مثل انجام راديوگرافي و سيتياسکن و انجام جراحيهاي ديگر برايشان آزاد است.
چه تفاوتي بين کاشت حلزون و سمعک وجود دارد؟
از نظر شباهتها هر دو صداي محيط را تقويت ميکنند. در مورد سمعک بايد فرد باقيمانده شنوايي داشته باشد تا سمعک کار کند. اما کاشت حلزون براي کسي انجام ميشود که باقيمانده شنوايي ندارد. از سوي ديگر، سمعک ابزاري جمعوجور و راحت و قابل انتقال است. ولي در گروهي از مردم از جمله کودکان ناشنوا، سمعک قابلاستفاده نيست؛ در حالي که کودکان ناشنوا با کاشت شنوايي ميتوانند بشنوند.
چه کساني نميتوانند کاشت حلزون شنوايي انجام دهند؟
کساني که گوش داخليشان تشکيل نشده باشد که البته تعدادشان فوقالعاده کم است، کساني که عقبافتادگي مغزي يا صدمات مغزي بزرگ دارند و کساني که نميتوانند بيهوشي را تحمل کنند يا بزرگسالاني که در سنين بسيار بالا هستند، نميتوانند اين جراحي را انجام دهند.