دهان و دندان/ زمان طلایی برای انجام ارتودنسی
همشهري آنلاين/ 32 دندان موجود در فک در موقعيتي طبيعي بهصورت 2 قوس فک بالا و پايين بهطوري قرار ميگيرند که عمل جويدن و آسياب کردن غذا به نحو مطلوب ممکن شود. هر نوع انحراف از اين موقعيت طبيعي دندانها باعث ايجاد مشکلاتي ميشود که ضرورت رديف کردن يا برگرداندن موقعيت مناسب دندانها را ايجاب ميکند که اين عمل با درمانهاي ارتودنسي ميسر ميشود. البته درمانهاي ارتودنسي فقط به رديف کردن دندانها محدود نميشود و به تغيير يا هدايت رشدي استخوانهاي فک بالا و پايين نيز مربوط ميشود. ضرورت اين کار تا حدي است که رشته تخصصي مهم و جداگانهاي در رشته دندانپزشکي به نام رشته تخصصي ارتودنسي ايجاد شده که از مهمترين رشتههاي تخصصي دندانپزشکي است. پس يک متخصص ارتودنسي قادر است با هدايت رشدي در سنين رشد و با کمک روشهاي جديد و جراحي در افراد بالغ هماهنگي بين اجزاي صورت را برقرار کرده و با رديفکردن دندانها زيبايي و جذابيت لبخند را به شما هديه کند. يکي از مشکلات دندانپزشکي که خيليها با آن روبهرو هستند، مشکل نامرتببودن دندانها يا ناهماهنگي اجزاي صورت است. دکتر محمد امين نريماني گفت: زمان مناسب براي شروع درمان ارتودنسي در اين افراد متفاوت است؛ در مورد بيماراني که مشکلات اسکلتي دارند، بهعنوان مثال فک بالاي آنها جلوتر از موقعيت طبيعي است يا برعکس فک پايينشان عقبتر از موقعيت مناسب خود قرار گرفته، بهترين زمان براي شروع درمان، سالهاي قبل از بلوغ است چون ميتوان از رشد قبل و طي بلوغ براي درمان اين ناهنجاريها استفاده کرد، بنابراين حوالي سن 9 سالگي براي دختر خانمها و حوالي سن 11سالگي براي پسرها توصيه ميشود. در مورد مشکلاتي که صرفا مربوط به دندانها ميشود محدوديت سني وجود نداشته ولي زمان طلايي براي درمان حوالي 12سالگي است. از نظر انجمن ارتودنتيستهاي آمريکا و ايران نخستين مشاوره با متخصص ارتودنسي بايد در سن 7سالگي باشد تا درصورت نياز به اقدامات پيشگيري فرصتي از دست نرود. وي که متخصص ارتودنسي و ناهنجاريهاي فک و صورت است افزود: مشکلات فکي شديد و بسيار شديد که در سنين رشد درمان نشده باشند در بزرگسالي با درمان توأم ارتودنسي و جراحي درمان ميشوند. با روشهاي جديدي که در ارتودنسي اخيرا استفاده ميشود و اتفاقا در کنگره امسال هم جزو محورهاي اصلي است برخي از اين بيماران با روشهاي غيرجراحي و صرفا با ارتودنسي نيز قابل درمان هستند. سؤال بسياري از والدين اين است که آيا لازم است درمان زودتر شروع شود تا درمان راحت بوده و حالت پيشگيري نيز داشته باشد؟ اين عضو هيأت علمي دانشگاه در اين مورد گفت: درمان زودهنگام ارتودنسي هميشه مطلوب نيست و علاوه بر احتمال برگشت مشکلات قبلي و همکاري ضعيف کودک در مراحل بعدي، احتمال طولانيکردن بيمورد درمان يا حتي تکرار آن نيز وجود دارد؛ در نتيجه درمان بايد در زمان صحيح خود صورت گيرد (مختصر و مفيد). مثلا نبايد درماني را که بايد حدود ۱۰ سالگي براي بيمار آغاز شود و تا ۱۲ سالگي ادامه يابد از ۸سالگي شروع کنيد چون احتمال آن ميرود که درمان باز هم تا ۱۲ سالگي ادامه يابد و اين به معني اتلاف وقت و خستگي بيمورد کودک است. اگر سن براي درمان مناسب باشد (که معمولا تعداد کمي را شامل ميشود)، متخصص ارتودنسي در همان مقطع، درمان را آغاز ميکند و اگر سن مناسب هنوز فرا نرسيده باشد (که تعداد بيشتري از بيماران داراي مشکل فکي را شامل ميشود) متخصص ارتودنسي زمان مراجعه بعدي را مشخص خواهد کرد؛ پس بهطور خلاصه، مراجعه به متخصص ارتودنسي در 7-8سالگي موجب ميشود: * اگر روشهاي پيشگيري مناسب باشد اقدامات لازم آغاز ميشود و در نتيجه دير نشده است * اگر سن براي درمان هنوز زود باشد درمان مناسب به تعويق ميافتد و باز هم درمان دير نشده است. کودکان در اين سنين در2 دوره دنداني مختلط هستند؛ يعني دورهاي که هم دندانهاي شيري و هم دندانهاي دائمي در دهان قرار دارند و به علاوه سرعت رشد در کودکان زياد است. بهترين زمان، سن 6-7 سالگي که همزمان با رويش نخستين دندان آسياي دائمي است، کودک بايد از سوي يک متخصص ارتودنسي معاينه شود تا تابلويي از آينده بيمار براي والدين تصوير شود، به اين ترتيب وضعيت مشکلات بيمار در آينده به والدين گوشزد ميشود و اگر قرار است در سن مشخصي اختلالي براي کودک بهوجودآيد، پيشبيني شده و اقدامات پيشگيري و درماني به موقع انجام خواهد گرفت. اين مشاوره فقط با هدف هدايت والدين انجام ميگيرد و لازم است درمانهاي ارتودنسي بسيار محدودي از اين سن آغاز شود. دندانهاي کج و مشکلات آن مشکلاتي که رديف نبودن دندانها ايجاد ميکند به 3دسته مهم تقسيم ميشود که هر کدام را بهصورت جداگانه بررسي ميکنيم: تغذيه مناسب: ما براي يک تغذيه مناسب علاوه بر اينکه نيازمند دندانهاي سالم هستيم نياز داريم که اين دندانها در سر جاي خود قرار گيرد تا از عهده آسياب کردن غذا نيز برآيد. براي آسياب کردن غذا يا بهاصطلاح جويدن غذا دندانهاي فک پايين و بالا بايستي در موقعيتي قرارگيرند که در يک هماهنگي با عضلات، عمل جويدن ممکن شود. هر نوع عدمتعادل يا جابهجايي دندانها بهصورتي که يک سيکل کامل جويدن را به هم بزند، سيستم جويدن مختل ميشود. اين ضرورت اولي بود که ما را وادار ميکند تا بتوانيم دندانها را در موقعيت مناسب قرار دهيم. زيبايي: زيبايي صورت امري است که نميشود آن را جدي نگرفت. بههر حال خداوند هر کدام از ما را به يک صورت آفريده و خيلي از مشخصات صورت ما بهطور ژنتيک تعيين ميشود. ولي عوامل محيطي هم در شکلگيري صورت بيتأثير نيست. بهعنوان مثال وجود لوزه سوم يا لوزههاي بزرگ در سنين 7-8 سالگي باعث تنفس دهاني در بچه شده و همين امر درصورت تداوم با فشار منفياي که در سقف دهان ايجاد ميکند به مرور باعث کشيدهتر شدن صورت و در نتيجه بستهتر شدن قوس فک بالا ميشود که در موارد شديدتر واقعاً به زيبايي لطمه ميزند. با تشخيص بهموقع و رفع تنفس دهاني بهخوبي ميشود از ايجاد اين مشکل در بچه جلوگيري کرد. بسياري از درمانهاي ارتودنسي براي رفع ناهنجاريهايي که در ظاهر صورت، اثر نامطلوب دارد صورت ميگيرد. پس و پيشبودن دندانهاي جلويي يا جلو و يا عقب بودن فک و عدمتناسب آن با صورت که باعث عدمزيبايي ميشود، نياز به ارتودنسي را ايجاب ميکند و اين حق طبيعي هر فردي است که به فکر زيبايي خود باشد چون براي يک شخصيت سالم واقعاً مؤثر است. مسائل بهداشتي: يکي از مشکلاتي که رديف نبودن دندانها ايجاد ميکند عدمتوانايي در تميزکردن مناسب اين دندانهاست. شما فکر کنيد که در قوس فک بالاي شما که همه در يک رديف قرار گرفتهاند يک دندان نسبت به بقيه داخلتر قرار گرفته باشد. خب چه اتفاقي ميافتد؟ بهطور معمول که مسواک ميزنيم اين دندان کمتر مسواک ميخورد و در دراز مدت ميبينيم که همين دندان همراه با دندانهاي کناري زودتر از دندانهاي ديگر ميپوسد. شايد اين مسئله را زياد جدي نگيريد اما چنين دندانهايي چطور زود خراب ميشود.بهقول معروف در نمونههاي انبوه خود را بهخوبي نشان ميدهد. خوب با اصلاح وضعيت و هم رديف کردن اين دندانها ما زمينه را براي بهتر تميز کردن اين دندان فراهم ميکنيم. پس بهطور خلاصه ما براي درک موضوع ارتودنسي بايد اول از همه بدانيم که يک دندان نرمال و رديف شده چه مشخصاتي دارد و دوم چه ناهنجاريهايي بر اثر رديف نبودن دندانها ممکن است پيش بيايد و سوم اينکه چه ضرورتي دارد که اين دندانهايي که رديف نيستند را رديف کنيم. با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد