کودک/ تداخل غذا و دارو در کودکان
فرتاک نيوز/ بيشترين نياز و رفتار انسان غذا خوردن است و عادات خوب يا بد غذايي حتي به ميزان اندک ميتواند در چگونگي سلامت انسان مؤثر باشد. فضاي خانواده مهمترين محل آموزش کودکان است و عادات غذايي خوب يا بد نشات گرفته از فضاي خانواده است. داروها که نقشي مهم در سلامت انسانها دارند شمشيرهاي دو لبهاي هستند که هرچه در مصرف آنها دقت بيشتري به عمل آيد منافع آنها افزايش يافته و مضرات آنها کمتر خواهد شد. در طب کودکان اصل بر صرفهجويي در مصرف داروها با انتخاب درست، ميزان صحيح و مدت معين است. داروها بايد توسط پزشکان انتخاب شده و در خانوادهها بصورت صحيح مصرف شود. تداخلات داروها با غذاها مطلب مهمي است که آگاهي از آنها ضروري است. از آنجا که کودکان بسيار حساس و آسيب پذير هستند، داروهاي گياهي انتخاب مناسبي براي درمان بيماريهاي کودکان نيست. تغذيه خوب و کافي کودکان در ايام بيماري نقش موثري در بهبود آنها دارد چون بي اشتهايي يکي از علايم اصلي دوران بيماري است توصيه ميشود در ايام بيماريها پرهيز بخصوصي براي کودکان قائل نباشيم و براي تحريک اشتهاي آنها از غذاهايي که علاقه دارند استفاده کنيم. داروها و شير مادر از آنجا که مادران بعد از زايمان گاهي نياز به مصرف دارو پيدا ميکنند و متاسفانه ممکن است اين موضوع بهانهاي براي کاهش و به تدريج قطع شير مادر گردد، لازم است همه مادران بدانند تعداد داروهايي که در ايام شيردهي منع مصرف دارند از انگشتان دست کمتر است. ثانياً اين داروها در موارد بسيار خاص مثل درمان سرطانها با مواد راديواکتيو جهت تشخيص بيماريها آن هم به مدت کوتاه مصرف ميشوند. لازم به ذکر است که اين داروها در شرايط خاص عرضه و مصرف ميشوند. کليه داروهايي که بخصوص براي مادران در بيماريهاي شايع و يا عوارض بعد از زايمان توصيه ميشود در اين گروه قرار نميگيرند، در يک جمله کلي ميتوان گفت مادران اگر به پزشکان خود يادآور شوند که فرزند خود را شير ميدهند مصرف داروهاي تجويز شده بدون اشکال است. تداخل آنتي بيوتيکها با غذا عليرغم تعداد فراوان آنتي بيوتيکها معمولاً آنها در چند گروه بزرگ با خصوصيات اصلي مشترک تقسيم ميشوند. در رابطه با مصرف آنتي بيوتيکها رعايت اصول زير ضروري است: 1- مصرف خودسرانه آنتي بيوتيکها عموماً بينتيجه و در بسياري از موارد مضر است. 2- آنتيبيوتيکهايي که بصورت پودر عرضه ميشوند به اين علت است که نوع محلول آن ماندگاري کمتري دارد لذا اولاً ميزان آبي که بايد به پودر اضافه نمود بايد به دقت انجام شود و پس از آماده شدن در جاي مناسب نگهداري شود و در مدت معيني مصرف شود. 3- اگر بنا به علتي محتوي شيشه مصرف نشد آن دارو قابل نگهداري نخواهد بود. 4- در سالهاي اخير نقش ميکروبهايي که در روده انسان زندگي ميکنند در حفظ سلامت انسان به اثبات رسيده است و مهمترين دليل پرهيز از مصرف بي رويه آنتيبيوتيکها حفاظت از ميکروبهايي است که وجود آنها باعث سلامتي است و مصرف آنتي بيوتيکهاي بيرويه باعث نابودي آنها خواهد شد. پزشکي شخص محور اخيراً پزشکي شخص محور به شدت در مراکز پزشکي مطرح و مورد توجه قرار گرفته است و مفهوم آن اين است که انسانها با بيماريهاي مشابه ممکن است به درمانهاي مشابه جواب ندهند زيرا همينطور که هر شخصي در هر موردي خصوصيات فردي خود را نشان ميدهد درباره جواب داروهاي مختلف نيز همينطور است و امروزه اصل بر اين است که نسخهها بايد بصورت کاملاً اختصاصي و با توجه به خصوصيات فردي، ژنتيکي، سني و محيطي، تجويز گردند. اصل در پزشکي شخص محور اين است که همانگونه که لباسها بايد براي اشخاص کاملاً مناسب و اندازه باشد داروها هم بايد براي مصرف کننده از همه نظر تنظيم شده باشند. از آنجا که سه گروه بيماريهاي شايع کودکان يعني 1- گروه تب دار (انواع سرما خوردگيها)، 2- گروه تنفسي (انواع سرفهها)، 3- گروه گوارش (اشکال مختلف اسهال و استفراغ)، به طور عموم نياز بهمصرف آنتي بيوتيک ندارند، زيرا بسياري از بيماريهاي تبدار و اکثريت اسهال و استفراغهاي کودکان منشأ ويروسي دارند و بسياري از سرفهها و سرما خوردگيها منشأ آلرژي يا ويروسي دارند، اولاً مصرف آنتيبيوتيک نه تنها کمکي به درمان آنها نميکند که در بسياري از موارد مشکل را افزايش ميدهند. در سه گروه فوق پزشکان عموماً درمانهاي کمکي و ساده را براي کودکان تجويز ميکنند و در چنين شرايطي هيچگونه تداخل دارويي و غذايي بروز نميکند فقط تاکيد بر استراحت کافي، دادن مايعات فراوان و پايين نگه داشتن تب است، اما در شرايطي که پزشکان مشکوک به عفونت ميکروبي شده و آنتيبيوتيک تجويز مينمايند، رعايت موارد زير توصيه ميشود: آموکسيسيلين تداخل قابل توجهي با مصرف غذاها ندارد. مصرف آزيترومايسين و اريترومايسين ناشتا (يک ساعت قبل و يا 2 ساعت بعد از غذا) اريترومايسين بهتر است با غذا خورده شود. کوآموکسي کلاوکه داروي پر مصرف طب کودکان است در مواردي با عدم تحمل کودکان (بروز استفراغ) همراه است و قبل از مصرف آن حتماً بروشور دارو را مطالعه فرماييد. تب برها و غذاها (استامينوفن و بروفن) 1- منظور از تب برها آنتي بيوتيکها نيستند. 2- تب برها کاهش دهنده تب هستند نه درمان آنها. 3- در استفاده از آنها بهتر است از واحد قاشق استفاده نشود و داروها بايد با توجه به سن و وزن کودک با ميليليتر يا سي سي محاسبه و استفاده شوند. 4- مصرف آسپرين براي کاهش تبهاي حاد کودکان (بيماريهاي ويروسي) توصيه نميشود. 5- استامينوفن که شايعترين دارو براي پايين آوردن تب در کودکان است به شکل شربت، قطره و شياف در اختيار است از هر شکل آن با مقدارکافي استفاده شده نميتوان تا قبل از 4 ساعت از اشکال ديگر استفاده کرد. در اين شرايط استفاده همزمان از بروفن و استامينوفن توصيه ميشود. 6- بروفن تب بر موثري است ولي انتخاب اول براي کاهش تب نيست در صورتيکه استامينوفن کارايي کافي نشان ندهد ميتوان بعنوان پشتيبان و پس از مصرف قدري خوراکي از آن استفاده کرد. مصرف با معده خالي پتانسيل ايجاد عوارض را بيشتر ميکند. مصرف استامينوفن را بايد با قطع تب متوقف نمود و براي صرفه جويي در ميزان مصرف آن دوز بعدي داروهاي تببر با شروع تب بعدي است نه فاصله زماني مشخص (هر 4-6 ساعت) استامينوفن و بروفن با انواع غذاها تداخلي ندارند. داروهاي ضد ريفلاکس 1- ريفلاکس تا پايان 3 ماهگي امرياست طبيعي و نياز به درمان ندارد. 2- بعد از 3 ماهگي نيز اگر معيارهاي رشدي شيرخوار طبيعي باشد در تجويز دارو بايد ترديد شود. 3- در ريفلاکسهاي قبل يا بعد از 3 ماهگي تجويز رژيم غذايي براي مادر توصيه نميشود زيرا فراوان تجربه شده بعد از تجويز رژيمهاي غذايي شير مادر قطع و مشکلات تازهاي ايجاد ميشود. 4- داروهاي ضد ريفلاکس مثل همه داروها عارضه دارند و در گروهي که درمان را شروع ميکنند بايد دوز و مدت مصرف و زمان مصرف مشخص گردد و در مواردي که درمان طولاني ميگردد قطعاً بايد پزشکان متخصص گوارش مورد مشورت قرار گيرند. 5- داروهاي ضد ريفلاکس بايد قبل از غذا مصرف گردند. نکات مهم 1- ويتامينها و املاح را مثل ساير داروها بايد با دقت در ميزان مصرف صحيح و موقع مناسب مصرف نمود. 2- ويتامينها و املاح که با نام مکملها عرضه ميشوند گرچه به نامها و اشکال مختلف هستند، اما محتوي آنها کم و بيش به هم شباهت دارندو نبايد همزمان مصرف شوند. 3- مصرف انواع مکمل خارجي موجود در ايران براي کودکان کمتر از 2 سال توصيه نميشود. 4- مکملها که صاحبان آنها کوشش ميکنند آنها را بعنوان اشتها آور معرفي کنند در صورتي که بيش از حد مجاز مصرف شوند موجب مسموميت دارويي ميشوند و علامت اصلي آن بياشتهايي است. 5- برنامه مصرف ويتامينها و املاح براي دو سال اول زندگي در ايران توسط مسولين محترم بهداشتي کشور با دقت تنظيم و بصورت رايگان در اختيار خانوادهها قرار ميگيرد. فراوردههاي خارجي فقط وقتي مجاز به مصرف هستند که ترکيباتي مشابه فراوردههاي ايراني داشته باشند. 6- روي برچسب تمام مکملها محتواي آنها را شرح دادهاند و بايد به دوز مصرفي روزانه توجه داشت. 7- ترکيبات آهن با نامهاي مختلف در داروخانهها موجودند. انتخاب و ميزان مصرف آنها بايد توسط پزشکان اطفال باشد. 8- بهتر است ترکيبات آهن را دو ساعت قبل و يا بعد از غذا مصرف نمود. 9- تغيير رنگ مدفوع پس از خوردن ترکيبات آهن طبيعي است. 10- پس از مصرف آهن صلاح است با مقداري آب و مسواک انگشتي دندانها را تميز نمود. چند نکته پاياني 1- هورمون تيروئيد يا (levothyroxine) که در موارد کمکاري تيروئيد تجويز ميشود ناشتا مصرف گردد. 2- در هنگام استفاده از داروهاي ضد تشنج مصرف ويتامين D و کلسيم و استفاده از اسيد فوليک توصيه ميشود. 3- کورتون که از داروهاي مهم پزشکي است هميشه با غذا خورده شود. 4- غذاها بهتر است کم نمک باشند. 5- از لبنيات کم چرب به مقدار کافي استفاده شود. 6- و بالاخره ميوه خاصي که با اکثر داروها تداخل اثر دارد گريپ فروت است.