شفاخونه/ فواید و عوارض گیاه «شاه‌تره»

بهداشت نيوز/ اسامي گياهان بيشماري در طب سنتي به چشم مي خورند که خواص درماني بي نظيري دارند و براي درمان بيماري هاي مختلف پيشنهاد مي شود. يکي از اين گياهان دارويي که مي توان از آن به عنوان يک داروي مفيد براي بهبود بيماري‌هاي کبدي و صفراوي نام برد، گياه شاه تره است. شاه تره طبع سردي دارد و در طب سنتي براي درمان بيماري‌هاي پوستي از آن بسيار استفاده مي‌شود. تحقيقات اخير نشان داده است شاه تره ضدعفوني‌کننده، آنتي‌هيستامين، ضداسپاسم، کاهنده تپش قلب، معرق، مسهل، مدر، آرام‌بخش و مقوي معده است و عصاره آن در بهبود بيماري‌هاي قلبي ـ عروقي موثر است. اسيد فوماريک آن براي التيام اگزما موثر است و آلکالوييدهاي آن در بهبود بيماري‌هاي کبدي و صفراوي نافع است و به کبد در نقش سم‌زدايي کمک کرده وخون را تصفيه مي‌کند. وقتي عملکرد کبد مطلوب شود، زردي پوست رفع، سموم بدن دفع، هورمون‌ها تنظيم، تب و سرفه ناشي از گرمي‌ها رفع، التهاب بدن التيام و آشفتگي‌هاي روحي کم و در نهايت آرامش حکمفرما مي‌شود. تاريخچه گياه شاه تره شاه‌ تره يا شاه تره با نام علمي Fumaria officinalis گياهي از تيره شاه‌ترگان (Fumariaceae)، علفي يکساله با ساقه‌ اي شکننده کوتاه و شاخه دار است. داراي گل‌ هاي نامنظم و برگ هاي بريده‌است که چون با دست نرم کنند بوي دود مي‌دهد. در طعم او تلخي است. در ايران اين گياه اغلب در دامنه هاي زاگرس بخصوص در دشت هاي (بيجار کردستان) و (اقليد فارس) يافت مي‌شود. در گويش عام به شاطره نيز شناخته مي‌شود. شاه تره از زمان عهد عتيق شناخته شده و در کتاب هاي «خواص گياهان» مربوط به قرون وسطي توصيف شده است. اين گياه در طب سنتي، براي درمان اگزما و بيماري هاي ديگر پوستي به کار مي رفته است، هم چنين به عنوان ملين و مدر مصرف مي شده است. در دهه گذشته، اين گياه دوباره مورد توجه قرار گرفت، زيرا بنا به گزارشاتي، به احتمال زياد عصاره آن در بهبودي بيماري هاي قلبي- عروقي و دستگاه کبدي- صفراوي موثر است. اين گياه بومي اروپا و آسياست و در کنار جاده ها به عنوان علف هرز مزارع مي رويد و بيشتر توسط کشور هاي شرقي اروپا صادر مي شود. نگاهي به خواص شاه تره شاه تره طبع سردي دارد و در طب سنتي براي درمان بيماري هاي پوستي از آن بسيار استفاده مي شود. تصفيه کننده خون است براي اين منظور بايد عرق يا ۲ گرم گياه خشک را در ۱۵۰ سي‌ سي آب‌جوش دم‌ کرده به مدت ۸ روز بنوشند. اين گياه که خاصيت آنتي‌هيستاميني دارد کاهش‌دهنده تپش قلب، ضداسپاسم، ضدورم، ادرارآور، آرام‌بخش و پايين آورنده فشارخون بالا محسوب مي شود. در طب عوام به عنوان ادرارآور و مسهل مصرف مي‌شود. پزشکان در مورد تأثير گياه شاه‌تره بر کاهش قند خون و مقابله با ديابت اظهار کردند که آزمايش ۱۵ روزه روي موش‌هاي مبتلا به ديابت نشان داد اين گياه مي‌تواند در کاهش گلوکز خون و کلسترول موثر باشد. شاه تره براي ريه مضر است و بهتر است همراه کاسني خورده شود. براي برخي از انواع تومورهاي سرطاني مؤثر هستند همچنين نوشيدن دمکرده شاهتره براي بيماري جذام مفيد است. لازم به يادآوري است که از دمکردن اين گياه در ظروف فلزي خودداري شود و اگر آن را به صورت دمکرده يک ساعت قبل از غذا بنوشيد اشتهاآور خواهد بود. مهم‌ ترين مصرف اين گياه براي برطرف کردن بيماري‌ هاي پوستي مانند اگزماست که اين اثر را مربوط به وجود اسيد فوماريک موجود در آن مي‌دانند. اسيد فوماريک ماده‌اي است که به ميزان قابل‌توجهي در اين گياه وجود دارد و در سال‌هاي اخير آن را به طريقه مصنوعي نيز تهيه مي‌کنند که در بعضي از داروها نظير داروهاي پسوريازيس (نوعي بيماري پوستي) مصرف مي‌شود. از عصاره گياه شاه‌ تره مي‌توان در کنترل علائم بيماري مزمن پوستي پسوريازيس نيز استفاده کرد. براي بيماري‌هاي سوداوي از دمکرده شاهتره استفاده گردد. مصرف زياد شاهتره باعث فلج عضلات صاف و دستگاه تنفسي مي‌شود. صفرا آور؛ آلکالوئيد پروتوپين موجود در شاه تره مي تواند در مواردي باعث کاهش صفرا گردد و به اصطلاح داراي اثر Amphicholeretic است همچنين در مشکلات قلبي-عروقي مصرف مي شود. در طب عوام از شاه تره به عنوان ادرار آور، مسهل و جهت رفع مشکلات پوستي از جمله اگزما استفاده مي شود و اثر اخير را مربوط به وجود اسيد فوماريک در آن مي دانند. اسيد فوماريک امروزه به طريقه سنتزي تهيه و در بعضي از فرمولاسيون هاي پوستي نظير داروهاي پسوريازيس مصرف مي شود. براي تصلب شرائين از عرق و دمکرده اين گياه استفاده شود همچنين برطرف کننده کمبود ويتامين ث است از ديگر خواص درماني گياه شاه‌ تره و عصاره آن مي‌توان به بهبود اختلالات کبدي اشاره کرد. بررسي‌هاي چندين مطالعه نشان مي‌دهد ترکيب‌هاي موجود در شاه‌تره از آسيب رساندن به کبد جلوگيري مي‌کند. شاه‌تره مانع عفونت بدن مي‌شود. شاه‌تره با افزايش تعريق بدن به کاهش تب کمک مي‌کند. نوشيدن دمکرده آن تقويت کننده کبد است. جهت يبوست شاهتره تازه را در شکر جوشانده به صورت شربت ميل کنند. جهت تبخال از دمکرده شاهتره استفاده شود. اين گياه براي تسکين درد، بند آوردن خونريزي، سم‌زدايي از بدن، درمان بيماري‌هاي انگلي و درمان يبوست سودمند است. همچنين برخي از پزشکان آلماني و فرانسوي اين گياه را به عنوان دارويي موثر براي تصفيه خون تجويز مي‌کنند. نوشيدن عرق آن استفراغ را متوقف مي‌سازد براي بهبود کار کبد و بازکردن انسداد آن ۳ گرم شاهتره را در ۲۵۰ سي‌ سي آب‌جوش دم‌کرده روزي ۳ فنجان ميل شود. براي اگزما ۴ گرم شاهتره را در ۲۵۰ سي‌ سي آب‌جوش روزي ۳ فنجان دم‌کرده ميل شود و شستشو دهيد و ۶۰ گرم گياه خشک را در يک ليتر آب جوشانده اگزما را بشويند. براي بيماري‌ هاي کليه از دمکرده و عرق اين گياه مي‌توان استفاده کرد. براي جوش و خارش پوست ۴ گرم شاهتره را در ۲۵۰ گرم آب‌جوش ۲۰ دقيقه دم‌کرده روزي ۳ فنجان بنوشند. جويدن برگ تازه آن باعث محکم شدن لثه مي‌گردد. يکي از خواصي که از نظر علمي براي اين گياه اثبات شده است صفرا آوري آن است، به همين دليل آن را از زمان قديم براي رفع مشکلات صفراوي مصرف مي‌کرده‌اند. البته آلکالوئيد پروتوپين آن مي‌تواند در مواردي باعث کاهش صفرا شود.