دکتر سلام/ سرطان«کولون»را بشناسیم
مهر/ آمارها نشان مي دهد در ايران ساليانه حدود ۷۰ تا ۱۰۰ هزار مورد ابتلا به انواع سرطان ها رخ مي دهد که تعدادي از آنها مربوط به سرطان کولون است. سرطان روده بزرگ (کانسر کولون) يکي از شايع ترين سرطان هاي دستگاه گوارش در جهان است. سالانه حدود ۱.۲ ميليون مورد سرطان کولون در جهان اتفاق مي افتد که ۵۰ درصد موارد منجر به مرگ مي شود. دکتر سيدرضا فاطمي دانشيار دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي، تومورهاي روده بزرگ را نوعي تومور کشنده عنوان کرد و گفت: در دنيا دومين تومور شايع دستگاه گوارش به شمار مي آيد و در ايران سومين تومور شايع در خانم ها و پنجمين تومور شايع در مردان است. بروز ساليانه سرطان هاي روده بزرگ در کشورهاي غربي بسيار شايع تر از کشورهاي شرقي است؛ در آمريکا سالانه حدود ۱۵۰ هزار مورد ابتلا به اين سرطان گزارش مي شود که ۱۰۰ هزار مورد آن مربوط به روده بزرگ و ۵۰ هزار نيز مربوط به رکتوم است. در حالي که آمارها نشان مي دهد در ايران ساليانه حدود ۷۰ تا ۱۰۰ هزار مورد ابتلا به کل سرطان ها رخ مي دهد که تعدادي از آنها مربوط به سرطان کولون است. فاطمي با اشاره به اين مطلب که در کشورهاي شرقي انتظار مي رود بروز سرطان روده بزرگ کمتر اتفاق بيافتد، افزود: متاسفانه در سال هاي اخير شاهد افزايش چشمگير ابتلا به سرطان کولون در کشورهاي شرق دنيا، جنوب شرقي آسياي و آسيا هستيم. طبق بررسي هاي صورت گرفته علت آن غربي شدن سبک زندگي و تغذيه مردم است که يکي از مهم ترين علل افزايش کانسر کولون در اين کشورها از جمله ايران محسوب مي شود. معاون آموزشي بخش اندوسکوپي گوارش بيمارستان طالقاني، سن را يکي از مهم ترين علل بروز اين نوع کانسر عنوان کرد و گفت: براساس مطالعات اپيدميولوژيک اکثر سرطان هاي کولون در دنيا در سنين بالاي ۷۰ سال اتفاق مي افتد و زير ۴۰ سال به ندرت بروز مي کند. البته يک تغيير اپيدميولوژيکي در سال هاي اخير در کشورهاي مصر، اردن و ايران رخ داده که براساس آن بسياري از تومورها زير۵۰ سال و گاهي حتي زير ۴۰ سال بروز مي کند. بررسي هاي ميداني حاکي از ردپاي ژنتيکي قوي در اين امر است يعني تومورهاي فاميليال در اين کشورها بيشتر رخ مي دهد. فاطمي، اکثر تومورهاي سرطان روده بزرگ را ناشي از ايجاد يک عامل پيش زمينه اي به نام پوليپ دانست و خاطرنشان کرد: پوليپ ناشي از رشد اپيتليال سلولي در مخاط و اپيتليال روده بزرگ است و بصورت يک برجستگي در داخل روده بزرگ مشاهده مي شود. بسياري از پوليپ ها (نظيرهايپر پلاستيک، همارتوماتوز و التهابي) خوش خيم هستند ولي پوليپ هاي آدنوماتوز(که در آنها غده سازي اتفاق افتاده) پيش زمينه سرطان مي شوند. اين فوق تخصص گوارش و کبد، با اشاره به اهميت بسيار زياد سايز پوليپ ها اظهار داشت: پوليپ هاي بالاي يک سانتيمتر احتمال دارد در آينده به سرطان روده بزرگ تبديل شوند. اين مطلب به اين معنا نيست که هر پوليپي در روده بزرگ تبديل به سرطان مي شود. در روده بزرگ ۵۰-۳۰ درصد افراد تا ۵۰ سالگي و ۷۰-۵۰ درصد افراد تا ۷۰ سالگي پوليپ ايجاد مي شود که اگر خصوصيات پيشرونده داشته باشند مي توانند منجر به بروز سرطان روده بزرگ شوند. در برخي افراد پوليپ سازي زياد اتفاق مي افتد اما علت بروز آنها هنوز به درستي مشخص نشده وشايد سبک زندگي، مصرف گوشت قرمز، کم تحرکي، کندي حرکت روده بزرگ، عوامل هورموني و ژنتيکي در ايجاد آنها موثر باشد. عوامل بروز سرطان روده بزرگ فاطمي، عوامل محيطي و ژنتيکي را از عوامل پيش زمينه اي موثر در ايجاد سرطان کولون عنوان کرد و بيماري هاي التهابي روده بزرگ (IBD) را يکي از عوامل محيطي و شايع ترين پيش زمينه ايجاد سرطان روده بزرگ نام برد که مبتلايان به اين بيماري بايد به صورت دوره اي براي بررسي به پزشک متخصص مراجعه کنند. وي خاطرنشان کرد: در صورتي که التهاب روده در مبتلايان به کوليت اولسراتيو و بيماري کرون طول کشنده( بيش از ۱۰ سال) باشد؛ خطر ايجاد ضايعات اوليه روده به نام ديسپلازيا (تغييرات سلولي اوليه ) و در نتيجه بروز سرطان روده بزرگ در آنها افزايش مي يابد. به گفته دانشيار دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي، اين خطر در مبتلايان به Pan Colitis(درگيري تمام روده) پس از ۸ سال و در مبتلاياني که سمت چپ روده بزرگ آنها درگير شده بعد از ۱۵ سال وجود دارد. فاطمي به مبتلايان کوليت اولسراتيو طول کشنده توصيه کرد: اين افراد بايد هر دو سال يکبار از نظر وجود ضايعات ديسپلازي توسط پزشک متخصص تحت کولونوسکوپي کامل قرار گيرند و نمونه هاي متعدد (بيوپسي) از روده آنان براي بررسي گرفته شود. در صورت وجود ضايعات ديسپلازي، وي کانديد کولونکتومي(برداشتن روده) خواهد بود زيرا اين ضايعات بسيار سريع تبديل به آدنوکارسينوما يا تومور روده بزرگ مي شوند. ديابت وي، از ديابت تيپ ۲ به عنوان عامل مهم در بروز سرطان کولون نام برد و افزود: مقاومت به انسولين در اين بيماران باعث افزايش ميزان انسولين خون مي شود و با توجه به اينکه انسولين يک هورمون تروفيک است، باعث افزايش رشد سلول ها مي شود. در نتيجه در اين بيماران ريسک بالاي بروز سرطان روده بزرگ وجود دارد. چاقي دانشيار دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي، چاقي را در ايجاد اين سرطان موثر دانست و گفت: در افرادي که شاخص توده بدني يا BMI بالاي ۴۰ دارند خطر بروز سرطان کولون به شدت افزايش مي يابد. شاخص BMI۳۰-۲۵ افزايش وزن، بالاي ۳۰ چاقي با درجات مختلف ( ۳۵-۳۰ چاقي درجه يک ، ۴۰-۳۵ چاقي درجه ۲ و ۴۰ به بالا چاقي درجه ۳) محسوب مي شود.مطالعات نشان دهنده افزايش ميزان هورمونهاي رشد و هورمونهاي وابسته به چربي در اين افراد است. کوله سيستکتومي فوق تخصص گوارش و کبد، کوله سيستکتومي(برداشته شدن کيسه صفرا) را از ديگر عوامل موثر در ايجاد سرطان روده بزرگ نام برد و افزود: در افرادي که تحت کوله سيستکتومي قرار گرفتند بروز کانسر کولون به ويژه سمت راست روده پس از۳۰- ۱۰ سال، بيشترمشاهده شده است. طبق بررسي هاي صورت گرفته در اين افراد ميزان صفرا در داخل روده باريک و کولون زياد است که منجر به التهاب و زخم شده و پيش زمينه ايجاد سرطان روده بزرگ را فراهم مي کند. راديوتراپي يا پرتودرماني به گفته فاطمي، راديوتراپي نيز از عوامل ايجاد کننده اين سرطان است. افرادي که در ناحيه لگن تحت پرتودرماني قرار مي گيرند، دچار عوارض حادي به نام کوليت ناشي از راديوتراپي مي شوند که پس از ۱۵ تا ۲۰ سال، خطر ايجاد سرطان در آنان وجود دارد. وي با اشاره به عوامل ژنتيکي دخيل در بروز کانسر کولون گفت: متاسفانه بروز تومورهاي ژنتيکي روده بزرگ در ايران در حال افزايش است. در امريکا و کشورهاي غربي اين آمار حدود ۱ درصد و ۱۰-۶ درصد در انواع مختلف آن است. در حالي که مطالعات اخير در ايران نشان داده حدود ۲۵ درصد تورمورهاي روده بزرگ زمينه ژنتيکي دارند. فاطمي، سندرم لينچ Lynchو FAPکلاسيک( پوليپوز آدنوماتوز فاميليال) را دو دسته تومور ژنتيکي عنوان کرد که مي تواند زمينه ساز کانسر کولون شوند. وي با ذکر اين مطلب که افراد متعددي در يک خانواده ممکن است دچار سندرم لينچ شده باشند، افزود: سن پايين ابتلا به سرطان کولون يکي از مهمترين نشانه هاي تومورهاي ژنتيکي است. افرادي که زير ۵۰ سال مبتلا به کانسر کولون مي شوند و همچنين خانمي هايي که زير ۵۰ سال مبتلا به سرطان رحم مي شوند و تومورهايي که از نظر بافتي از نوع موسينوس هستند بايد از نظر ژنتيکي و اين سندرم بررسي شوند. فاطمي تاکيد کرد: اين افراد بايد مورد توجه خاص قرار گيرند زيرا ممکن است خودشان و افراد درجه يک خانواده آنها در سنين پايين حتي ۲۰و ۳۰ سالگي دچار سرطان روده بزرگ شوند. وي با بيان اين مطلب که ابتلا به سندرم فپ کلاسيک يا پوليپوز روده اي در سنين بسيار پايين اتفاق مي افتد خاطرنشان کرد: در بخش خون و انکولوژي بيمارستان طالقاني بين ۶۰ تا ۷۰ بيمار مبتلا به سرطان روده بزرگ از اين نوع وجود دارند که بيماري اکثر اين افراد قبل از ۴۰ سالگي تشخيص داده شده و تحت درمان قرار گرفتند و اکنون زنده هستند. در روده بزرگ اين بيماران تعداد بسيار زيادي پوليپ ايجاد مي شود؛ در سمت راست و چپ روده بزرگ اين افراد هزاران پوليپ در کنار يکديگر رشد مي کند که به آن پوليپوز فاميليال گفته مي شود. به گفته فاطمي، اين بيماري از سن ۱۲ سالگي شروع مي شود و ۱۷ تا ۲۰ سالگي علائم بيماري به صورت خونريزي از روده و درد شکمي بروز مي کند. نکته مهم اين است که ۱۰۰ درصد اين افراد در سن ۴۰ سالگي به کانسر کولون مبتلا مي شوند. اين فوق تخصص گوارش و کبد با تاکيد براين که افراد مبتلا به سندرم هاي ژنتيکي بايد بطور دقيق تحت کنترل قرار گيرند افزود: در اين افراد از سن ۱۲-۱۰ سالگي بصورت دوره اي کولونوسکوپي را شروع مي کنيم. افرادي که دچار سندرم لينچ يا «پوليپوز فاميليال» هستند بايد بسيار زود تحت کولکتومي (برداشتن تمام روده بزرگ) قرار گيرند تا فرصتي براي ايجاد سرطان روده بزرگ پيش رونده در آنها وجود نداشته باشد. فاطمي خاطرنشان کرد: در سرطان هاي ژنتيکي و فاميليال رسالت مهم ما بررسي افراد درجه يک خانواده فرد مبتلا (خواهر، برادر، پدر و مادر و فرزندان) است. اين افراد را درخصوص فپ کلاسيک از سنين پايين ۱۰ تا ۱۲ سالگي و در مورد سندرم لينچ از ۲۰ تا ۲۲ سالگي تحت کولونوسکوپي هاي دوره اي قرار دهيم و درصورت مشاهده پوليپ پيش رونده، فرد کانديد کولکتومي(برداشتن روده) مي شود تا از ايجاد سرطان هاي مهم تر در آنان جلوگيري کنيم. علائم باليني سرطان روده بزرگ دانشيار دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي با اشاره به علائم باليني سرطان روده بزرگ، اظهار داشت: تغيير در اجابت مزاج بصورت يبوست حاد يا اسهال و يبوست به تناوب که اخيرا در فرد ايجاد شده يکي از علايم مهم در سرطان روده بزرگ است. گرچه مي تواند ناشي از ساير بيماريها نظير تنبلي روده نيز باشد، ولي اولين علامت وجود يک ضايعه رشد يابنده در داخل روده مي تواند بصورت تغيير در اجابت مزاج بروز کند که توجه به اين نکته ضروري است. وي، درد را علامت بسيار مهم در اين سرطان عنوان کرد؛ به ويژه وجود دردهاي مداوم در ناحيه شکم و روده بيمار در سنين ميانه به بالا که بايد جدي تلقي شده و تحت بررسي و پيگيري قرار گيرد. فاطمي، دفع خون را از ديگر نشانه هاي بيماري برشمرد و گفت: خونريزي در روده بزرگ مي تواند از دفع خون قرمز روشن شديد تا دفع خون سياه رنگ باشد. بسياري اوقات ممکن است دفع خون روشن در افرادجوان و با سن پايين ناشي از يک ضايعه غير مهم مثل هموروئيد تلقي شود که توصيه مي شود در سنين پايين نيز دفع خون مهم تلقي شده و فرد تحت کولونوسکوپي قرار گيرد تا علت آن مشخص شود زيرا گاهي ديده شده که در همين افراد يک ضايعه مهمتراز هموروئيد در قسمتهاي بالاتر روده وجود داشته است. وي کاهش وزن، بي اشتهايي و کم خوني را از ديگر علايم غيراختصاصي سرطان روده بزرگ برشمرد که در بيماريهاي ديگر نيز ممکن است وجود داشته باشد. نحوه تشخيص سرطان کولون معاون آموزشي بخش اندوسکوپي گوارش بيمارستان آيت طالقاني درخصوص نحوه تشخيص سرطان کولون گفت: در مرحله اول فرد با مشاهده علايم ذکرشده بايد به پزشک مراجعه کند که اين موضوع در تشخيص اوليه و زودرس بيماري بسيار اهميت دارد. متاسفانه در کشور ما تشخيص اين سرطان در مراحل ديررس اتفاق مي افتد، در نتيجه کار زيادي نمي توان براي بيمار انجام داد. در صورتي که در ژاپن و کشورهاي پيشرفته تشخيص سرطان و بيماريابي آنها در سنين خيلي پايين ( در مراحل زود و خيلي زود) رخ مي دهد. فاطمي خاطرنشان کرد: بهترين وسيله تشخيصي در سرطان روده بزرگ، کولونوسکوپي کامل است که طبق پروتکلهاي بيماريابي توسط پزشک انجام مي شود؛ يعني تمام روده از ابتدا تا انتها از طريق اسکوپي ديده مي شود. البته انجام کولونوسکوپي ناقص مي تواند فاجعه بار باشد زيرا ممکن است يک توموردر حال رشد يا ضايعه پيش بدخيم تشخيص داده نشود و پيامدهاي بدي را به دنبال داشته باشد. وي، استفاده از باريم و عکسبرداري هاي سنتي تر را روش تشخيصي ديگري عنوان کرد که در افرادي که قادر به تحمل کولونوسکوپي و بيهوشي نيستند مورد استفاده قرار مي گيرد اما دقت تشخيصي آن از کولونوسکوپي کمتر است. نحوه درمان سرطان کولون دانشيار دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي در خصوص نحوه درمان بيماري اظهار داشت: بايد گفت درمان سرطان روده بزرگ، جراحي است. بايد از قبل مراحل بيماري (stageبندي ) را مشخص مي کنيم؛ درمرحله ۱ و ۲ سرطان کولون در واقع تومورها سطحي هستند. در مرحله ۳ و ۴ تومورها عمقي هستند و به بافت ها يا غدد لنفاوي اطراف دست اندازي(تهاجم) کرده و آنها را درگير کرده اند. به گفته وي، برحسب stage و محل تومور، جراحي هاي مختلف(برداشتن تمام روده ، قسمتي از آن، نيمه راست يا نيمه چپ روده) در بيمار انجام مي شود. گاهي اوقات به ويژه در تومورهاي انتهاي روده و ناحيه رکتوم لازم است قبل و بعد از جراحي بيمار تحت شيمي درماني قرار گيرد تا از احتمال عود مجدد بيماري جلوگيري شود. فاطمي در ادامه خاطرنشان کرد: اگر بيمار در مراحل سطحي و اوليه مراجعه کند درمان کامل و cure براي وي انجام مي شود يعني درمان کاملي که احتمال عود ۵ ساله آن بسيار کم است. در واقع در stageيک و دو با يک جراحي کامل و شيمي درماني احتمال عود سرطان روده بزرگ بسيار کمتر است. توصيه هاي مهم براي پيشگيري از سرطان روده بزرگ به گفته اين فوق تخصص گوارش و کبد، پيشگيري از سرطان بسيار مهم است و به دو بخش اصلي تقسيم مي شود. يک بخش از اقدامات پيشگيري برعهده سيستم سلامت و بهداشت جامعه است که توسط وزارت بهداشت، بيمارستان ها با توجه به پروتکل هاي جهاني، بين المللي و داخلي انجام مي شود و بخش ديگر آن در سطح جامعه و افراد جامعه با عنوان خودمراقبتي و خود پيشگيري انجام مي شود که فرد با مراقبت از خود و رعايت بهداشت از ابتلا به سرطان پيشگيري مي کند. وي افزود: سيستم هاي سلامت بهداشتي در دنيا با توجه به پروتکل هاي موجود توصيه مي کنند در افرادي که از نظر ابتلا به کانسر کولون در ريسک متوسط و پايين قرار دارند، از ۵۰ سالگي هر ۱۰ سال يکبار کولونوسکوپي کامل بايد انجام شود تا اگر ضايعات پيش بدخيم در آنان وجود داشت در همان جلسه کولونوسکوپي برداشته شوند. فاطمي تاکيد کرد: در افرادي که اقوام نزديک درجه يک، دو يا سه آنها مبتلا به سرطان روده بزرگ هستند توصيه مي شود کولونوسکوپي در سنين پايين تري شروع شود. مثلا فردي که والدين يا خواهر و برادرش مبتلا به اين سرطان هستند بايد از سن ۴۰ سالگي يا از نظر سني ۱۰ سال زودتر از فرد مبتلا تحت کولونوسکوپي دوره اي يا بيماريابي قرار گيرد و هر ۳ تا ۵ سال اين عمل بايد انجام شود. دانشيار دانشگاه در ادامه گفت: در صورت ابتلاي اقوام نزديک همچون خاله، عمه، دايي، عمو، پدربزرگ، مادربزرگ، در سنين بالاي ۶۰ سال به سرطان کولون، افراد خانواده بايد از ۵۰ سالگي هر ۱۰ سال تحت کولونوسکوپي دوره اي قرار گيرند. اما در زير ۶۰ سال افراد درجه ۲ و۳ خانواده بايد از سن ۴۰ سالگي هر ۳ تا ۵ سال بيماريابي شوند. به گفته وي، در مورد تومورهاي ژنتيکي لينچ؛ افراد درجه يک خانواده فرد مبتلا بايد از ۲۰ سالگي تا ۴۰ سالگي هر ۲ سال يکبار کولونوسکوپي شوند و بالاي ۴۰ سالگي هر سال کولونوسکوپي شوند. در ايران طبق پروتکل يا برنامه ملي پيشگيري از سرطان روده بزرگ در افراد هاي ريسک در خانواده ها بيماريابي انجام مي شود . معاون آموزشي بخش اندوسکوپي گوارش بيمارستان طالقاني، افزود: افراد مبتلا به تومورهاي ژنتيکي از سن ۲۰ سالگي هر دو سال کولونوسکوپي مي شوند. سلامت نيوز: سرطان«کولون»را بشناسيم همراهان عزيز، آخرين خبر را بر روي بسترهاي زير دنبال کنيد: آخرين خبر در سروش http://sapp.ir/akharinkhabar آخرين خبر در ايتا https://eitaa.com/joinchat/88211456C878f9966e5 آخرين خبر در بله https://bale.ai/invite/#/join/MTIwZmMyZT آخرين خبر در گپ https://gap.im/akharinkhabar