بیماری شایع که بیشتر «دختران جوان» را تهدید میکند
باشگاه خبرنگاران/ از آنجا که تعداد دختران و زنان جوان مبتلا به ام اس (مولتيپل اسکلروزيس) بيشتر از مردان است گروهي از افراد تصور ميکنند که اين بيماري تنها در ميان زنان ديده ميشود در حالي که ام اس در مردان و کودکان هم وجود دارد. بر اساس گفته شکوفه علايي متخصص بيماريهاي مغز و اعصاب و عضو کميته علمي انجمن ام اس ايران ۷۰ هزار مبتلا به ام اس در کشور وجود دارد که سهم زيادي از اين آمار را دختران جوان به خود اختصاص دادهاند؛ همين موضوع سبب شده است تا اين بيماري مرموز دلواپسي بزرگي را در دل زنان ۲۵ تا ۴۰ ساله به وجود آورد که آيا اين بيماري شايع که چراغ خاموش به يکباره حمله ميکند، دير يا زود آنها را هم در گير مي کند؟ براي بررسي عوامل مؤثر در بروز بيماري ام اس و علل ايجاد کننده اين عارضه با شکوفه علايي عضو کميته علمي انجمن ام اس ايران گفتوگو کرديم که در ادامه مشروح آن را ميخوانيد. ام اس چيست؟ باشگاه خبرنگاران جوان: ام اس چيست؟ علايي: ام اس جزء بيماريهاي خود ايمن است؛ در بيماريهاي خود ايمن سيستم ايمني فرد عليه بدن خود شخص فعال ميشود بنابراين در مبارزه سيستم ايمني با بدن، بخشي از بدن تخريب ميشود که اين قسمت تخريب شده در بيماريهاي مختلف خود ايمن متفاوت است؛ در بيماري ام اس سيستم عصبي مرکزي (مغز و نخاع) مورد هدف قرار ميگيرد و تخريب ميشود؛ با فعال شدن سيستم ايمني واکنشهاي التهابي در سيستم هدف ايجاد ميشود و در نهايت بخش، ارگان يا عضو آسيب ميبيند. باشگاه خبرنگاران جوان: چه عواملي در بروز بيماري ام اس نقش دارند؟ علايي: عوامل محيطي و ژنتيکي در بروز بيماري ام اس نقش دارند؛ متأسفانه هنوز به شکل دقيق مشخص نشده است که چه عوامل ژنتيکي در به وجود آمدن اين عارضه دخالت دارند بنابراين مجموعهاي از عوامل ژنتيکي سبب ايجاد بيماري ام اس ميشوند. عوامل محيطي هم به شکل قطعي مشخص نشدهاند، اما چند عامل هستند که بيشتر از بقيه عوامل در بروز بيماري ام اس مؤثر هستند؛ طبق مطالعات انجام شده کمبود ويتامين D در ابتلا به ام اس نقش مؤثري دارد؛ کمبود اين ويتامين در بروز و ابتلا به بيماري، تشديد حملات ام اس، کاهش پاسخ بدن به داروهاي ام اس و بدتر شدن سير اين بيماري نقش دارد بنابراين افرادي که دچار ام اس هستند يا در معرض ابتلا به اين بيماري قرار دارند بايد ويتامين D بدنشان را به طور مرتب بررسي کنند. استعمال دخانيات مانند سيگار در ابتلا به ام اس تأثير چشمگيري دارد؛ ويروسها هم از جمله عوامل محيطي مؤثر در بروز بيماري ام اس هستند که از اين ميان ويروسهاي EBV و هرپس تيپ ۶ بيشترين نقش را دارند. باشگاه خبرنگاران جوان: ميزان شيوع بيماري ام اس در کشور چقدر است؟ علايي: ميزان شيوع بيمري ام اس در استانهاي مختلف کشور متغير است، ولي به طور کلي حدود ۷۰ هزار نفر در ايران مبتلا به اين عارضه هستند. باشگاه خبرنگاران جوان: مهمترين علائم بيماري ام اس چيست؟ علايي: مشکلات بينايي، تعادلي، ادراري و دفعي، ضعف دست و پاها، گزگز و احساس خواب رفتگي اندامها از جمله علائم بيماري ام اس محسوب مي شوند. باشگاه خبرنگاران جوان: وضعيت داروهاي ام اس در ايران چطور است؟ علايي: همه داروهايي که در دنيا براي بهبود بيماري ام اس تجويز ميشوند، به جز ۲ مورد در داخل کشور وجود دارند؛ يکي از اين داروها، دارويي به نام «اوکرهليزوماب» است که در آمريکا براي ام اس نوع پيش رونده اوليه و حملهاي تأييديه دارد، ولي در اروپا اين دارو براي ام اس نوع حملهاي تأييد شده و براي نوع پيش رونده اوليه به علت هزينه بالاي اين دارو تأييد نشده است. باشگاه خبرنگاران جوان: پوشش بيمهاي داروهاي ام اس چگونه است؟ علايي: پوشش بيمهاي داروهاي ام اس بسيار خوب و حدود ۹۰ درصد است؛ حتي دارويي که هنوز به شکل رسمي براي بيماري ام اس به لحاظ اقتصادي و ساير مسائل تأييد نشده است و بيمهها چنين دارويي را پوشش نميدهند، آن داروها هم به همت انجمن ام اس ايران تحت پوشش بيمه قرار گرفته است؛ اين دارو «ريتوکسيمب» نام دارد و چند ماهي است که پوشش بيمهاي ۹۰ درصد دارد. باشگاه خبرنگاران جوان: در کدام گروه سني ام اس بيشتر مشاهده ميشود؟ علايي: بيشترين شيوع ام اس در بين زنان ۲۵ تا ۴۰ ساله است، ولي اين عارضه در کودکان و کهنسالان هم مشاهده ميشود؛ شيوع ام اس در زنان ۲ تا سه برابر مردان است. باشگاه خبرنگاران جوان: آيا شيوع ام اس در چند سال اخير بيشتر شده است يا خير؟ علايي: متأسفانه ميزان ابتلا به ام اس در سالهاي اخير در سراسر دنيا افزايش پيدا کرده است و در شهرهاي صنعتي اين عارضه بيشتر ديده ميشود. باشگاه خبرنگاران جوان: هزينههاي ماهيانه متوسط درماني بيماران ام اس چقدر است؟ علايي: هزينه متوسط ماهيانه دارويي بيماران ام اس بستگي به نوع دارو دارد؛ اگر بيماران داروهاي ايراني را مصرف کنند هزينه متوسط ماهيانه دارويي آنها بين ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان است، البته هزينههاي متوسط درماني بيماران ام اس تنها محدود به داروها نميشود و بيماران ام اس بايد از ساير خدمات درماني مانند فيزيوتراپي و آب درماني هم استفاده کنند. باشگاه خبرنگاران جوان: آيا داروهاي ايراني از لحاظ کيفيت و اثربخشي همپاي داروهاي خارجي هستند؟ علايي: طبق تحقيقات انجام شده در دانشگاههاي علوم پزشکي معلوم شد که داروهاي ايراني از نظر کارايي و عوارض دارويي مشابه داروهاي خارجي هستند؛ داروهاي ايراني و خارجي عوارضي در سطح يکديگر دارند. داروها علاوه بر ماده اصلي تشکيل دهنده آنها ترکيبات ديگري هم در ساختمان خود دارند که برخي از افراد به اين ترکيبات واکنش نشان ميدهند بنابراين برخي اشخاص داروهاي ايراني و گروهي ديگر داروهاي خارجي را تحمل نميکنند. باشگاه خبرنگاران جوان: روشهاي پيشگيري از ابتلا به بيماري ام اس چيست؟ علايي: به دليل اينکه علل ابتلا به ام اس به صورت دقيق مشخص نبوده، پس روشهاي پيشگيري هم به شکل قطعي معلوم نيستند؛ براي پيشگيري از بروز اين عارضه بايد عوامل محيطي را که در ايجاد آنها نقش داريم، کنترل کنيم. اشخاصي که جزء خانوادههاي درجه يک فرد مبتلا به ام اس هستند، بيشتر در معرض ابتلا به اين عارضه قرار دارند بنابراين اين اشخاص بايد ميزان ويتامين D بدنشان را به طور مرتب بررسي و در صورت کمبود اين ويتامين تحت نظر پزشک دارو مصرف کنند. داشتن الگوي زندگي سالم هم در پيشگيري از بروز بيماري ام اس بسيار مؤثر است براي اين منظور افراد بايد روزانه ميوهها و سبزيهاي تازه مصرف کنند و استفاده از مواد غذايي کنسرو شده را به صفر برسانند؛ روغنهاي مايع گياهي مانند زيتون و آفتابگردان هم از جمله روغنهاي مناسب براي مصرف هستند؛ اشخاص در استفاده از نمک، شيريني و چربيها هم بايد احتياط را رعايت کنند. مصرف هفتهاي دو تا سه بار ماهي به ويژه ماهيهايي که سرشار از اسيد چرب امگا ۳ هستند مانند سالمون، ساردين و تُن هم به پيشگيري از ابتلا به بيماري ام اس کمک شاياني ميکند. ورزش کردن و داشتن فعاليت فيزيکي هم از ابتلا به ام اس جلوگيري ميکند بنابراين افراد بايد براي پيشگيري از بروز اين عارضه به طور مرتب و منظم ورزش کنند؛ ايروبيک هم جزء ورزشهاي مناسب براي مبتلايان به ام اس است. استرس و اضطرابهاي روزانه هم در ايجاد بيماري ام اس نقش مؤثري دارد؛ افراد بايد استرسهاي خود را مديريت و کنترل کنند که براي اين منظور بايد از روانشناسان، روانپزشکان و کتب روانشناسي کمک بگيرند. باشگاه خبرنگاران جوان: آيا کمبود گروه ويتامينهاي B در بروز بيماري ام اس مؤثر است؟ علايي: هنوز نقش کمبود گروه ويتامينهاي B در بروز بيماري ام اس از نظر علمي اثبات نشده است.