لینک کوتاه در کلیبرد کپی شد!http://akhr.ir/4617882
۲.۴K
۲
زوميت/ هپاتيت بيماري التهاب کبد است. اين عارضه ميتواند داراي خودمحدودکنندگي باشد (يعني بهطور خود به خودي يا بدون درمان خاصي برطرف شود) يا اينکه ممکن است به سمت فيبروز، سيروز يا سرطان کبد پيش برود. ويروسهاي هپايت رايجترين علت هپاتيت در دنيا هستند؛ ولي عفونتهاي ديگر، مواد سمي (مثل الکل و برخي از داروها) و بيماريهاي خودايمني نيز ميتوانند موجب بروز هپاتيت شوند. پنج ويروس اصلي هپاتيت وجود دارد که با حروف A، B، C، D و E نشان داده ميشوند. اين ويروسها بهعلت بيماري و مرگوميري که سبب ميشوند و نيز پتانسيل شيوع و همهگيري که دارند، بسيار نگرانکننده هستند، به خصوص انواع B و C که موجب بروز بيماري مزمن در صدها ميليون فرد شده و اصليترين علت سيروز و سرطان کبد هستند.
هپاتيت A و E معمولا از راه خوردن غذا يا آب آلوده ايجاد ميشوند. هپاتيت نوع B، C و D معمولا نتيجهاي از تماس فرارودهاي با مايعات بدن آلوده هستند. شيوههاي معمول انتقال اين ويروسها شامل دريافت خون يا فراوردههاي خوني آلوده، روشهاي پزشکي تهاجمي با استفاده از ابزار آلوده و براي هپاتيت B، انتقال از مادر به فرزند هنگام تولد، از اعضاي خانواده به کودک و همچنين تماس جنسي است. عفونت حاد ممکن است بدون نشانه يا با نشانههاي محدودي بروز کند يا اينکه ممکن است داراي نشانههايي نظير زردي (در پوست و سفيدي چشم)، تيرگي ادرار، خستگي مفرط، حالت تهوع، استفراغ و درد شکمي باشد.
تعريف هپاتيت ويروسي و مرور کلي
بسياري از ويروسها مانند ويروس عامل مونو نوکلئوز EBV و سيتومگالوويروس ميتوانند موجب التهاب کبد شوند. اگرچه بيشتر ويروسها بهصورت اختصاصي به کبد حمله نميکنند، بلکه کبد تنها يکي از چندين ارگاني است که تحت تاثير ويروس قرار ميگيرد. زماني که پزشکان در مورد هپاتيت ويروسي سخن ميگويند، منظور آنها هپاتيت ناشي از چند ويروس خاص است که عمدتا به کبد حمله ميکنند و مسئول حدود نيمي از تمام موارد هپاتيت انساني هستند. چندين نوع از هپاتيت ويروسي وجود دارد که با نامهاي A، B، C، D، E، F و G شناخته ميشوند. رايجترين انواع ويروسهاي هپاتيت A، B و C هستند. اغلب براي نشان دادن ويروسهاي هپاتيت A، B و C از علامتهاي HAV، HBV و HCV استفاده ميشود.
ويروسهاي هپاتيت در درجهي اول در سلولهاي کبدي تکثير پيدا ميکنند. اين امر موجب ميشود که کبد نتواند وظايف خود را انجام دهد. در ادامه فهرستي از مهمترين وظايف کبد آورده شدهاست:
کبد با تبديل مواد شيميايي مضر به مواد بيضرر به تصفيهي خون کمک ميکند. منبع اين مواد شيميايي ميتواند خارجي باشد؛ مثل داروها يا الکلها يا اينکه داراي منشا داخلي مثل آمونياک يا بيليروبين باشد. اين مواد شيميايي مضر به مواد شيميايي کوچکتر ميشکنند يا به ديگر مواد شيميايي متصل ميشوند که بتوانند از طريق ادرار يا مدفوع از بدن دفع شوند.
کبد محل ساخت برخي از پروتئينهايي است که براي سلامتي حياتي هستند، براي مثال کبد توليدکنندهي آلبومين و نيز پروتئينهايي است که در فرايند انعقاد خون نقش دارند.
کبد بسياري از قندها، چربيها و ويتامينها را تا زماني که در جاي ديگري از بدن مورد نياز باشند، ذخيره ميکند.
کبد مواد شيميايي کوچکتر را به مواد شيميايي بزرگتر و پيچيدهتري تبديل ميکند که براي بدن مورد نياز هستند. مثالهايي از اين نوع عملکرد، ساخت يک چربي به نام کلسترول و پروتئيني به نام بيليروبين است.
هنگامي که کبد ملتهب ميشود، نميتواند اين وظايف را بهخوبي انجام دهد. پيامد حاصل از اين ناتواني، ايجاد علايم و مشکلات سلامتي زيادي است که با هر نوعي از هپاتيت همراه هستند.
انواع رايج هپاتيت ويروسي کدامند؟
معمولترين انواع هپاتيت ويروسي HAV، HBV و HCV هستند. البته امروزه تکنيکهاي پيشگيري و واکسنها بهطور قابلتوجهي شيوع عفونتهاي هپاتيتي ويروسي را کاهش دادهاند.
هپاتيت نوع A
در کشورهاي در حال توسعهاي که داراي شرايط بهداشتي ضعيفي هستند، بيشتر کودکان تا قبل از ۱۰ سالگي به ويروس هپاتيت A آلوده ميشوند. افرادي که در دوران کودکي آلوده ميشوند، علايم قابلتوجهي را تجربه نميکنند. در چنين شرايطي، اپيدميها غير معمول هستند، بهعلت اينکه کودکان بزرگتر بهطور کلي داراي مصونيت هستند. در اين مناطق شيوع بيماري داراي نشانه، کم است. از طرف ديگر در ميان کشورهاي در حال توسعه، کشورهايي که داراي اقتصاد انتقالي هستند و مناطقي که در آنها شرايط بهداشتي متغير است، کودکان اغلب در اوايل کودکي از عفونت ميگريزند و بدون کسب ايمني به بزرگسالي ميرسند. اين وضعيت ميتواند منجر به تجمع افراد بالغي شود که اصلا عفوني نشدهاند و داراي مصونيت هم نيستند.
اين حساسيت بالا در گروههاي سني مسنتر ممکن است منجر به افزايش نرخ بيماري و شيوع گستردهي بيماري در اين جوامع شود. در کشورهاي توسعهيافته با شرايط بهداشتي مناسب، ميزان عفونت پايين است. بيماري ممکن است بين نوجوانان و افراد بالغ عضو گروههاي تحت خطري مانند افراد تزريقکنندهي مواد مخدر، مردان داراي رابطه جنسي با مردان ديگر، مسافرين مناطق داراي شيوع بالا و جمعيتهاي ايزولهشدهاي مانند جوامع بسته، اتفاق بيفتد. اگرچه زماني که ويروس وارد چنين جوامعي ميشود، سطح بالاي بهداشت موجب توقف انتقال ويروس بين افراد شده و از شيوع آن جلوگيري ميشود. طبق نتايج يک مطالعه شيوع سرولوژيکي (بر اساس وجود آنتيباديهاي مربوط به ويروس در خون افراد) ويروس هپاتيت A در تهران، گلستان و هرمزگان بهطور کلي ۸۶ درصد بوده است.
هپاتيت ايجادشده توسط HAV يک بيماري حاد است که هيچگاه به حالت مزمن در نميآيد. زماني هپاتيت A بهعنوان هپاتيت عفوني ناميده ميشد؛ زيرا اين بيماري ميتوانست به آساني از فردي به فرد ديگر مانند ديگر عفونتهاي ويروسي انتقال پيدا کند. عفونتهاي حاصل از ويروس هپاتيت A ميتواند از طريق مصرف غذا يا آب آلوده به ويژه در مناطقي که وضعيت بهداشتي مناسبي نداشته و امکان آلوده شدن آب و غذا بهوسيلهي مدفوع آلوده به ويروس انساني وجود دارد، منتقل شود. هپاتيت نوع A همچنين از طريق تماس صميمانه بين افراد و تماس با ترشحات دهاني و آلودگي با مدفوع انتشار مييابد.
هپاتيت نوع B
بر اساس آمار ارائهشده توسط سازمان جهاني بهداشت، بيشترين شيوع هپاتيت B مربوط به منطقهي غرب اقيانوس آرام و منطقه آفريقا است که به ترتيب ۶/۲ و ۶/۱ درصد افراد بالغ اين عفونت را با خود دارند. در منطقهي شرق مديترانه، منطقهي جنوب شرقي آسيا و منطقه اروپا ۳/۳، ۲ و ۱/۶ درصد از کل جمعيت عفوني هستند. ۰/۷ درصد از جمعيت آمريکاها نيز درگير اين عفونت هستند. نتايج يک مطالعه نشان دادهاست که شيوع عفونت HBV در ميان گروههاي در معرض خطر در ايران ۴/۸ درصد بوده و بيشترين موارد مربوط به زندانيان و مناطق مرکزي ايران بوده است.
در گذشته هپاتيت HBV بهعنوان هپاتيت سرم نامگذاري ميشد؛ زيرا تصور ميشد که تنها راهي که HBV ميتواند انتشار پيدا کند، از طريق خون يا سرم آلوده به ويروس است. اکنون مشخص شدهاست که HBV ميتواند از طريق تماس جنسي، انتقال خون يا سرم، از طريق سوزنهاي مشترک در افرادي که مواد مخدر تزريق ميکنند، برخورد تصادفي سوزنهاي غير آلوده با سوزنهاي آلوده به خون عفوني، انتقال خون، همودياليز و از طريق مادران عفوني به نوزادانشان منتقل شود. اين عفونت همچنين ميتواند توسط خالکوبي (آلوده بودن ابزار مورد استفاده در آن)، سوراخ کردن بدن، استفاده اشتراکي از تيغ اصلاح و مسواک (در صورتي که اينها با خون عفوني آلوده باشند) منتقل شود. حدود ۵ تا ۱۰ درصد بيماران مبتلا به هپاتيت HBV درگير عفونت مزمن HBV خواهند شد (عفونتي که حداقل ۶ ماه و اغلب سالها و تا دههها هم ميتواند طول بکشد) و طي همين زمانها ميتواند ديگران را نيز عفوني کند. بيماران داراي عفونت HBV مزمن، همچنين در خطر گسترش سيروز، نارسايي کبد و سرطان کبد قرار دارند. برآورد شده است که در کل جهان ۲ ميليارد فرد وجود دارند که از عفونتهاي مزمن HBV رنج ميبرند.
سيروز، مرحلهي نهايي فيبروز کبد است که توسط بيماريهاي کبدي مختلفي مانند هپاتيت و الکوليسم مزمن ايجاد ميشود. سيروز در پاسخ به آسيب به کبد اتفاق ميافتد. هر بار که کبد دچار جراحت ميشود، سعي ميکند که خودش را ترميم کند. در اين فرايند بافت ترميمکنندهي زخم ايجاد ميشود. با پيشرفت سيروز تعداد زيادي از اين بافتهاي ترميمي تشکيل ميشوند و بهعلت وجود آنها عملکرد کبد با دشواري روبهرو ميشود.
هپاتيت C
بهطور کلي حدود ۷۱ ميليون فرد مبتلا به عفونت مزمن هپاتيت C در جهان وجود دارند. تعداد قابل توجهي از آنها که داراي عفونت مزمن هستند به سمت سيروز و سرطان کبد پيش ميروند. در حدود ۳۹۹ هزار فرد هر ساله در اثر هپاتيت C جان خود را از دست ميدهند. هپاتيت C در کل جهان وجود دارد. آلودهترين مناطق از اين نظر شرق مديترانه و اروپا هستند که داراي شيوع ۲/۳ و ۱/۵ درصدي هستند. شيوع عفونت HCV در ديگر مناطق بين ۰/۵ تا ۱ درصد متغير است. بسته به کشور عفونت ويروسي هپاتيت C ميتواند در برخي جمعيتها بيشتر باشد (براي مثال در ميان افرادي که مواد مخدر تزريق ميکنند). بر اساس نتايج يک مطالعه شيوع کلي HCV در ايران برابر ۰/۳ درصد است. بهصورت خاص فراواني HCV در بين افرادي که مواد مخدر تزريق ميکنند، ۵۲/۲ درصد و در جمعيت داراي مشکلات مرتبط با کبد ۷/۵ درصد بودهاست.
HCV معمولا از طريق به اشتراکگذاشتن سوزن بين مصرفکنندگان مواد مخدر تزريقي، انتقال خون، همودياليز و آلودهشدن تصادفي سوزنها در اثر تماس با سوزنهاي آلوده منتشر ميشود. حدود ۷۵ تا ۹۰ درصد از هپايتهاي مرتبط با انتقال خون ناشي از HCV هستند. انتقال ويروس هپاتيت C، توسط تماس جنسي نيز گذارش شدهاست؛ ولي مورد کميابي است. ۷۵ تا ۸۵ درصد بيماران مبتلا به عفونت حاد HCV در ادامهي بيماري درگير عفونت مزمن خواهند شد. بيماران داراي عفونت مزمن ميتوانند ديگران را آلوده کنند. بيماران داراي عفونت مزمن HCV در خطر پيشرفت بيماري در جهت ايجاد سيروز، ناراسايي کبدي و سرطان کبد هستند.
هپاتيتهاي نوع D، E و G
انواع هپاتيت D، E و G هم وجود دارد. مهمترين اينها در حال حاضر ويروس هپاتيت D است که با عنوان ويروس يا عامل دلتا هم شناخته ميشود. اين ويروس، ويروس کوچکي است که براي زنده ماندن نياز به عفونت همزمان HBV دارد. HDV بهتنهايي قادر به زندگي نيست؛ زيرا به پروتئيني نياز دارد که HBV آن را ميسازد (پروتئين پاکت که آنتيژن سطح نيز ناميده ميشود). راههاي انتشار ويروس HDV از طريق سوزنهاي اشتراکي، مصرفکنندگان مواد مخدر تزريقي، خون آلوده و تماس جنسي است؛ ضرورتا همان راههايي که HBV نيز انتقال مييابد. افرادي که داراي هپاتيت مزمن ناشي از HBV و HDV هستند، بهسرعت دچار سيروز کبدي ميشوند. علاوه بر اين درمان ترکيب عفونت ويروسهاي HDV و HBV بسيار دشوار است.
ويروس هپاتيت E از لحاظ بيماري بهHAV شبيه است و عمدتا در آسيا ديده ميشود و از طريق آب آلوده انتقال پيدا ميکند. ويروس هپاتيت جي (HGV يا GBV-C) اخيرا کشف شده است و اگرچه شبيه HCV است؛ اما بيشتر شبيه فلاوي ويروسها است. اين ويروس و اثرات آن تحت بررسي بوده و نقش آن در ايجاد بيماري در انسانها هنوز مشخص نيست.
چه کساني بيشتر در معرض خطر بيماري هپاتيت ويروسي قرار دارند؟
کارگران شاغل در حرفههاي بهداشت و سلامت
آسياييها و ساکنان جزاير اقيانوس آرام
کارگران بخش فاضلاب و تصفيه فاضلاب
افراد داراي شرکاي جنسي متعدد
مصرفکنندگان مواد مخدر تزريقي
بيماران مبتلا به عفونت HIV
افراد مبتلا به هموفيلي که فاکتورهاي انعقاد خون دريافت ميکنند
انتقال خون که زماني ابزار معمولي در انتشار هپاتيت ويروسي بود، امروزه علت نادري از هپاتيت به شمار ميرود. بهطور کلي هپاتيت ويروسي، ۱۰ برابر بيشتر در ميان افرادي که وضعيت تحصيلي و اجتماعي-اقتصادي پاييني دارند، ديده شود. حدود يک سوم موارد هپاتيت از منبعي ناشناخته يا غير قابلشناسايي ميآيد. اين بدان معنا است که يک فرد لازم نيست حتما در يک گروه با خطر بالا باشد تا به ويروس هپاتيت آلوده شود. در کشورهايي که شرايط بهداشتي ضعيفي دارند، آلودگيهاي آب و غذا با HAV موجب افزايش خطر ابتلا ميشود.
علايم و نشانههاي هپاتيت ويروسي چيست؟
دورهي زماني بين قرار گرفتن در معرض ويروس هپاتيت و آغاز بيماري دورهي انکوباسيون خوانده ميشود. اين دوره بسته به نوع ويروس هپاتيت متغير است. ويروس هپاتيت A داراي دورهي انکوباسيون حدود ۱۵ تا ۴۵ روز است؛ ويروس هپاتيت B داراي دورهاي از ۴۵ تا ۱۶۰ روز است و دورهي انکوباسيون هپاتيت C از حدود ۲ هفته تا ۶ ماه ميتواند طول بکشد. بسياري از بيماران مبتلا به HAV، HBV و HCV داراي نشانههاي کمي از بيماري بوده يا اصلا نشانهاي ندارند. در افرادي که نشانههاي هپاتيت ويروسي را بروز ميدهند، علايمي نظير از دست دادن اشتها، حالت تهوع، استفراغ، تب، ضعف، خستگي و تير کشيدن در ناحيه شکم بروز ميکند. البته ادرار تيره، مدفوع با رنگ روشن، زردي (روي پوست و سفيدي چشمها) نيز گاهي ممکن است در اين افراد مشاهده شود.
هپاتيت حاد فولمينانت چيست؟
بهندرت افرادي که داراي عفونتهاي حاد HAV و HBV هستند، دچار التهاب شديد و نارسايي کبدي (هپاتيت حاد فولمينانت) ميشوند. اين بيماران با داشتن نشانههاي هپاتيت حاد که قبلا گفته شد و نيز مشکلات اضافي گيجي يا کما (بهعلت ناتواني کبد در سمزدايي مواد شيميايي) و نيز کبودشدن يا خونريزي به شدت بيمار ميشوند. در حقيقت تا ۸۰ درصد افرادي که داراي هپاتيت فولمينانت حاد هستند طي چند روز تا چند هفته ممکن است جان خود را از دست بدهند. البته جاي خوشبختي است که اين بيماري بسيار نادر است، براي مثال کمتر از ۰/۵ درصد افراد بالغ مبتلا به عفونت حاد HBV، دچار هپاتيت فولمينانت حاد نيز خواهند شد. اين مورد همراه با HCV بهتنهايي فراواني کمتري هم دارد؛ ولي وقتي هم HBV و هم HCV با هم وجود داشته باشند، فراواني آن بيشتر ميشود.
هپاتيت ويروسي مزمن چيست؟
بيماران عفونيشده با ويروسهاي HBV و HCV ممکن است دچار هپاتيت مزمن شوند. پزشکان هپاتيت مزمن را بهصورت هپاتيتي که بيش از ۶ ماه طول بکشد، تعريف ميکنند. در هپاتيت مزمن، ويروسها براي چندين سال يا حتي دههها در کبد باقي مانده و تکثير ميشوند. بهدلايل ناشناختهاي سيستم ايمني اين افراد قادر به ريشهکني ويروسها نبوده و ويروس موجب التهاب مزمن کبد ميشود. هپاتيت مزمن ميتواند با گذشت زمان منجر به سيروز وسيع کبد، نارسايي کبد و سرطان کبد شود. نارسايي کبد در نتيجهي عفونت مزمن هپاتيت C، معمولترين علت پيوند کبد در بيماران آمريکايي است. بيماران مبتلا به هپاتيت ويروسي مزمن ميتوانند عفونت را از طريق خون يا مايعات بدن (براي مثال به اشتراکگذاري سوزنها، روابط جنسي و گاها هم با اهداي عضو) به ديگران منتقل کنند. اين ويروس گاها از طريق مادر آلوده به نوزاد تازه متولدشده نيز منتقل ميشود.
هپاتيت ويروسي چگونه تشخيص داده ميشود؟
تشخيص هپاتيت ويروسي مبتني بر نشانههاي جسمي و نيز آزمايشهاي خوني مربوط به آنزيمهاي کبدي، آنتيباديهاي ويروسي و مواد ژنتيکي ويروسي است.
تشخيص هپاتيت ويروسي حاد اغلب آسان است اما تشخيص هپاتيت مزمن ميتواند دشوار باشد. زماني که فرد بيمار نشانههاي خستگي، حالت تهوع، درد شکمي و تيرهشدن ادرار را گزارش ميکند و سپس دچار زردي ميشود، احتمال هپاتيت ويروسي حاد وجود دارد و بايد توسط آزمايشهاي خوني تاييد شود. از طرف ديگر بيماران مبتلا به هپاتيت مزمن ناشي از HBV و HCV، اغلب نشانهاي نداشته و تنها داراي نشانههاي ملايم و غير اختصاصي نظير خستگي مزمن هستند. بهطور معمول اين بيماران تا زماني که آسيب کبديشان پيشرفت نکند، علامت زردي را نشان نميدهند، بنابراين بيماري آنها ممکن است براي سالها يا دههها بهطور ناشناخته باقي بماند.
آزمايشهاي خوني
سه نوع آزمايش خوني براي ارزيابي بيماران مبتلا به هپاتيت وجود دارد: آنزيمهاي کبدي، آنتيباديهاي ويروسهاي هپاتيت و پروتئينهاي ويروسي يا مواد ژنتيکي (DNA يا RNAي ويروسي).
آنزيمهاي کبدي: از حساسترين و معمولترين آزمايشهاي خوني براي ارزيابي بيماران مبتلا به هپاتيت، آنزيمهاي کبدي هستند که آمينوترانسفرازها ناميده ميشوند. اين آنزيمها شامل آسپارتات آمينوترانسفراز (AST يا SGOT) و آلانين آمينوترانسفراز (ALT يا SGPT) ميباشند. اين آنزيمها بهطور معمول در سلولهاي کبدي وجود دارند. اگر کبد آسيب ببيند (مثل حالت هپاتيت ويروسي)، سلولهاي کبدي اين آنزيمها را به خون ريخته و سطح آنزيمي خون افزايش مييابد. محدودهي طبيعي مقادير AST برابر ۵ تا ۴۰ واحد در هر ليتر از سرم (بخش مايع خون) است، در حاليکه سطوح طبيعي براي ALT عبارت است از ۷ تا ۵۶ واحد به ازاي هر ليتر از سرم. البته اين سطوح طبيعي ممکن است بسته به آزمايشگاه اندکي دچار تغيير شوند. بيماران مبتلا به هپاتيت ويروسي حاد (براي مثال HAV يا HBV) ممکن است داراي سطوح بسيار بالايي از AST و ALT که گاهي به هزاران واحد در ليتر هم ميرسد، باشند. اين سطوح بالاي AST و ALT طي چند هفته يا چند ماه که بيمار از هپاتيت حاد رهايي يابد، به حالت نرمال بر ميگردد.
در مقابل، سطوح اين آنزيمها در بيماران داراي عفونت HBV و HCV مزمن افزايش کمتري پيدا ميکند؛ ولي اين ناهنجاري ميتواند براي سالها يا حتي دههها ادامه داشته باشد. از آنجايي که اغلب بيماران مبتلا به هپاتيت مزمن، داراي علامت نيستند (نه زردي نه حالت تهوع)، در معاينهها و آزمايشهاي ساليانه، اين افزايش در ميزان آنزيمهاي کبديشان بهعنوان علامتي از بيماري هپاتيت در نظر گرفته نميشود.
بالا رفتن سطوح خوني AST و ALT هميشه به معناي التهاب کبد نيست و اين افزايش ميتواند توسط عوامل مختلفي به غير از هپاتيت ويروسي از جمله داروها، الکل، باکتريها، قارچها نيز ايجاد شود. به منظور تاييد اينکه يک ويروس هپاتيت، مسئول اين افزايش در آنزيمها است بايد آزمايش ديگري در ارتباط با آنتيباديهاي هر کدام از ويروسهاي هپاتيت و نيز مواد ژنتيکي ويروسي انجام شود.
آنتيباديهاي ويروسي: آنتيباديها پروتئينهايي هستند که توسط سلولهاي سفيد خون که به مهاجماني نظير باکتريها و ويروسها حمله ميکنند، توليد ميشوند. آنتيباديهاي عليه ويروسهاي هپاتيت A، B و C، معمولا طي چند هفته از ايجاد عفونت در خون قابل شناسايياند و اين آنتيباديها تا دههها پس از آن نيز در خون ميمانند. آزمايشهاي خوني براي آنتيباديها در تشخيص هم هپاتيت ويروسي حاد و هم هپاتيت ويروسي مزمن مفيد هستند.
آنتيباديها در هپاتيت ويروسي حاد، نهتنها به ريشهکن کردن ويروس کمک ميکنند؛ بلکه از بيمار در برابر عفونتهاي آينده توسط همان ويروس نيز محفاظت ميکنند. در هپاتيت مزمن، آنتيباديها و ديگر اعضاي سيستم ايمني قادر به ريشهکني ويروس نيستند. ويروسها به تکثير يافتن ادامه ميدهند و از سلولهاي کبد به خون آزاد ميشوند، جايي که وجود آنها با اندازهگيري مواد ژنتيکي و پروتئينهاي ويروسي تشخيص داده ميشود. بنابراين در هپاتيت مزمن هم آنتيباديهاي مخصوص ويروسها و هم پروتئينهاي ويروسي و مواد ژنتيکي در خون قابل تشخيص هستند.
ديگر آزمايشها: انسداد مجاري صفرا در نتيجهي سنگهاي صفراوي يا سرطان گاهي اوقات ممکن است حالتي شبيه هپاتيت ويروسي حاد ايجاد کند. آزمايش اولتراسوند ميتواند براي مشخصشدن علت واقعي استفاده شود.
درمان هپاتيت ويروسي چيست؟
درمان هپاتيت ويروسي حاد و هپاتيت ويروسي مزمن متفاوت است. درمان نوع حاد شامل استراحت، تخفيف علايم و رعايت مصرف مقدار مناسبي از مايعات است. درمان هپاتيت ويروسي مزمن شامل مصرف داروهايي براي از بين بردن ويروس و اقداماتي در جهت پيشگيري از آسيب بيشتر کبدي است.
درمان هپاتيت ويروسي حاد
در بيماران مبتلا به هپاتيت ويروسي حاد درمان آغازين شامل بهبودي از علايمي نظير حالت تهوع، استفراغ و درد شکمي است. در اين ميان بايد به داروها و ترکيبات داراي اثرات نامطلوب روي بيماراني با عملکرد غير طبيعي کبد (براي مثال استامينوفن و الکل)، توجه شود و تنها داروهاي ضروري بايد مصرف شوند زيرا کبد آسيبديده بهطور طبيعي قادر به حذف داروها نبوده و داروها ممکن است در خون تجمع يافته و به سطوح سمي برسند. علاوه بر اين از مصرف مسکنها و آرامبخشها بايد پرهيز شود؛ زيرا آنها ميتوانند اثرات نارسايي کبد روي مغز را تسريع کنند و موجب کما شوند. گاها لازم ميشود که براي جلوگيري از کمآبي ناشي از استفراغ، از تزريق وريدي مايعات استفاده شود.
HBV حاد با داروهاي ضدويروسي درمان نميشود. HCV حاد (اگرچه بهندرت تشخيص داده ميشود) را ميتوان با چندين دارو که براي درمان HCV مزمن هم استفاده ميشود، درمان کرد. درمان HCV عمدتا براي ۸۰ درصد بيماراني که ويروس از بدن آنها حذف نشده است، توصيه ميشود. اين درمان منجر به ريشهکن شدن ويروس در بيشتر بيماران ميشود.
درمان هپاتيت ويروسي مزمن
درمان عفونت مزمن با هپاتيت B و هپاتيت C معمولا شامل دارو يا ترکيباتي از داروها براي از بين بردن ويروس است. حذف موفقيتآميز ويروس ميتواند موجب توقف آسيب به کبد و جلوگيري از پيشرفت سيروز، نارسايي کبد و سرطان کبد شود. الکل موجب تشديد آسيب کبدي در هپاتيت مزمن ميشود و ميتواند موجب پيشرفت سريع به سمت سيروز شود. بنابراين بيماران مبتلا به هپاتيت مزمن بايد مصرف الکل را متوقف کنند. کشيدن سيگار نيز ميتواند موجب تشديد بيماريهاي کبدي شود.
استراتژيهاي مربوط به درمان هپاتيت مزمن ميتواند پيچيده باشد و بايد توسط متخصصان گوارش، هپاتولوژيستها (پزشکاني که براي درمان بيماريهاي مربوط به کبد آموزش ديدهاند) يا متخصصان بيماريهاي عفوني هدايت شوند، چرا که:
تشخيص هپاتيت مزمن ويروسي هميشه ساده نيست. گاهي اوقات ممکن است لازم باشد بيوپسي کبد (نمونهبرداري از بافت کبد) انجام شود تا آسيب کبدي تاييد شود. پزشکان مجرب در زمينهي مديريت بيماريهاي مزمن کبدي بايد خطرات بيوپسي کبد را در برابر مزاياي ممکن انجام آن، مورد ارزيابي قرار داده و تصميم نهايي را بگيرند.
همهي بيماران مبتلا به هپاتيت ويروسي مزمن کانديداي درمان نيستند. برخي بيماران به درمان نيازي ندارند؛ زيرا برخي بيماران مبتلا به هپاتيتهاي مزمن B و C به سمت پيشرفت آسيب کبدي يا سرطان کبد نميروند. در برخي موارد هم داروهاي عفونت مزمن در ارتباط با درمان هپاتيت B و C موثر نيستند. در مواردي هم نياز به درمان طولانيمدت تا ۶ ماه وجود دارد. نرخ موفقيت براي پاسخ ويروسي پايدار در هپاتيت مزمن ويروسي C حدود ۹۰ درصد است.
هپاتيت فولمينانت
درمان هپاتيت فولمينانت حاد بايد در مراکزي انجام شود که بتوانند پيوند کبد انجام دهند؛ زيرا هپاتيت فولمينانت حاد بدون پيوند کبد، داراي نرخ مرگومير بالايي (در حدود ۸۰ درصد) است.
چگونه بايد از هپاتيت ويروسي پيشگيري کرد؟
پيشگيري از هپاتيت شامل اقداماتي در جهت پرهيز از قرار گرفتن در معرض ويروسها، استفاده از ايمونوگلوبولين در مواقع مواجه شدن و واکسنها است. استفاده از ايمونوگلوبولين، حفاظت غيرفعال ناميده ميشود؛ زيرا در اين مورد به فرد بيمار آنتيباديهايي از بيماراني که مبتلا به هپاتيت ويروسي هستند، داده ميشود. واکسيناسيون، حفاظت فعال خوانده ميشود؛ زيرا در اين حالت به فرد بيمار ويروسهاي کشتهشده يا ترکيبات غيرعفوني ويروسها داده ميشود، اين ويروسها و ترکيبات موجب تحريک سيستم ايمني و توليد آنتيبادي در بدن فرد گيرنده ميشود.
اجتناب از قرار گرفتن در معرض ويروسها
پيشگيري از هپاتيت ويروسي مانند هر بيماري ديگري بهتر از درمان است. احتياط کردن از قرار گرفتن در معرض خون ديگران (سوزنهاي آلوده)، رابطهي جنسي محافظتنشده و ديگر ترشحات و ضايعات بدن (مدفوع و استفراغ) به پيگشيري از انتشار اين ويروسها کمک ميکند.
استفاده از ايمونوگلوبولينها
ISG، سرم انساني است که حاوي آنتيباديهايي عليه هپاتيت A است. ISG را ميتوان براي پيشگيري از عفونت در افرادي که در معرض هپاتيت A قرار گرفتهاند، استفاده کرد. ISG بالافاصله پس از استفاده تاثيرگذار است و دورهي حفاظت آن چندين ماه است. ISG معمولا به افرادي داده ميشود که به مناطقي که شيوع هپاتيت A در آنها زياد است و يا مکانهايي که بيماران مبتلا به هپاتيت A در آن وجود دارند، ميروند.
گلوبولين ايمني هپاتيت بي HBIG سرم انساني است که حاوي آنتيباديهايي عليه هپاتيت B است. تا ده روز پس از قرارگيري در معرض ويروس، HBIG در پيشگيري از عفونت موثر است ولي اگر زمان بيشتري بگذرد HBIG ممکن است فقط شدت عفونت HBV را کاهش دهد. حفاظت در مقابل هپاتيت B، براي حدود ۳ هفته بعد از استفاده از HBIG تداوم دارد. HBIG همچنين در زمان تولد به نوزاداني که از مادران مبتلا به هپاتيت B متولد شدهاند، داده ميشود. علاوه بر اين HBIG، به افرادي که بهعلت تماس جنسي در معرض HBV قرار گرفته يا کارگران مراکز بهداشتي که بهطور ناگهاني با سوزن آلوده به خون فرد دچار عفونت، تماس پيدا کردهاند، داده ميشود.
واکسيناسيون هپاتيت
هپاتيت A: در آمريکا دو واکسن هپاتيت A وجود دارد (هاوريکس و واکتا). هر دو واکسن حاوي ويروسهاي غيرفعال (کشتهشده) هپاتيت A هستند. براي افراد بالغ دو دز واکسن توصيه ميشود. پس از اولين دز، آنتيباديهاي محافظ در ۷۰ درصد دريافتکنندگان واکسن طي دو هفته توليد ميشوند و تقريبا صددرصد دريافتکنندگان طي ۴ هفته داراي آنتيبادي خواهند شد. بعد از تزريق دو دز واکسن هپاتيت A، ايمني در مقابل عفونت هپاتيت A براي چندين سال تداوم خواهد داشت. افرادي که در خطر بالاي ابتلاي به هپاتيت A هستند و افرادي که دچار بيماري کبدي مزمن (براي مثال سيروز يا هپاتيت C مزمن) هستند، بايد واکيسنه شوند.
افراد در خطر ابتلا به هپاتيت A عبارتند از:
مسافران کشورهايي که شيوع هپاتيت A در آنها بالا است
مرداني که داراي روابط جنسي با مردان ديگر هستند
مصرفکنندگان مواد مخدر (هم تزريقي و هم غير تزريقي)
پژوهشگراني که با هپاتيت A يا جانوراني که حساس به عفونت هپاتيت A هستند، کار ميکنند
بيماراني که فاکتورهاي انعقاد خوني دريافت ميکنند که ميتواند حاوي هپاتيت A باشد
بهعلت اينکه توليد آنتيباديهاي محافظ به چندين هفته زمان نياز دارد، مسافران کشورهايي که هپاتيت A در آنها رايج است بايد حداقل ۴ هفته قبل از خروج واکسينه شوند. اگر خروج مسافر قبل از ۴ هفته اتفاق بيفتد، بهتر است که علاوه بر واکسن، ايمونوگلوبولين نيز داده شود. ايمونوگلوبولين نسبت به واکسن حفاظت سريعتري ايجاد ميکند ولي طول مدت اثر آن کمتر است.
هپاتيت B: براي واکسيناسيون فعال يک آنتيژن بيضرر هپاتيت B به فرد داده ميشود تا سيستم ايمني بدن او در جهت توليد آنتيباديهايي عليه آنتيژن سطح هپاتيت B تحريک شود. واکسنهايي که هم اکنون در آمريکا در دسترس هستند، با استفاده از تکنولوژي DNA نوترکيب ساخته ميشوند. اين واکسنهاي هپاتيت B (انرژيکس B و ريکامبيواکس HB) بهصورتي ساخته ميشوند که فقط بخشي از آنتيژن سطح را در بر بگيرند که در تحريک سيستم ايمني براي توليد آنتيبادي بسيار قوي است. واکسن حاوي بخش ديگري از ويروس به جز همان آنتيژن سطح نبوده و بنابراين نميتواند موجب ايجاد عفونت HBV شود.
واکسنهاي هپاتيت B بايد در سه دز تزريق شود. براي گرفتن بهترين نتيجه، واکسيناسيون بايد در عضلهي دلتوئيد (شانه) و نه عضله باسن استفاده شود. واکسنهاي هپاتيت بي، ۹۰ درصد در افراد بالغ سالم و ۹۵ درصد در نوزادان، کودکان و نوجوانان موثر است. ۵ درصد افراد واکسينهشده نميتوانند آنتيباديهاي لازم براي ايجاد ايمني بعد از سه بار واکسن را توليد کنند. بيماران داراي سيستم ايمني ضعيف (مثلا مبتلايان به عفونتHIV )، بيماران سالخورده و بيماراني که در حال انجام همودياليز کليه هستند، ممکن است نتوانند به واکسن پاسخ دهند.
واکسن هپاتيت B براي افراد زير توصيه ميشود:
تمامي نوزادان
نوجوانان زير ۱۸ سالي که واکسن هپاتيت B را در هنگام نوزادي دريافت نکردهاند
افرادي که شغلشان طوري است که مدام در معرض خون يا مايعات بدن قرار ميگيرند
ساکنان و کارکنان موسسههاي نگهداري از افراد معلول
بيماراني که همودياليز کليه انجام ميدهند
افرادي مبتلا به هموفيلي و ديگر بيماراني که فاکتورهاي انعقاد خون دريافت ميکنند
افراد داراي تماس با نزديکان و شرکاي جنسي مبتلا به هپاتيت B
مسافراني که بيش از ۶ ماه را در مناطقي با ميزان بالاي عفونت هپاتيت B ميگذارنند
مصرفکنندگان تزريقي مواد مخدر و شرکاي جنسي آنها
مرداني که داراي رابطه جنسي با مردان ديگر هستند و زناني که داراي چندين شريک جنسي هستند
زندانياني که بهمدت طولاني در مراکز اصلاح و تربيت نگهداري ميشوند
همهي زنان باردار بايد يک آزمايش خون براي آنتيبادي آنتيژن سطح ويروس هپاتيت B انجام دهند. زناني که آزمايش آنها از نظر ويروس هپاتيت B مثبت باشد، داراي خطر انتقال ويروس به فرزند طي زايمان هستند و بايد نوزادان متولدشده از اين مادران علاوه بر واکس هپاتيت B، HBIG را نيز دريافت کنند. دليل اينکه بايد هم ايمونوگلوبولين و هم واکسن داده شود، اين است که حتي اگر واکسن هپاتيت B بتواند ايمني فعال بلندمدتي ايجاد کند، ولي براي اين کار چند هفته يا چند ماه زمان لازم است. تا زماني که ايمني فعال توسعه پيدا کند، آنتيباديهاي موقت و غيرفعال حاصل از HBIG ميتواند از نوزاد محافظت کند.
افراد واکسينهنشده قرار گرفته در معرض مواد آلوده شده با هپاتيت B (مانند کارکنان مرکز سلامتي که توسط يک سوزن آلوده شدهاند) نيز علاوه بر واکسن هپاتيت B به HBIG نيز نياز دارند.
هپاتيت C و D
در حال حاضر واکسني براي هپاتيت C وجود ندارد. توليد چنين واکسني بهعلت وجود ۶ فرم مختلف (ژنوتيپ مختلف) از ويروس هپاتيت C دشوار است. براي هپاتيت D هم واکسني موجود نيست، اگرچه واکسنهاي HBV ميتوانند از ابتلاي يک فرد سالم به هپاتيت D هم جلوگيري کنند زيرا ويروس هپاتيت D براي تکثير در بدن نياز به حضور HBV دارد.
پيشآگهي هپاتيت ويروسي چگونه است؟
پيشآگهي (پيشبيني آينده بيماري) هپاتيت ويروسي براي بيشتر بيماران خوب است؛ هرچند اين پيشبيني تا حدودي بستگي به ويروس عفوني کننده دارد. براي مثال بيماراني که هپاتيت مزمن ميگيرند بهعلت پتانسيل توسعهي سيروز، ناراسايي کبدي، سرطان کبد و گاها مرگ، داراي يک پيشآگهي بد هستند. نشانههاي هپاتيت ويروسي نظير خستگي، اشتهاي ضعيف، حالت تهوع و زردي معمولا طي چند هفته يا چند ماه بدون هيچ درمان خاصي فروکش ميکند. عملا تمام بيماران داراي عفونت حاد HAV و اکثر افراد بالغ (بيش از ۹۵ درصد) با HBV حاد کاملا بهبود پيدا ميکنند. بهبود کامل از هپاتيت ويروسي به اين معنا است:
ويروس هپاتيت توسط دستگاه ايمني کاملا از کبد حذف ميشود
التهاب کبد فروکش ميکند
بيمار در برابر عفونت همان ويروس در آينده مصونيت مييابد
بيمار نميتواند عفونت را به ديگران انتقال دهد
متاسفانه همهي بيماران مبتلا به هپاتيت ويروسي، بهبودي نمييابند. ۵ تا ۱۰ درصد از بيماران با عفونت HBV حاد و حدود ۷۵ تا ۸۰ درصد بيماران مبتلا به عفونت HCV حاد، درگير هپاتيت مزمن خواهند شد. بيماراني (حدود ۰/۵ تا ۱ درصد) که به هپاتيت فولمينانت دچار ميشوند داراي نرخ مرگومير ۸۰ درصدي هستند. عفونتهاي مزمن HCV علت اصلي پيوند کبد هستند.
هپاتيت غير ويروسي چيست؟
هپاتيت غير ويروسي يک التهاب کبدي است که ميتواند موجب ايجاد سيروز، سرطان کبد، ناراسايي کبد و مرگ شود. سه نوع هپاتيت غير ويروسي وجود دارد:
هپاتيت سمي که توسط مواد شيميايي، داروها (تجويزي و غير تجويزي) و مکملهاي غذايي ايجاد ميشود.
هپاتيت الکلي که در اثر مصرف زياد الکل، ايجاد ميشود.
هپاتيت خودايمني که در اثر حمله سيستم ايمني به کبد ايجاد ميشود. به دلايل ناشناختهاي سيستم ايمني ميتواند به کبد حمله کرده و موحب ايجاد التهاب، جراحت، سرطان و نارسايي کبد شود. برخي بيماريها و مواد سمي خاص و داروها هم ميتوانند موجب اين وضعيت شوند.
علايم هپاتيت سمي طي چند ساعت، چند روز يا چند ماه پس از قرار گرفتن در معرض ماده سمي بروز ميکنند و ميتواند شامل اين موارد باشد: زردي، درد شکمي، حالت تهوع و استفراغ، ادرار تيره، خارش و بثورات جلدي، خستگي، از دست دادن اشتها. مصرف بيش از اندازهي استامينوفن نيز ميتواند موجب نارسايي کبد و حتي مرگ شود. اين دارو موجب حالت تهوع، تعريق، استفراغ، درد در بخش بالاي شکم يا کما ميشود.
تشخيص هپاتيت غير ويروسي
براي تشخيص هپاتيت غير ويروسي، پزشک با پرسيدن شرححالي از بيمار يک معاينهي فيزيکي انجام ميدهد. در ادامه اقداماتي نظير آزمايشهاي تصويربرداري (اولتراسوند، MRI يا سيتياسکن) و نمونهبرداري (بيوپسي) از بافت کبد ممکن است، انجام شود. هپاتيت خودايمني با آزمايشهاي خوني تشخيص داده ميشود. گاهي اوقات هم به نمونهبرداري از کبد نياز است. روش درمان، تجويز دارويي براي متوقف کردن سيستم ايمني در حمله به کبد است. اگر آسيب کبد جدي باشد ممکن است نياز به پيوند کبد باشد.
روش درمان هپاتيت سمي ميتواند شامل موارد زير باشد:
قرار نگرفتن در معرض مادهاي که مسبب آن بوده است.
استفاده از دارو
پيوند کبد
براي درمان علايم، پزشک ممکن است دارويي (کورتيکواستروئيد) براي کاهش التهاب کبد تجويز کند يا اينکه ممکن است نياز به بستري بيمار باشد. اگر فردي دچار هپاتيت الکلي باشد بايد کاملا مصرف الکل را متوقف کند تا از بدتر شدن بيماري و مرگ جلوگيري شود.
به منظور پيشگيري از هپاتيت سمي بايد موارد زير رعايت شود:
مصرف دارو تنها در صورت تجويز شدن و آن هم به اندازهاي که لازم است.
کاهش تعداد داروهاي مصرفي در صورت امکان؛ اين امر شامل مکملها نيز ميشود.
پرهيز از مصرف الکل به ويژه اگر فرد در حال مصرف دارو و بخصوص استامينوفن باشد.
اگر فردي با مواد شيميايي خطرناک کار ميکند، حتما به توصيهها و هشدارها در خصوص آن مواد توجه کند و در صورت قرار گرفتن در معرض آنها حتما اقدامات بهداشتي و پزشکي لازم را انجام دهد.
همراهان عزيز، آخرين خبر را بر روي بسترهاي زير دنبال کنيد:
آخرين خبر در سروش
http://sapp.ir/akharinkhabar
آخرين خبر در ايتا
https://eitaa.com/joinchat/88211456C878f9966e5
آخرين خبر در بله
https://bale.ai/invite/#/join/MTIwZmMyZT
آخرين خبر در گپ
https://gap.im/akharinkhabar