همه چیز درباره گرفتگی عضلانی ؛ انواع، دلایل و درمانهای پیشگیرانه این عارضه
ديجياتو/ شما زماني به گرفتگي عضلاني دچار ميشويد که عضلات قسمتي از اسکلت ماهيچهاي بدنتان به صورت غير ارادي و به زور منقبض ميشود. در حالي که آن عضلات بايد به صورت پيش فرض در حالت استراحت قرار ميگرفتند. اين دسته از عضلات که مخطط (يا اسکلتي) ناميده ميشود، در حرکت و موقعيت بدن تاثير حياتي دارند. هر چند برخي از ماهيچههاي ديگر نظير عضلات مخطط موجود در قفسه سينه و شکم، از محتويات داخلي تنه حفاظت ميکنند. هنگامي که عضله غير ارادي به يکباره و برخلاف انتظار منقبض ميشود، در اصطلاح پزشکي ميگوييم عضله دچار «اسپاسم» شده. اگر اسپاسم دردناک و مداوم باشد، تبديل به گرفتگي عضلاني مزمن شده و معمولا به کارگيري عضلات با درد همراه است يا دامنه فعاليت عضله مورد نظر براي مدتي کمتر از حالت عادي خواهد شد. انواع عضلات در بدن انسان: (به ترتيب از راست به چپ) عضله صاف، مخطط و قلبي. بسته به گرفتگي عضلاني و موقعيت ماهيچهها در بدن، ممکن است گرفتگي عضلات را از چند ثانيه تا چند ساعت تجربه کنيد. در برخي از اوقات اين گرفتگيهاي عضلاني ممکن است حتي چندين و چند بار در يک ناحيه ظاهر شود که معمولا در افراد کم تحرک اين اتفاق تقريبا طبيعيست. اين احتمال نيز وجود دارد گرفتگي عضلاني صرفا در يک بخش کوچک يا در تمام فيبرهاي عضله ايجاد شود. حتي ممکن است اين عارضه را در چند عضله در کنار هم ببينيم؛ به عنوان مثال ما قادر نباشيم انگشتان دست را کامل خم کنيم و مجبور شويم اين عمل را با فشار و درد انجام دهيم. در بعضي اوقات تارهاي عضلاني در جهتي مخالف منقبض ميشوند و به دنبال آن، اسپاسم شکل ميگيرد. فرقي نميکند شما اهل کجا هستيد و چه سني داريد. گرفتگي عضلاني به شدت رايج بوده و گرفتگي عضلاني را تقريبا همه، حتي کودکان حداقل يک بار تجربه کردند ولي با اين تفاسير گرفتگي عضلاني بيشتر در بزرگسالان نمود پيدا کرده و با افزايش سن، اين عارضه نيز بيشتر پديدار ميشود. از لحاظ آناتومي بدن، هر عضله مخطط که به واسطه اراده خودمان کنترل ميشود، به ويژه عضلات ناحيه پا اين پتانسيل را دارد تا دچار اسپاسم شود. معمولا بيشترين ناحيه گرفتگي عضلاني، در ناحيه پا گزارش شده. البته بايد به اين نکته نيز اشاره کرد گرفتگي عضلاني صرفا منحصر به عضلات مخطط نيست و عضلات صاف نيز اين قابليت را دارند تا درگير شوند. ولي به علت گستردگي مطالب در حيطه فيزيک بدن، در اين يادداشت قرار است صرفا اطلاعاتي در رابطه با گرفتگي عضلات مخطط با شما در ميان بگذاريم. گرفتگيهاي عضلاني در عضلات مخطط به سه دسته تقسيم ميشوند: گرفتگي حقيقي، تِتاني و ديستونيک. اين طبقهبنديها بر اساس دلايل مختلف در ايجاد اسپاسم و منطقه درگيرکننده ايجاد ميشود که در ادامه درباره هر يک از اين نوع اسپاسمها مختصر صحبت ميکنيم. اسپاسم حقيقي، متداولترين نوع گرفتگي عضلانيست که قطع به يقين هر فرد آن را حداقل يک بار در ورزشهاي هوازي تجربه کرده. در اين نوع گرفتگي عضلاني، يک بخش يا کل عضلات يک ناحيه دچار انقباض ميشود. جهت جلوگيري از اضافهگويي و اتلاف وقت، دلايل به وجود آمدن اسپاسم حقيقي را در چند بند به صورت خلاصهوار ذکر ميکنيم. * از دست رفتن آب بدن به همراه سديم * فعاليتهاي بيش از حد در ورزشهاي هوازي * آسيبهاي استخواني نظير شکستگي مفاصل * افزايش سن * عارضه سيروز کبدي که در اين بيماري، مايع بدن در حفره شکمي جمع شده و آسيت شکل ميگيرد. * بيماراني که نارسايي کليوي دارند و تحت درمان دياليز قرار گرفتهاند. * کاهش قابل توجه کلسيم و پتاسيم در خون * کمبود ويتامين D: به عقيده بسياري از پزشکان، سرچشمه بسياري از دلايل فوق در انقباضهاي عضلانيست. گرفتگي عضلاني نوع تتاني واژه تِتاني از تاثير سم تتانوس روي ياختههاي عصبي گرفته شده. در گرفتگي عضلاني نوع تتاني، سلولهاي عصبي موجود در بدن، در برابر هر محرکهاي حساسيتپذيري بيش از اندازهاي از خود نشان داده و به دنبال آن، حداکثر واکنش انقباضي را در عضله به دنبال خواهند داشت. همين واکنش به ظاهر ساده موجب ايجاد گرفتگي و اسپاسم در عضلات ميشود. سرچشمه اين نوع گرفتگي، کاهش ميزان کلسيم و منيزيم در خون است. به همين سبب کمبود يا نقص در عملکرد هورمون پاراتيروئيد و تيروئيد ميتواند عارضه تتاني را براي فرد به دنبال داشته باشد. معمولا تتاني در مقايسه با اسپاسم حقيقي به واسطه وجه شبه بسيار زياد، به راحتي قابل تمايز نيست. ولي معمولا در عارضه تتاني اين احتمال وجود دارد بيحسي در منطقه دچار اسپاسم و حتي مناطق ديگر نظير ناحيه دهان نيز درک شود. گرفتگي عضلاني از نوع تتاني ميتواند با درد نيز همراه باشد. معمولا با مصرف ويتامينهاي کلسيم با اين نوع گرفتگي عضلاني ميتوان مقابله کرد. گرفتگي عضلاني نوع ديستونيک در حالت ديستونيک، عضلاتي که نياز به انقباض ندارند بنا به دلايلي منقبض شده و بسته به منطقه مورد نظر، ممکن است اين پرش عضلاني به چشم بيايد. در اين نوع گرفتگي عضلاني، تارهاي عضله در خلاف جهتي که انتظار داريم، انقباض يافته و چه بسا کارايي اندام مورد نظر را کم ميکند. معمولا در انقباض ديستونيک، ماهيچههاي ناحيه دست دچار گرفتگي و پرش عضلاني ميشوند و به همين خاطر فرد در زمان تايپ کردن، نواختن موسيقي به واسطه آلات مختلف و حتي دستخط معمولياش دچار نقص ميشود. با اين حال خوشبينانه نگاه کنيد. گرفتگي عضلاني نوع ديستونيک چندان رايج نيست! سوال: آيا تمام گرفتگيهاي عضلاني در اين چند دسته طبقهبندي ميشوند؟ مسلما خير. گرفتگيهاي عضلاني که انواعش را نام برديم صرفا در يک فرد سالم و بدون سابقه بيماري است. خيلي از گرفتگيها بعيد نيست به بيماريهاي عصبي و ماهيچهاي ربط داشته باشد. به عنوان مثال بيمار در مواجهه با بيماري لو گِريگ (آميوتروفيک لترال اسکلروزيس) ضعف عضلاني را تجربه ميکند و رفته رفته عضلاتش تحليل ميرود. يا در عارضه راديکولوپاتي، درد شديد عضلاني و بيحس شدن اندامها، بيمار را تا سر حد مرگ آزار ميدهد. حتي در بيماري ديابت که قبلا مفصل صحبت کرديم، بيشتر دلايل هورموني دارد، ضعف اعصاب محيطي منجر به بروز نوروپاتي شده و به دنبال آن، گرفتگي عضلاني ديستونيک در پاها رويت خواهد شد. اگر قند خون بيمار کاهش پيدا نکند، ممکن است حتي مچ پاي بيمار ديابتي قطع شود. سوال: آيا با مصرف داروهاي شيميايي، دچار گرفتگي عضلاني ميشويم؟ عارضه اسپاسم و گرفتگي عضلاني جزو عوارض جانبي بسياري از داروهاي شيميايي است. داروهاي ديورتيک (ادرارآور) همانند فروزمايد (لازيکس) يا هر دارويي ديگري که باعث از دست رفتن آب بدن شود، اين قابليت را دارند تا اسپاسم را در عضلات کم تحرک بدن ايجاد کنند. برخي از داروهاي کاهنده سطح کلسترول خون همانند لواستاتين نيز ميتواند اسپاسم عضلاني را به همراه داشته باشد. اگر بخواهيم ليست کامل داروهاي شيميايي (حتي پر کاربرد) را بنويسيم، يک يادداشت ۱۰ هزار کلمهاي را بايد مد نظر داشته باشيد. چرا که اسپاسم عضلاني در اکثر عارضههاي جانبي داروها وجود دارد. با اين حال بسته به قدرت جسماني و وضعيت دستگاه ايمني بدنتان، اسپاسم را در اندامهاي مختلفتان ممکن است تجربه کنيد.