شایع ترین داروهای مسمومیت زا را بشناسیم

مهر/ در هفته پيشگيري از مسموميت ها قرار داريم و روز اول اين هفته مرتبط با مسموميت هاي دارويي و راه هاي پيشگيري از اين نوع مسموميت ها، نامگذاري شده است. به همين بهانه به سراغ دکتر يسنا به‌منش دبير ستاد مرکزي اطلاع رساني داروها و سموم سازمان غذا و دارو، رفتيم و در مورد مسموميت هاي دارويي سئوال کرديم. فعاليت ستاد مرکزي اطلاع رساني داروها و سموم وي در ابتدا به فعاليت ستاد مرکزي اطلاع رساني داروها و سمومي اشاره کرد و گفت: ستاد مرکزي اطلاع رساني داروها و سموم بخشي از سازمان غذا و داروي وزارت بهداشت و عهده دار وظايف متعددي است که يکي از آنها پاسخگويي به سئوالات دارويي و ارائه راهنمايي لازم به موارد مسموميت است. به منش افزود: شيوه جديد زندگي و دسترسي آسان به انواع مواد شيميايي، داروها، سموم و...، بدون داشتن اطلاعات کافي از نحوه نگهداري، مصرف، عوارض، خطرات و هشدارهاي مربوط به آن، شيوع مسموميت هاي اتفاقي و تعمدي را در جامعه به ميزان زيادي افزايش داده است. به گفته وي، بسياري از ضايعات ناشي از بروز مسموميت ها به سادگي قابل پيشگيري هستند و با نگاهي نو به روند آموزش نحوه پيشگيري از مسموميت ها و توجه به اين نکته که «شايد قرباني بعدي يکي از انواع مسموميت ها من يا خانواده ام باشد»، هيچگاه خطر را از خود دور نخواهيم ديد. به منش افزود: يک لحظه غفلت خصوصا در کودکان مي تواند منجر به عوارض دائمي و آزار دهنده ناشي از مسموميت شود. وضعيت مسموميت دارويي در کشور وي ادامه داد: وقوع مسموميت هاي حرفه اي حاد و مزمن در کارگران شاغل در کارخانجات صنايع شيميايي، جوان بودن جمعيت کشور و خطرات سوء مصرف مواد مخدر، آمار بالاي مصرف داروها در جامعه، دسترسي آسان به دارو در منازل و عدم نگهداري صحيح آنها همراه با افزايش تعداد بيماران افسرده و آگاهي عموم مردم از قابليت کشندگي برخي داروها، متاسفانه جامعه را نسبت به مسموميت هاي آسيب پذيرتر نموده است. دبير ستاد مرکزي اطلاع رساني داروها و سموم سازمان غذا و دارو با بيان اين مطلب که اغلب موارد مسموميت پس از آموزش خانواده ها و جامعه قابل پيشگيري خواهند بود، گفت: ستاد مرکزي اطلاع رساني داروها و سموم سازمان غذا و دارو، پس از نامگذاري هفته نخست آبان به عنوان «هفته پيشگيري از مسموميت ها» در سال ۱۳۸۵، با مشارکت تمامي دانشگاه هاي علوم پزشکي کشور و ديگر نهادها، هر سال اقدام به برگزاري فعاليت آموزشي - فرهنگي «هفته پيشگيري از مسموميت ها» مي نمايد. به منش در ادامه به مسموميت هاي دارويي اشاره کرد و افزود: داروها يکي از خطرناک ترين عوامل مسموميت زا در منازل هستند. عدم توجه به ميزان مصرف دارو، مصرف داروها در تاريکي و با خواب آلودگي و مصرف خودسرانه داروها، همگي مي تواند منجر به مسموميت هاي دارويي شوند. دارو مي تواند کشنده باشد وي ادامه داد: ضمن اجتناب از مصرف خودسرانه داروها، بايد توجه داشت مقادير بالاي برخي از داروهاي به ظاهر کم خطر، مي توانند براي فرد خصوصاً کودکان و افراد مسن کشنده باشد. به گفته اين داروساز، شايعترين علت بروز مسموميت در جهان، مصرف داروها بيش از مقادير درماني است. آمار مسموميت هاي دارويي در کشور به منش افزود: شيوع بالاي مسموميت هاي دارويي بر اساس آمار مسمومين مراجعه کننده به بيمارستان هاي کشور تاييد شده است. اين درحالي است که بسياري از اين مسموميت ها توسط پرسنل درماني کشور، درمان و از خطر مرگ نجات داده مي شوند. ولي اهميت مسموميت دارويي در اين نکته است که گاهي ممکن است کبد و کليه فرد مسموم در اثر مسموميت دچار صدمه دائمي شود و تا آخر عمر با اين مشکل دست به گريبان باشد. وي گفت: با توجه به آمار سازمان پزشکي قانوني کشور در خصوص مرگ و مير ناشي از مسموميت دارويي، مشاهده مي شود در سال هاي اخير سالانه بيش از ۷۰۰ نفر از هموطنانمان در اثر مسموميت با دارو جان سپرده اند. البته مرگ ناشي از مسموميت دارويي در کشور ما شايع نيست و فقط ۱۴ درصد از کل موارد مرگ ناشي از مسموميت در اثر مصرف بالاي داروها اتفاق مي افتد. به منش به آمار مسموميت هاي دارويي اشاره کرد و افزود: در سال هاي ۱۳۸۹ تا ۵ ماه نخست ۱۳۹۵ شاهد افزايش موارد مرگ ناشي از مسموميت بوده ايم بطوريکه از ۹ درصد مرگ ناشي از دارو در سال ۱۳۸۹ به ۴/۱۴ درصد مرگ در سال ۱۳۹۳ رسيده ايم. اما در سال هاي ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ اين روند رو به کاهش داشته است. اين مي تواند نشان دهنده آگاهي بيشتر مردم از عوارض داروها و انجام اقدامات پيشگيرانه باشد. دبير ستاد مرکزي اطلاع رساني داروها و سموم سازمان غذا و دارو، گفت: چنانچه بخواهيم در مورد مسموميت هاي مراجعه شده به بيمارستان آماري ارائه نماييم، در سال ۱۳۹۰ تقريبا ۷۳۰۰ مورد مسموميت به بيمارستان لقمان حکيم تهران که مرجع مسموميت است، داشته ايم. در حالي که در سال ۱۳۹۴ نزديک به ۱۷۲۰۰ نفر مسموم به همان بيمارستان مراجعه نموده است. يعني تعداد مسموميت هاي دارويي اين بيمارستان در طي ۵ سال، ۳/۲ برابر شده است. مسموميت عمدي با دارو وي ادامه داد: در سال هاي ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ ، از هر ۱۰۰ نفر مراجعه کننده به بيمارستان لقمان حکيم تهران ۶۰ تا ۷۵ نفر در اثر دارو مسموم شده بودند و ۸۰ درصد از اين موارد تعمدي بوده است. به منش افزود: براي تاييد بالا بودن مسموميت هاي دارويي در ديگر نقاط کشور، ستاد مرکزي اطلاع رساني داروها و سموم اقدام به جمع آوري آمار مسموميت هاي مراجعه شده به بيمارستان ها از کل کشور نموده است. در اين گزارشات مسموميت دارويي کماکان بالاترين مسموميت مراجعه شده به بيمارستان بوده است که در بين شهرهاي مختلف بين ۵۰ تا ۸۰ درصد متغير بوده است. وي با عنوان اين مطلب که اغلب مسموميت هاي مراجعه شده به بيمارستان ها يعني نزديک به ۷۵ درصد آنها تعمدي است، گفت: مسموميت هاي دارويي در کودکان اغلب اتفاقي و در اثر کنجکاوي کودک و يا اشتباه والدين رخ مي دهد، ۴۰ درصد از مسموميت هاي مراجعه شده به بيمارستان کودکان مفيد تهران ناشي از دارو است و نزديک به ۸۰ درصد از کودکان مسموم ارجاع شده به اين بيمارستان در طي سالهاي ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ به صورت اتفاقي در اثر مصرف دارو مسموم شده بودند. شايع ترين داروهاي مسموميت زا به منش افزود: در بحث مسموميت دارويي، از ميان داروهايي که اغلب منجر به مسموميت مي شود، داروهاي مغز و اعصاب و در راس آنها داروهاي آرامبخش، ضد افسردگي و ضد تشنج سپس داروهاي مسکن و داروهاي ضد جنون شايع تر هستند. روش هاي پيشگيري وي در ارتباط با روش هاي پيشگيري از بروز مسموميت هاي دارويي، اظهارداشت: بهتر است داروهاي بيمار افسرده و يا بيماراني که تعادل رفتاري ندارند و يا افرادي که سابقه اقدام به خودکشي دارند را دور از دسترش ايشان قرار دهيد و مراقبت دقيقي در خصوص ميزان داروي مصرفي ايشان به عمل آوريد. مسموميت دارويي در سالمندان به منش گفت: در سالمندان مسموميت دارويي بسيار شايع و البته خطرناک است. تشابه ظاهري شکل داروها، ابتلا به فراموشي، عدم اطلاع از نام داروها، بي سوادي يا کم سوادي و يا خوانا نبودن مقادير مصرفي دارو مندرج روي جعبه دارويي ممکن است منجر شود تا سالمندان داروي خود را به اشتباه يا بطور تکراري مصرف نمايند. وي افزود: بهترين روش براي پيشگيري از خوردن دوز تکراري دارو، يادداشت کردن دفعات مصرف دارو و يا قرار دادن قرص ها در داخل جعبه هاي مخصوص تقسيم بندي شده موجود در داروخانه ها (برحسب صبح، ظهر و شب و يا روزهاي هفته) است. به منش تاکيد کرد: داروها را در بسته بندي اوليه آنها نگهداري نماييد تا در صورت مصرف اشتباهي، قادر باشيد اطلاعات لازم را در اختيار پزشکان قرار دهيد. دبير ستاد مرکزي اطلاع رساني داروها و سموم سازمان غذا و دارو، ادامه داد: مصرف مقادير بالاي بسياري از داروها در اقدام به خودکشي، ممکن است در ابتدا علامت و نشانه خاصي نداشته باشد ولي وضعيت فرد مسموم به طور ناگهاني وخيم گردد و يا در آينده منجر به صدمات دائمي کبد و کليه در فرد مسموم شود. به عنوان مثال مصرف خودسرانه داروي استامينوفن جهت درمان درد و تب بيش از مقادير درماني، منجر به صدمات کبدي خواهد شد. بنابراين ارجاع فرد مسموم به بيمارستان بسيار حياتي است. وي افزود: ايجاد استفراغ در مسموميت ها تنها بايد به توصيه پزشک باشد چرا که اين عمل در برخي از مسموميت هاي دارويي سبب وخامت اوضاع بيمار خواهد شد. شماره ۱۴۹۰ را فراموش نکنيد به منش گفت: در برخورد با فرد مسموم غير هوشياري که در کنارش بسته هاي داروي مصرف شده وجود دارد، ضمن حفظ خونسردي خود و عدم القاء استفراغ در اين فرد، بسته هاي دارويي را همراه بيمار به بيمارستان ببريد و با شماره ۱۴۹۰ و يا ۱۱۵ تماس بگيريد. وي افزود: در مسموميت هاي تعمدي با دارو، بهتر است در صورت هوشياري فرد مسموم، نام دارو يا داروهاي مصرفي و تعداد هر يک از آنها را از وي بپرسيد و به کادر درماني اطلاع دهيد. مسموميت با دارو در کودکان به منش همچنين به موارد پيشگيري از بروز مسموميت دارويي در کودکان اشاره کرد و گفت: چنانچه در خانه کودک زير ۵ سال داريد، حتما داروها را در کمدهاي بالا، دور از دسترس و مجهز به قفل قرار دهيد. وي افزود: مراقب باشيد در هنگام بيماري کودک، دوز تکراري و يا داروي بيشتر از حد تجويز شده به کودک ندهيد. به عنوان مثال براي کاهش تب در کودکان، داروي استامينوفن را بر اساس وزن و سن کودک و با مشورت پزشک و داروساز به کودک بدهيد. مقادير بيش از حد درماني استامينوفن مي تواند ايجاد مسموميت نمايد. به منش گفت: داروهاي مصرفي افراد خانواده را دور از دسترس کودکان نگهداريد. از قرار دادن دارو در کيف دستي پرهيز کنيد تا مانع خورده شدن دارو توسط کودکان شود. همچنين، داروهاي خود را در مقابل چشم کودکان نخوريد، چرا که کودکان از رفتار بزرگسالان تقليد مي کنند و ممکن است دور از چشم والدين داروها را به دهان ببرند. وي افزود: اگر به کودک خود دارو مي دهيد به او تفهيم کنيد که اين دارو است و از کلماتي مثل آبنبات، شکلات و يا خوراکي استفاده نکنيد. دبير ستاد مرکزي اطلاع رساني داروها و سموم سازمان غذا و دارو، گفت: داروها خصوصاً داروهاي خوش طعم مخصوص داروهاي کودکان را از دسترس آنها دور نگه داريد. ممکن است با استفاده از غفلت شما، کودک اقدام به مصرف دارو نمايد. وي اظهارداشت: کودکان کنجکاوند و ممکن است زماني که افراد سالمند فاميل در حال مصرف داروهاي خود هستند، کودکان اقدام به چشيدن و يا بلعيدن دارو نمايند. بنابراين براي پيشگيري از مسموميت دارويي کودک تان، از والدين خود بخواهيد داروهاي مصرفي خود را دور از دسترس کودکان نگهداري نمايند. مراقب متادون باشيد به منش افزود: چنانچه فردي در خانواده در حال درمان ترک اعتياد است، از دسترسي کودکان به داروهاي درمان کننده اعتياد مانند قرص يا شربت متادون جداً خودداري نماييد. مرگ بسياري از کودکان و حتي بزرگسالان به دليل نگهداري شربت متادون در يخچال مخصوصاً به دليل تعويض بطري دارو با بطري داروهاي ديگر و يا نوشيدني ها خوراکي و مصرف اتفاقي آنها رخ داده است. شربت متادون به تنهايي در طي چهار سال اخير منجر به ۱۱ هزار مورد مسموميت در کشور شده است. از اين ميان بيش از ۲۰۰ مورد مرگ تنها ناشي از متادون بوده است که ۱۱ درصد آن در کودکان بروز نموده است. وي اظهارداشت: مرگ اين کودکان در اثر داروي متادون تنها به دليل سهل انگاري والدين و بستگان کودک، عدم استفاده از ظروف مقاوم و جابجايي دارو و نگهداري آن در بطري هاي ديگر داروها و يا نوشيدني ها رخ داده است که به راحتي توسط خانواده ها قابل پيشگيري است. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد