شیوع یک تومور مغزی خاص در ایران
ايسنا/ معاون پژوهشي مرکز تحقيقات ضايعات مغزي و نخاعي گفت: مطالعاتي که ما به کمک جراحان مغز و اعصاب انجام دادهايم نشان ميدهد ميزان بروز بيماري گليوبلاستوما يا اصطلاحا GBM در ايران در حال افزايش است. اين بيماري معمولا درمان ندارد و از زمان تشخيص تا فوت بيمار حدود يک سال و نيم تا دو سال طول ميکشد. دکتر محمود رضا حاجيقاسم در گفتوگو با ايسنا، با بيان اين که مرکز تحقيقات ضايعات مغزي و نخاعي بخشي از پژوهشکده علوم اعصاب يا بازتواني عصبي است، گفت: پژوهشکده علوم اعصاب داراي ۵ مرکز تحقيقاتي است. اين مراکز تحقيقاتي عبارتند از: مرکز تحقيقات ضايعات مغزي و نخاعي، مرکز تحقيقات اماس، مرکز تحقيقات بيماريهاي مغز و اعصاب، الکتروفيزيولوژي و مرکز تحقيقات پزشکي ورزشي. به منظور تداخل نداشتن فعاليتهاي اين مراکز با يکديگر، ما عمدتاً فعاليتهاي مربوط به ضايعات نخاعي را بر عهده داريم. وي افزود: در بيماريهاي مغزي تمرکز ما بر روي تومورهاي مغزي است و در اين راستا، فعاليتهايي را به صورت مشترک با ساير مراکز انجام ميدهيم. مثل پژوهشهاي مرتبط با اپيلپسي وهمچنين پژوهشهايي در زمينه تومورها. اپيلپسي به بيماري ميگويند که فرد مبتلا داراي تشنجهاي خودبهخودي و تکرارشوندهاي است که نياز به کنترل دارد. در مرکز تحقيقات ضايعات مغزي نخاعي حدود ۹ سال است روي اين موضوع کار تحقيقاتي انجام ميدهيم. حاجي قاسم با بيان اين که اين تحقيقات بر روي بيماراني انجام گرفته که پاسخي به داروي ضدتشنج ندارند ،گفت: طي سالهاي گذشته ما در اين زمينه مطالعاتي بر روي حيوانات داشتيم و حيوانات تشنجي را بررسي کرديم. با استفاده از نتايجي که به دست آورديم داروي جديدي به نام بومتانايد را مؤثر يافتيم. اين دارو قبلاً در بيماريهاي ديگر استفاده ميشد ولي بنابر مشاهدات ما اثر اين دارو بر يافتههاي ما بسيار قوي است؛ بر همين اساس اولين مقاله منتج از فعاليتهاي ما در زمينه تأثير بومتانايد بر اپيلپسي حدود سال ۲۰۱۳ منتشر شد که بنابر آن، تيم تحقيقاتي مرکز تحقيقات ضايعات نخاعي و مغزي در دنيا به عنوان تيم هدايتکننده تحقيقاتي اپيلپسي شناخته شد. اين مقاله در مجله Epilepsia به چاپ رسيد. وي درباره روند اين پژوهش گفت: طي اين پژوهش، سه بيمار که هر سه کانديداي عمل جراحي بودند بررسي شدند. از بين افرادي که کانديداي انجام عمل جراحي بودند سه نفر را انتخاب کرديم. دو نفر از اين سه نفر خيلي خوب به درمان پاسخ دادند و تشنج نفر سوم به طور کلي قطع شد. ما همچنان پيگير فردي که تشنج وي قطع شد هستيم و او را رصد ميکنيم. او اکنون تشنج نميکند و حداقل داروها را مصرف ميکند. معاون پژوهشي مرکز تحقيقات ضايعات مغزي و نخاعي افزود: اين طرح پژوهشي گستردهتر شد و آن را وارد فاز يک کلينيکي کرديم که اصطلاحاً به آن (RCT) گفته ميشود. اين بار ۳۰ بيمار در بيمارستان امام خميني با همکاري بخش نورولوژي پذيرش شدند. از اين ۳۰ نفر، ۷۰ درصد بيماران به داروها پاسخ دادند. اين افراد نسبت به مطالعات قبل، تعداد تشنجهاي بيشتري داشتند و به طور ميانگين بين ۹ تا ۱۰ تشنج در ماه را تجربه ميکردند البته در اين بررسي، بيماري حضور داشت که داراي ۹۵ تشنج در ماه بود. اين افراد وارد دوره درمان شدند و سختي زيادي هم متحمل شديم زيرا دارو در ايران وجود ندارد و با کمک يک سري از دوستان در حوزه دارو، داروي بومتانايد وارد شد. از ميان اين ۳۰ نفر، تشنجهاي ۱۲ نفر به طور کلي قطع شد. حاجيقاسم با بيان اين که عمل جراحي يکي ديگر از راههاي بهبود بيماران مبتلا به اپيلپسي است گفت: طي عمل جراحي، قسمتي از مغز که کانون تشنج است برداشته ميشود. برداشتن منطقه مذکور هم موجب ايجاد برخي آسيبها ميشود و هم اين که هزينههاي سنگيني دارد زيرا داراي تستهايي خاص و مرتبط با تشخيص نيمکره غالب فرد است. علاوه بر گران بودن تستها، عمل جراحي هم ريسک بالايي دارد. تعدادي از بيماران بعد از عمل جراحي هم همچنان تشنج ميکنند، اما معمولاً اين جراحي باعث ميشود بيماران پاسخدهي خوبي به داروها پيدا کنند. وي ادامه داد: اين عمل جراحي، حدود شش يا هفت سال قبل، با توجه به محاسبات ما حدود ۱۰۰ ميليون تومان هزينه داشت، که قطعاً الان بيشتر است. بخش بزرگي از بيماران اپيلپسي دچار آسيب به جمجمه هستند. تعداد زيادي از نيروهاي ايران در دوران جنگ که دچار موج انفجار شدند و آسيب به سر دارند از جمله مواردي هستند که اپيلپسي دارند و به درمان پاسخ نميدهند. حداقل ۳۰۰ هزار بيمار مبتلا به اپيلپسي در ايران وجود دارد وي در پاسخ به سوالي درباره تعداد بيماران مبتلا به اپيلپسي در ايران گفت: متأسفانه ما سيستم رجيستري بيماران اپيلپسي را در ايران نداريم و راهاندازي اين سيستم رجيستري از جمله اولويتهاي ما است، اما براي ايجاد اين سيستم نيازمند حمايت دولت و وزارت بهداشت هستيم. با توجه به ضريب جهاني اين بيماري، طبق آخرين محاسبات ما حداقل بين ۳۰۰ هزار تا ۵۰۰ هزار بيمار مبتلا به اپيلپسي در ايران وجود دارد که جمعيت قابلتوجهاي است. حاجيقاسم درباره علت ايجاد اپيلپسي و افزايش اين بيماري در ايران گفت: معمولاً کساني که دچار آسيب شديد به سر ميشوند بعد از شش ماه اولين تشنج را تجربه ميکنند و معمولاً اين تشنجها به سمت صرعي شدن ميرود و به اپيلپسي تبديل ميشود. اين صرع از انواعي است که پاسخ ضعيفي به درمان ميدهد. از آن جايي که حوادث جادهاي در ايران ضربات به سر را افزايش داده، احتمالاً ميزان شيوع اپيلپسي در ايران افزايش يافته است. عضو هيئتعلمي دانشگاه علومپزشکي تهران با اشاره به انجام مطالعات نقشهبرداري مغزي روي بيماران مبتلا به اپيلپسي گفت: نتايج مطالعات حوزه نقشهبرداري مغز و وضعيت شناختي بيماران اپيلپسي قبل و بعد از درمان و نتايج مرتبط با پاسخدهي به داروي بومتانايد در مجلات معتبر منتشر شده است. اکنون در تلاش هستيم که جمعيت مورد مطالعه در حوزه اپيلپسي را گستردهتر کنيم و بيماران در سطح ملي بررسي شوند؛ البته مشکلات عديدهاي مانند کمبود منابع مالي و نبود دارو در اين زمينه وجود دارد. در زمينه نبود دارو وزارت بهداشت بايد با ما همکاري کند تا داروي بومتانايد وارد شود. نتايج اين پژوهشها ميتواند باعث شود که اين دارو جزو فارماکوپه (داروهاي موجود در بازار) ايران شود و بيماران از آن استفاده کنند و همچنين متخصصان مغز و اعصاب در نسخ خود بتوانند اين دارو را تجويز کنند. افزايش شيوع گليوبلاستوما در ايران وي درباره فعاليتهاي مرکز تحقيقات ضايعات مغزي نخاعي در زمينه تومورهاي مغزي گفت: مطالعاتي که ما به کمک جراحان مغز و اعصاب انجام داديم نشان ميدهد ميزان بروز بيماري گليوبلاستوما (نوعي تومور مغزي) در ايران در حال افزايش است و موارد زيادي به بخش مغز و اعصاب دانشگاه علومپزشکي براي اين بيماري مراجعه ميکنند. اين بيماري معمولاً درمان ندارد و از زمان تشخيص تا فوت بيمار حدود يک سال و نيم تا دو سال طول ميکشد، حيات کوتاهمدت بيماران مبتلا نشان ميدهد اين بيماري بسيار کشنده است، گليوبلاستوما ممکن است با يک سردرد ساده شروع شود. علائم اين بيماري با توجه به محل قرارگيري تومور متفاوت است ولي ثابتترين علامن آن سردرد است؛ سردردي که معمولاً به دارو پاسخ نميدهد. اين استاد دانشگاه ادامه داد: يکي از فعاليتهاي ما براي بررسي گليوبلاستوما، ژن درماني است. طي پژوهشهايي که ما در ژندرماني انجام داديم، يک ساختار نوترکيب ايجاد شد که اين ساختار حاوي دو ژن کشنده است. بعد از اين که اين ساختار به سلولهاي سرطاني منتقل ميشود، بايد با يک دارو فعال شود. اين فعال شدن باعث انهدام سلولهاي سرطاني خواهد شد. اين مطالعه در سطح سلول انجام گرفته و نتايج خوبي داشته که در مجلات ارائه شده است. وي با بيان اين که اين مطالعه اکنون در فاز حيواني است گفت: در تلاشيم تا مدل حيواني اين تومور را درست کنيم و اين ساختار را به حيوان منتقل کنيم و بعد اگر پاسخ مناسبي دريافت کرديم، با رعايت مقررات مربوط به ساخت اين ساختار براي انسان به بررسي تأثير اين ساختار بر مدل انساني ميپردازيم. حاجي قاسم يکي از عوامل بروز گليوبلاستوما را استرس برشمرد و افزود: يکي از بزرگترين مشکلاتي که در سطح جامعه داريم استرس است. استرس باعث ميشود فرآيندهاي اکسيداتيو در سطح سلول افزايش پيدا کند. وقتي فرد به صورت طولاني مدت دچار استرس باشد قطعاً آسيب ميبيند. اين آسيب را ميتوانيد تحت عنوان اغلب بيماريهايي که در جامعه وجود دارد، ببينيد. اين بيماريها ميتواند شامل سرطانها، افسردگي، ام اس و ديگر بيماريها باشد. به همين دليل است که اغلب گفته ميشود جامعهاي سالم است که يک جامعه شاد باشد، بنابراين هرقدر استرسها را از سطح جامعه دور کنيم به سلامت کمک ميشود. در جوامعي که شاد هستند بروز و ظهور بيماريهاي مذکور کم است. معاون پژوهشي مرکز تحقيقات ضايعات مغزي و نخاعي در پايان تصريح کرد: قبل از انقلاب، ايران در منطقه ميزان بروز کم اماس قرار داشت مطالعاتي که طي چهار- پنج سال گذشته انجام شده نشان ميدهد ميزان بروز اين بيماري در ايران بسيار بالا رفته است و ما در نقشه پراکندگي جغرافيايي اين بيماري از low risk به medium risk رفتهايم. اين موضوع دلايل بسياري دارد اما يکي از عوامل بسيار مهم آن استرس است. عوامل ديگري مانند تغذيه، عوامل اقتصادي و عوامل محيطي مانند پراکندگي سيگنالها و نويزها هم تاثيرگذار است. وقتي اين عوامل محيطي بر بستر ژنتيکي قرار ميگيرند، اماس بروز و ظهور پيدا ميکند.