ویروس‌هایی که برای سلامتی بدن مفید هستند

مشرق/ ويروس‌ها عمدتا به‌خاطر طبيعت تهاجمي و عفونت‌زاي خود معروف هستند. اين موضوع البته حقيقت دارد؛ زيرا بيشتر ويروس‌ها داراي ارتباط بيماري‌زايي با ميزبان‌هاي خود هستند، يعني موجب بيماري‌هايي از سرماخوردگي خفيف گرفته تا مشکلات جدي‌تري مانند سندرم حاد تنفسي شديد (SARS) مي‌شوند. آن‌ها با حمله به سلول ميزبان و تصاحب دستگاه سلولي و آزاد کردن ذرات ويروسي جديدي که به سلول‌هاي بيشتري وارد شده و موجب بيماري مي‌شوند، کار مي‌کنند؛ اما همه‌ي ويروس‌ها بد نيستند. برخي ويروس‌ها مي‌توانند باکتري‌ها را بکشند، درحالي‌که برخي ديگر مي‌توانند عليه ويروس‌هاي خطرناک‌تر مبارزه کنند. بنابراين مانند باکتري‌هاي محافظتي (پروبيوتيک‌ها) ما ويروس محافظت‌کننده‌ي متعددي در بدن خود داريم. فاژهاي محافظت‌کننده باکتريوفاژها (يا فاژها) ويروس‌هايي هستند که باکتري‌هاي خاص را تخريب و عفوني مي‌کنند. آن‌ها در غشاي مخاطي پوشش مجاري گوارشي، تنفسي و توليدمثلي ديده مي‌شوند. مخاط، ماده‌ي ضخيم و ژله‌مانندي است که مانعي فيزيکي دربرابر باکتري‌هاي مهاجم ايجاد مي‌کند و از عفوني شدن سلول‌هاي زيرين محافظت مي‌کند. پژوهش‌هاي اخير نشان مي‌دهد که فاژهاي موجود در مخاط، بخشي از سيستم ايمني طبيعي ما هستند که از بدن دربرابر باکتري‌هاي مهاجم حفاظت مي‌کنند. فاژها درواقع سال‌ها براي درمان ديسانتري (اسهال خوني)، سپتيسمي ناشي از استافيلوکوک اورئوس، عفونت‌هاي سالمونلا و عفونت‌هاي پوستي مورد استفاده قرار گرفته‌اند. منابع اوليه‌ي فاژها براي درمان شامل اجرام موجود در آب‌هاي محلي، خاک، هوا، فاضلاب و حتي مايعات بدن بيماران آلوده بود. ويروس‌ از اين منابع جداسازي و خالص‌سازي شده و سپس براي درمان مورد استفاده قرار مي‌گرفتند. با مشاهده‌ي روند افزايشي ظهور عفونت‌هاي مقاوم به دارو، توجه بيشتري به سمت فاژها جلب شده است. اخيرا نوجواني دربريتانيا درحال مرگ بود؛ اما فاژها براي درمان عفونت شديد او که به آنتي‌بيوتيک‌ها مقاوم شده بود، مورد استفاده قرار گرفتند و او نجات پيدا کرد. امروزه فاژها ازلحاظ ژنتيکي مهندسي مي‌شوند. عملکرد سويه‌هاي جداگانه‌ي فاژها دربرابر باکتري‌هاي هدف مورد آزمايش قرار مي‌گيرد و سويه‌هاي موثرتر خالص‌سازي مي‌شوند. اين سويه‌ها به‌صورت استوک‌هاي (کوکتل) باکتريوفاژ ذخيره مي‌شوند که حاوي يک يا چند سويه از فاژها بوده و مي‌توانند طيف وسيعي از باکتري‌ها را مورد هدف قرار دهند، يا به‌صورت باکتريوفاژهاي اختصاصي آماده مي‌شوند و فقط باکتري‌هاي خاصي را مورد هدف قرار مي‌دهند. قبل از درمان، ذراتي از قسمت آلوده‌ي بدن بيمار جمع‌آوري مي‌شود و براي شناسايي سويه‌ي باکتريايي در آزمايشگاه کشت داده مي‌شود و استوک‌هاي فاژدرماني روي آن آزمايش مي‌شوند. درمان مي‌تواند به‌طور ايمن ازطريق خوراکي، استعمال مستقيم روي زخم‌ها يا ضايعات باکتريايي يا حتي انتشار روي سطوح عفوني استفاده شود. آزمايش‌هاي باليني به‌منظور بررسي امکان استعمال داخل وريدي فاژها درحال انجام است. درگيري با عفونت‌هاي ويروسي در سنين کم براي توسعه‌ي مناسب سيستم ايمني بدن ضروري است. علاوه‌بر اين، سيستم ايمني به‌طور مداوم با ويروس‌هاي سيستماتيکي که در مقادير کم وارد بدن مي‌شوند، تحريک مي‌شود تا دربرابر ديگر عفونت‌ها مقاومت حاصل کند. برخي از ويروس‌ها که ما با آن‌ها روبه‌رو مي‌شويم، از بدن ما دربرابر عفونت حاصل از ديگر ويروس‌هاي بيماري‌زا محافظت مي‌کند. براي مثال، ويروس‌هاي هرپس نهفته (بدون علائم) مي‌توانند به سلول‌هاي کشنده‌ي طبيعي بدن انسان (نوع خاصي از سلول‌هاي سفيد خون) کمک کنند تا سلول‌هاي سرطاني و سلول‌هاي آلوده با ديگر انواع ويروس‌ها را شناسايي کنند. آن‌ها سلول‌هاي کشنده‌ي طبيعي را با آنتي‌ژن‌ (يک ماده‌ي خارجي که موجب آغاز پاسخ ايمني در بدن مي‌شود) مجهز مي‌کنند و آن‌ها را قادر مي‌سازند تا سلول‌هاي تومور را شناسايي کنند. اين‌ها تاکتيک‌هاي ويروس براي ماندگاري بيشتر درون بدن ميزبان و رهايي از ويروس‌هاي رقيب است. احتمال دارد در آينده، نسخه‌هاي اصلاح شده‌ي ويروس‌ها بتوانند براي هدف‌گيري سلول‌هاي سرطاني مورد استفاده قرار گيرد. پگي‌ويروس C يا GBV-C ويروسي است که موجب ايجاد علائم باليني نمي‌شود. مطالعات متعددي نشان داده‌اند که بيماران مبتلا به عفونت HIV که با پگي‌ويروس C آلوده هستند، درمقايسه‌با بيماراني که اين عفونت را ندارند، به‌مدت طولاني‌تري زنده مي‌مانند. ويروس يادشده، پيشرفت عفونت HIV را با مهار گيرنده‌هاي ميزبان که براي وارد شدن ويروس به سلول نياز است، کند مي‌کند و موجب آزاد شدن اينترفرون‌ها و سيتوکين‌هاي شناسايي کننده‌ي ويروس مي‌شود. پروتئين‌هاي مذکور که به‌وسيله‌ي سلول‌هاي سفيد خون توليد مي‌شوند، موجب آغاز واکنش التهاب و حذف سلول‌هاي عفوني يا پاتوژن‌ها مي‌شوند. در مثالي ديگر، نشان داده شد که نوروويروس‌ها از روده‌ي موش‌هايي که آنتي‌بيوتيک دريافت کرده‌اند، محافظت مي‌کنند. باکتري‌هاي محافظ روده به‌وسيله‌ي آنتي‌بيوتيک‌ها کشته و موجب مي‌شدند که موش دربرابر عفونت‌هاي روده‌اي حساس شود؛ اما درنبود باکتري‌هاي سودمند، اين نوروويروس‌ها قادر بودند از ميزبان خود محافظت کنند. آينده درمان‌هاي ويروسي پيشرفت فناوري به ما اين امکان را داده است که درزمينه‌ي پيچيدگي‌هاي جوامع ميکروبي که بخشي از بدن انسان هستند، دانش بيشتري کسب کنيم. اکنون ما مي‌دانيم که علاوه‌بر باکتري‌هاي خوب، ويروس‌هاي مفيدي در روده، پوست و حتي خون وجود دارند. درک ما از اين جزء ويروسي در مراحل ابتدايي خود است. اما اين دانش داراي پتانسيل عظيمي درزمينه‌ي درک عفونت‌هاي ويروسي و مهم‌تر از آن، نحوه‌ي مبارزه با ويروس‌هاي مضر است. اين دانش مي‌تواند در زمينه‌ي درک تکامل انسان، بيماري‌هاي ژنتيکي و توسعه‌ي درمان‌هاي ژني نيز کمک‌کننده باشد. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد