رژیم کتوژنیک چیست؟
تبيان/ رژيم کتوژنيک يک رژيم غذايي پُرچرب، کم کربوهيدرات و متوسط از جهت پروتئين است که با توصيههاي کلي ديگر براي سلامتي تفاوتهايي دارد. بسياري از غذاهاي سرشار از مواد مغذي، منابع کربوهيدرات هستند مانند ميوهها، سبزيها، غلات کامل، شير و ماست. در رژيم کتوژنيک يا کتو، کربوهيدراتها از تمام منابع به شدت محدود شدهاند، با اين هدف که مصرف کربوهيدرات کمتر از 50 گرم در روز باشد. رژيم غذايي کتوژنيک اين روزها به شدت مُد شده و اينترنت پُر است از ماجراهاي لاغري ستارههاي سينما و افراد عادي که با رژيم کتوژنيک توانستهاند لاغر بشوند. برخي از کارشناسان ميگويند رژيم کتوژنيک ميتواند براي کنترل ديابت و پيشگيري از آلزايمر نيز مفيد باشد. بالاخره رژيم کتوژنيک واقعاً يک الگوي خارقالعاده براي کاهش وزن است يا اينکه فقط مُد روز است؟ رژيم کتوژنيک چگونه عمل ميکند؟ رژيم کتوژنيک يک رژيم غذايي پُرچرب، کم کربوهيدرات و متوسط از جهت پروتئين است که با توصيههاي کلي ديگر براي سلامتي تفاوتهايي دارد. بسياري از غذاهاي سرشار از مواد مغذي، منابع کربوهيدرات هستند مانند ميوهها، سبزيها، غلات کامل، شير و ماست. در رژيم کتوژنيک يا کتو، کربوهيدراتها از تمام منابع به شدت محدود شدهاند، با اين هدف که مصرف کربوهيدرات کمتر از 50 گرم در روز باشد. افرادي که تحت رژيم کتوژنيک هستند معمولاً نان و غلات مصرف نميکنند و حتي مصرف ميوه و سبزي نيز محدود شده است زيرا اينها نيز کربوهيدرات دارند. براي بيشتر افراد، رژيم کتوژنيک نيازمند ايجاد تغييراتي بزرگ در شيوهي تغذيه و مواد غذايي مصرفي است. چرا در رژيم کتوژنيک مصرف کربوهيدرات محدود شده است؟ کربوهيدراتها منبع اصلي انرژي براي بدن هستند. بدن ما بدون کربوهيدرات کافي براي تأمين انرژي، مجبور است چربي را تجزيه و به کتونها تبديل کند. بنابراين کتونها، منبع اصلي سوخت براي بدن ميشوند. کتونها براي قلب و کليهها و ساير عضلات، انرژي تأمين ميکنند. بدن از کتونها به عنوان منبع جايگزين انرژي براي مغز استفاده ميکند. رژيم کتوژنيک براي بدن ما در واقع چيزي شبيه روزهداري است. در يک روزهي کامل يا در فاز گرسنگي، بدن هيچ منبعي براي انرژي ندارد. از اين رو تودهي عضلات بدون چربي را به عنوان سوخت تجزيه ميکند. در رژيم کتوژنيک، کتونها يک منبع جايگزين براي سوخت ارائه ميدهند. رژيم کتوژنيک برخلاف يک روزهداري کامل، به حفظ تودهي عضلاني کمک ميکند. رژيم کتوژنيک براي سلامتي خطري ندارد؟ اين الگوي تغذيه براي موارد زير مناسب نيست و توصيه نميشود: . بيماري التهاب پانکراس . بيماريهاي کبدي . مشکلات تيروئيدي . اختلالات تغذيهاي يا سابقهي اختلالات تغذيهاي . بيماري کيسه صفرا يا آنهايي که کيسه صفرايشان برداشته شده است ضمناً براي تمام افرادي که رژيم کتوژنيک را در پيش ميگيرند، هم عوارض کوتاهمدت و هم عوارض بلندمدت وجود دارد: عوارض کوتاه مدت شامل علائمي شبيه آنفلوانزا ميشود. مثلاً ناراحتي معده، سردرد، خستگي و سرگيجه. به اين علائم، آنفلوانزاي کتو ميگويند. برخي از افراد نيز ممکن است دچار مشکلات خواب شوند. محدود کردن مصرف سبزيجات پُرفيبر، ميوهها و غلات کامل نيز ميتواند احتمال يبوست را افزايش بدهد. معمولاً افرادي که تحت رژيم کتوژنيک هستند بايد مکمل فيبر مصرف کنند تا اجابت مزاجشان منظم باشد. البته اين کار بايد حتماً با مشورت پزشک انجام شود. عوارض بلندمدت رژيم کتوژنيک شامل سنگ کليه، بيماري کبد و کمبود ويتامينها و املاح در بدن ميشود. در رژيم کتوژنيک مصرف بسياري از سبزيها و ميوههاي مغذي محدود شده است، بنابراين سطح ويتامين A، ويتامين C، ويتامين K و اسيدفوليک معمولاً پايين ميآيد. ماهيت پُرچرب رژيم کتوژنيک بسيار ضد و نقيض است. تحقيقات زيادي نشان دادهاند که رژيمهاي غذايي پُر از چربيهاي اشباع ميتوانند خطر بيماري قلبي و ساير عوارض مزمن سلامتي را افزايش دهند. علم در مورد رژيم غذايي کتوژنيک چه ميگويد؟ رژيم کتوژنيک در گذشته براي کنترل بيماري صرع ارائه شده بود. تحقيقات اخير به ارزيابي رژيم کتوژنيک به عنوان يک جايگزين غذايي براي درمان چاقي و ديابت پرداختند و يافتهها حاکي از آن هستند که رژيم کتوژنيک براي اين بيماريها تأثيرات بسيار محدودي دارد. مطالعاتي که در مورد ميزان تأثير رژيم کتو انجام شده مربوط به گروه کوچکي از افراد است و بيشتر تحقيقات در مورد بيماري آلزايمر، روي حيوانات آزمايشگاهي بوده است. براي اينکه بتوان بيضرر بودن اين الگوي غذايي را کاملاً ارزيابي کرد، به تحقيقات گستردهتري نياز است. ضمناً مطالعات بايد به بررسي عوارض بلندمدت رژيم کتو بپردازند تا يافتههاي دقيقتري ارائه بدهند. عوارض بلندمدت رژيم کتوژنيک شامل سنگ کليه، بيماري کبد و کمبود ويتامينها و املاح در بدن ميشود. در رژيم کتوژنيک مصرف بسياري از سبزيها و ميوههاي مغذي محدود شده است، بنابراين سطح ويتامين A، ويتامين C، ويتامين K و اسيدفوليک معمولاً پايين ميآيد شاخص توده بدني و نرخ متابوليک تعيين ميکند که بدن هر کسي با چه سرعتي کتون توليد کند. يعني در رژيم کتوژنيک، برخي از افراد با سرعت کمتري وزن کم ميکنند، حتي اگر دقيقاً همان اصولي را در پيش بگيرند که بقيه گرفتهاند. براي اين دسته از افراد، رژيم کتوژنيک ميتواند خسته کننده بوده و بر انگيزهشان براي ايجاد تغييرات سالم غذايي اثر بگذارد. ضمناً خيلي از افراد نميتوانند رژيم کتوژنيک را ادامه بدهند و بعد از برگشتن به الگوي غذايي معمول خود، فوراً وزن از دست رفته را دوباره به دست ميآورند. رژيم کتوژنيک نسبتاً محدودکننده است. تحقيقات نشان ميدهد اين الگوي تغذيهاي براي افراد مبتلا به صرع زماني جواب ميدهد که در کنار تيم درماني قرار بگيرد، زيرا درمان اين بيماري بسيار پيچيده است. اما در مورد رژيم کتوژنيک براي کاهش وزن و ساير موارد سلامتي، هنوز اتفاق نظر چنداني وجود ندارد. اگر قصد کاهش وزن داريد بايد تحت نظر يک متخصص رژيم درماني و تغذيه اين کار را انجام دهيد. هر کس ويژگيهاي فيزيکي و عادات سبک زندگي خاص خودش را دارد و يک نسخه را نميتوان براي همهي افراد پيچيد.