با عوامل مؤثر در «یائسگی زودرس» آشنا شوید
روزياتو/ حتي اگر هنوز خبري از گر گرفتگي هاي معروف دوران يائسگي در شما نباشد هم در صورت داشتن ريسک فاکتورهايي که در ادامه درباره ي آن ها صحبت خواهيم کرد بايد بدانيد که اين «تغيير» احتمالاً زودتر از آنچه انتظار داريد در شما رخ خواهد داد. با عوامل مؤثر در يائسگي زودرس آشنا شويد. مادرتان دچار يائسگي زودرس شد متوسط سن يائسگي ۵۱ سال است، اما اين مرحله در بعضي زنان مي تواند در دهه ي ۴۰ زندگي يا حتي زودتر آغاز شود. گرچه يائسگي زودرس بين سنين ۴۰ تا ۴۵ سالگي رخ مي دهد، اما به نارسايي زودرس تخمدان، يائسگي قبل از ۴۰ سالگي گفته مي شود. ريسک فاکتورهايي ژنتيکي وجود دارد که در بروز اين مشکل نقش دارند. تحقيقات نشان داده در زناني که مادران آن ها دچار يائسگي زودرس شدند، ميان پايين بودن ميزان ذخيره ي تخمداني و تجربه ي يائسگي زودرس ارتباط وجود دارد. در واقع اگر مادر شما دچار يائسگي زودرس شده، احتمال تجربه ي اين مسأله در شما ۶ برابر بيشتر است. عمل جراحي اي بر روي رحم يا تخمدان هاي خود داشته ايد برداشتن هر دو تخمدان فوراً باعث يائسگي ناشي از عمل جراحي مي شود، چون بعضي از هورمون ها در آن ها توليد مي شوند. اما برداشتن حتي يک تخمدان هم مي تواند منجر به کاهش توليد هورمون هاي استروژن و پروژسترون در بدن شود. زناني که تحت عمل جراحي برداشتن رحم قرار مي گيرند، در اغلب موارد تخمدان هاي آن ها باقي مي ماند تا جلوي بروز يائسگي گرفته شود. البته اين کار هم ممکن است کافي نباشد. برداشتن رحم هم مي تواند باعث بروز يائسگي ناشي از عمل جراحي شود، چون بعد از اين عمل نحوه ي خون رساني به تخمدان ها تغيير مي کند. سيگار مصرف مي کنيد يا با يک فرد سيگاري زندگي مي کنيد مصرف سيگار علاوه بر تمامي مضراتي که دارد و همه ي ما از آن ها آگاه هستيم، مي تواند يائسگي زنان را تا حدود دو سال جلوتر اندازد. علت اين مسأله تأثيرات ضد استروژني ماده ي نيکوتين موجود در سيگار است. در تحقيقي مشاهده شد زناني که در طول زندگي شان ۱۰۰ عدد سيگار يا بيشتر مصرف کرده بودند، احتمال بروز يائسگي در آن ها قبل از ۵۰ سالگي ۲۶ درصد بيشتر بود. در پژوهش ديگري هم مشاهده شد زناني که در خانه يا محل کار به طور مرتب در معرض دود دست دوم سيگار قرار داشتند ميزان يائسگي زودرس در ميان آن ها بالاتر بود. مشکلاتي براي باردار شدن داشته ايد اگر در جريان درمان ناباروري خود متوجه شديد به مشکل کاهش ذخيره تخمدان (DOR) دچار هستيد، متأسفانه توانايي باروري شما زودتر به پايان خواهد رسيد. کاهش ذخيره تخمدان به اين معني است که در تخمدان هاي شما فوليکول هاي کمي براي تبديل شدن به تخمک باقي مانده، به همين دليل بارداري براي شما دشوارتر خواهد شد و زودتر دچار يائسگي خواهيد شد. اگر هنوز تصميم به بچه دار شدن داريد وقت را غنيمت بشماريد. کارشناسان براي بيماران مبتلا به مشکل کاهش ذخيره تخمدان که مايل به بارداري هستند، روش هاي درماني تهاجمي تري مثل لقاح خارج از رحم (IVF) را توصيه کنند. اين روش درمان ناباروري، ريسک فاکتوري براي يائسگي محسوب نمي شود. بسيار لاغر هستيد در بحث يائسگي زودرس، لاغري ريسک فاکتور بزرگ تري محسوب مي شود تا چاقي. هورمون استروژن در بافت چربي ذخيره مي شود، به همين دليل چاقي يا اضافه وزن احتمال به تعويق افتادن يائسگي را بالا مي برد چون استروژن بيشتري در بدن وجود دارد. لاغري ناشي از نداشتن تغذيه ي مناسب يا ابتلا به يک اختلال غذايي، مساوي است با کمبود چربي که در نتيجه ي آن استروژن کمتري در بدن وجود دارد و احتمال بروز يائسگي زودرس بالاتر است. زناني که تمرينات ورزشي زيادي دارند، مثل دونده هاي ماراتن يا رقصنده هاي باله، هم اگر ميزان چربي بدن شان بيش از حد پايين باشد، ممکن است ريسک يائسگي زودرس را داشته باشند. تحت درمان سرطان بوده ايد يائسگي زودرس مي تواند عارضه ي جانبي شيمي درماني يا پرتو درماني براي سرطان باشد. روش هاي درمان سرطان مثل شيمي درماني و پرتو درماني لگن، اغلب به بافت تخمدان صدمه مي زنند و باعث نارسايي تخمداني زودرس مي شوند، مسأله اي که به بروز يائسگي مي انجامد. نشانه هاي يائسگي ناشي از درمان هاي سرطان مي تواند بسيار وخيم تر از يائسگي طبيعي باشد. به علاوه روش هاي درمان سرطان حتي اگر بلافاصله هم باعث يائسگي نشوند، صدمه ي ناشي از آن ها مي تواند شروع يائسگي را از زمان طبيعي اش جلوتر اندازد. بيماري خودايمني داريد «بيماري خود ايمني» يعني زماني که بدن به خودش حمله مي برد. در بيماري هاي خود ايمني اي مثل لوپوس، روماتيسم مفصلي، تيروئيديت يا بيماري آديسون، ممکن است سلول هاي ايمني بدن به تخمدان ها صدمه بزنند. بعضي از انواع بيماري خودايمني پادتن هايي توليد مي کنند که ممکن است به اشتباه به بافت رحم حمله برند، مسأله اي که باعث نارسايي رحمي زودرس مي شود. بعضي از بيماري هاي خودايمني هم به غددي صدمه مي زنند که هورمون توليد مي کنند. تحقيقات جديد نشان مي دهد تا حدود ۲۰ درصد از زنان مبتلا به نارسايي رحمي زودرس، يک بيماري خودايمني هم دارد. يک بي نظمي کروموزومي داريد سندرم ترنر باعث از دست رفتن بخش هايي از دو کروموزوم ايکس يا همه ي آن ها مي شود. اگر زني به اين سندرم دچار باشد، تخمدان هاي او به درستي فعاليت نمي کنند و اغلب حتي هورمون هاي لازم براي شروع بلوغ را توليد نمي کنند. اما ممکن است حامل مشکل کروموزومي ديگري هم به نام فراجايل ايکس باشيد، بي آنکه خود حتي از آن خبر داشته باشيد. در زنان حامل پيش جهش کروموزومي فراجايل ايکس، در يکي از کروموزوم هاي ايکس آن ها مقداري ژن تکراري اضافه وجود دارد، که البته اين تکرار به اندازه اي نيست که فرد را به طور کامل به سندرم ژنتيکي ترنر مبتلا کند، اما آنقدري هست که بتواند روي عملکرد تخمدان ها تأثير بگذارد. تحقيقات نشان داده با اينکه فقط يک درصد از جمعيت کل افراد حامل اين پيش جهش مي شوند، اما ۲۱ درصد از حاملان اين پيش جهش، عملکرد تخمداني خود را زودتر از دست مي دهند. مبتلا به صرع هستيد چرخه هاي قاعدگي در زنان مبتلا به صرع مي تواند باعث بروز حمله هاي صرع شود، به همين دليل به نظر مي رسد ارتباطي با تغييرات هورموني وجود دارد. به گفته ي محققان، شواهدي وجود دارد که نشان مي دهد ممکن است يائسگي در بعضي زنان مبتلا به صرع يک دهه زودتر بروز کند. علت اين مسأله مشخص نيست اما به گمان پزشکان، احتمالاً ارتباطي با تأثير حمله هاي صرع بر بعضي قسمت هاي مغز دارد که هورمون ها را تنظيم مي کنند. ريسک يائسگي زودرس در اين زنان ۱۰ برابر بيشتر از بقيه است. به علاوه پزشکان خاطرنشان مي کنند که ميان يائسگي زودرس و مصرف داروهاي ضد صرع ارتباطي وجود ندارد. اضطراب زيادي داريد گرچه اضطراب به خودي خود باعث يائسگي زودرس نمي شود، اما ممکن است به بروز آن کمک کند. اضطراب شديد ممکن است عملکرد تخمدان ها را مختل کند. از منظر تکاملي، اگر بدن اضطراب شديدي از هر نوع را تجربه کند، عملکرد تناسلي بدن متوقف يا سرکوب مي شود. تحقيقات جديد نشان داده اضطراب ممکن است در زمان يائسه شدن زنان نقش داشته باشد. خوشبختانه اضطراب هم مانند مصرف سيگار و وزن قابل کنترل است. اين فاکتورهاي سبک زندگي همگي با اصلاح رفتارهاي شخصي قابل تغيير هستند. اما بايد توجه داشت که ممکن است زني سبک زندگي درستي داشته باشد اما باز هم به خاطر عواملي که از کنترل او خارج هستند به يائسگي زودرس دچار شود.