چه بخوریم و نخوریم تا سرطان نگیریم؟
ايسنا/ يک متخصص تغذيه باليني با اشاره به نقش تغذيه در پيشگيري از بروز يا پيشرفت سرطان، راهکارهاي کليدي جهت پيشگيري از بروز سرطان را تشريح کرد. دکتر مهدي شادنوش - عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي همزمان با هفته پيشگيري از سرطان با اشاره به دلايل اصلي بروز سرطان، اظهار کرد: سرطان در نتيجه رشد و تقسيم بيرويه و غيرقابل کنترل سلولها ايجاد شده و تقسيم بيرويه سلولها منجر به تکثير بافتهاي غيرعادي يا تومورها ميشود. در اين راستا، تغيير عادات غذايي و استفاده مستمر از غذاهاي آماده، در کنار کاهش تحرک و زندگي ماشيني منشاء اضافه وزن، چاقي و بسياري از بيماري هاي متابوليک و سرطان هاست. نقش تعيين کننده تغذيه در پيشگيري و درمان سرطان وي با بيان اينکه تغذيه نقش تعيين کنندهاي در پيشگيري و درمان سرطان ايفا ميکند، عنوان کرد: متأسفانه براساس پيش بيني هاي سازمان جهاني بهدشت روند ابتلا به سرطان در دنيا روبه فزوني است؛ به طوري که در کشورهاي توسعه يافته، سرطان بعد از بيماريهاي قلبي-عروقي دومين عامل مرگ ومير به شمار ميرود. دکتر شادنوش با تاکيد بر اينکه شيوههاي جديد زندگي، عدم استفاده از مواد غذايي تازه، مصرف زياد غذاهاي کنسرو شده و نمک از جمله عواملي است که زمينه بروز انواع سرطانها را مهيا ميکند، تصريح کرد: تغذيه در حداقل 35 درصد کل موارد سرطانها نقش تعيين کننده دارد و با تغيير در عادات غذايي، افزايش فعاليت بدني و حفظ وزن مناسب ميتوان از بروز يک سوم سرطانها پيشگيري کرد. همچنين از آنجا که سيگار کشيدن نيز عامل يک سوم سرطانها شناخته شده، لذا اجتناب از سيگار و ترک آن نقش مهمي در کاهش خطر بروز سرطان دارد. سه راهکار کليدي پيشگيري از سرطان شادنوش با بيان اينکه سرطان ميتواند در اعضاي مختلف بدن شکل گرفته و هر سرطان ويژگي خاص خود را دارد، عوامل خارجي نظير سن، جنس و نژاد را بر شيوع سرطانها مؤثر دانست و گفت: اگرچه پس از گذشت قرنها از شناسايي اين بيماري، هنوز درمان قطعي و علل دقيق آن مشخص نشده، ولي براساس تحقيقات انجام شده شواهد زيادي دال بر اينکه اجزاء غذائي ميتوانند خطر ابتلاء به سرطان را افزايش يا کاهش دهند، موجود است. به گفته وي، صندوق جهاني تحقيقات سرطان، براي پيشگيري از سرطان سه راهکار کليدي را توصيه مي کند: 1. درطول زندگي وزن مناسب را هدف خود قرار دهيد. 2. روزانه حداقل 30 دقيقه يا بيشتر فعاليت بدني داشته باشيد. 3. غذاهاي گياهي را بيشتر انتخاب و مصرف کنيد، مصرف گوشت قرمز را محدود و از مصرف گوشتهاي فرآوري شده خودداري کنيد. اين متخصص تغذيه با بيان اينکه هريک از اين توصيهها احتمال ابتلا به سرطان را کاهش ميدهد، اما بکارگيري هر سه آنها اثر محافظتي بيشتري در برابر سرطان دارد، تصريح کرد: به عنوان نمونه رژيم غذايي با انرژي دريافتي و فعاليت بدني با مصرف يا سوزاندن انرژي مصرفي مرتبط است. راهکار 1: در طول زندگي وزن مناسب را هدف خود قرار دهيد. شادنوش با بيان اينکه شواهد موجود حاکي ازآن است که چربي اضافي بدن، خطر ابتلا به سرطان را افزايش ميدهد، گفت: بيش از 75 درصد بزرگسالان کشور اضافه وزن دارند، اين درحاليست که ثابت شده افزايش چربي بدن يکي از عوامل خطر سرطانها به خصوص روده، پستان (در زنان يائسه)، مري، پانکراس، رحم، کليه و احتمالاً مثانه است. لذا حفظ وزن مناسب در طول زندگي يکي از مهمترين راههاي محافظت در برابر سرطان و ساير بيماريهاي مزمن است. وي با تاکيد بر اينکه از دو طريق ميتوان پي برد چطور وزن بدن ، ما را در معرض خطر سرطان و بيماريهاي مزمن قرار ميدهد، تصريح کرد: اولين روش، نمايه توده بدن (BMI) است که چربي بدن را بر اساس وزن و قد در بزرگسالان بيان ميکند و روش ديگر براي ارزيابي خطر افزايش چربي بدن، اندازهگيري دورکمر است، چراکه ذخيره چربي در اطراف شکم نسبت به قسمتهاي ديگر بدن خطر بيشتري دارد. در اين روش اندازه دورکمر به اندازه دور باسن تقسيم و چنانچه عدد حاصل بيش از 1 در آقايان و بيش از 0.8 در خانمها باشد نشان دهنده چاقي شکمي است. در همين راستا بهترين راه براي کنترل وزن پرهيز از مصرف نوشيدنيهاي شيرين و محدود کردن مصرف غذاهاي پرانرژي همراه با افزايش فعاليت بدني است. راهکار 2: روزانه حداقل 30 دقيقه يا بيشتر فعاليت بدني داشته باشيد. به گفته اين متخصص تغذيه باليني فعاليت بدني منظم روزانه به دليل محافظت بدن در برابر سرطان اهميت زيادي دارد، بطورکلي هرگونه فعاليت بدني حتي به مقدار کم مفيد است ولي هر چه بيشتر باشد بهتر است. چراکه فعاليت بدني باعث کاهش ميزان هورمونهاي موثر در بروز سرطان پستان و رحم شده و با افزايش سرعت عبور غذا از دستگاه گوارش بروز سرطان روده را کاهش ميدهد. همچنين نتايج حاصل از مطالعات در مورد فعاليت بدني و سرطان در سه هدف خلاصه ميشود: 1) حداقل روزانه 30 دقيقه فعاليت بدني متوسط داشته باشيد 2) با افزايش قدرت بدني، حداقل 60 دقيقه فعاليت بدني متوسط يا 30 دقيقه فعاليت بدني شديد را در برنامه روزانه خود بگنجانيد 3) عادتهاي کمتحرکي مثل تماشاي تلويزيون را محدود کنيد. راهبرد 3 : غذاهاي گياهي را بيشتر انتخاب کنيد شادنوش با بيان اينکه اولين قدم براي اصلاح عادات غذايي، تغيير در مقادير است، گفت: قسمت عمده بشقاب از غذاهاي گياهي مانند سبزيها و ميوهها، غلات کامل و حبوبات تشکيل شود و مقدار گوشت در آن به حداقل ممکن کاهش يابد. گوشت قرمز خطر بروز سرطان را افزايش ميدهد دانشمندان معتقدند که غذاي گياهي سيستم ايمني بدن را در برابر بيماريها تقويت کرده، در حاليکه گوشت قرمز خطر بروز سرطان را افزايش ميدهد. همچنين مصرف بيشتر ميوهها و سبزيها ميتواند از سرطان دهان، گلو و مري و معده، روده و پروستات پيشگيري کند. مصرف ميوه و سبزي از ابتلا به سرطان روده و ريه پيشگيري ميکند وي با بيان اينکه مصرف ميوه از ابتلا به سرطان ريه پيشگيري ميکند، اظهار کرد: همچنين مصرف سبزيهاي متنوع بدن را در مقابل انواع ديگر سرطانها محافظت ميکند. به علاوه بيشتر ميوهها و سبزيها حاوي مقادير زياد فيبر بوده که باعث محافظت در برابر سرطان روده ميشوند. به همين دليل صندوق جهاني تحقيقات سرطان، مصرف روزانه حداقل 3 واحد از ميوهها و سبزيها را توصيه ميکند. بنابراين بهتر است دو سوم يا بيشتر بشقاب با سبزيجات، ميوه ها، غلات و حبوبات کامل و يک سوم يا کمتر از آن با غذاهاي حيواني پر شود. حتي بهتر است که بشقاب به دو واحد سبزيجات و يک واحد غلات کامل تقسيم گردد و مقدار کمي گوشت براي طعم دار کردن آن استفاده شود. ارتباط قوي بين سرطان روده و گوشتهاي فرآوري شده اين عضو هيات علمي دانشگاه با تاکيد بر اينکه نتايج مطالعات ارتباط قويتري بين سرطان روده وگوشتهاي فرآوري شده نشان ميدهد، گفت: بنابراين بهتر است از خوردن اين گوشتهاي فرآوري شده نظير همبرگر، کالباس، کنسرو گوشت و سوسيسها که با روشهايي از قبيل دودي کردن، پختن، در نمک خواباندن و يا افزودن نگهدارندههاي شيميايي، تهيه ميشود، اجتناب کنيم. مصرف بيش از حد نمک ميتواند موجب سرطان معده شود وي با بيان اينکه مصرف بيش از حد نمک ميتواند موجب سرطان معده شود، ادامه داد: توصيه ميشود که روزانه کمتر از 6 گرم معادل 2.4 گرم سديم (3 قاشق چايخوري نمک) مصرف و تاحد ممکن از مصرف غذاهاي شور اجتناب شود. به گفته وي، غذاهاي فرآوري شده بيش از 83 درصد نمک رژيم غذايي ما را تشکيل ميدهند و برخي از غذاها علي رغم اينکه طعم شوري ندارند ولي حاوي نمک بالايي هستند که از آن جمله ميتوان به غلات صبحانه، نان، غذاهاي آماده، پيتزا، گوشتهاي فرآوري شده (همبرگر و سوسيس)، سوپهاي آماده، سيب زميني سرخ شده و انواع سس اشاره کرد. نقش پخت و آماده سازي غذا در پيشگيري از سرطان اين متخصص تغذيه باليني با تاکيد بر نقش روشهاي آماده و ذخيره کردن مواد غذايي در پيشگيري از بروز سرطان، خاطرنشان کرد: بخارپز کردن سبزيجات بهترين راه حفظ مواد مغذي در سبزيحات است؛ چراکه حتي آبپز کردن به مدت طولاني بر ميزان ويتامينهاي محلول در آب (ويتامينهاي گروه B و C) تأثير ميگذارد. شادنوش در خاتمه با بيان اينکه پخت کافي گوشت براي از بين بردن ميکروبهاي مضر در گوشت ضروري است، گفت: اما ممکن است نحوه پخت گوشت از نظر ميزان خطر سرطاني که گوشت به وجود مي آورد مهم باشد. سرخ کردن، پختن در کباب پز و پختن با شعله آتش در درجه حرارت بسيار بالا باعث تشکيل مواد شيميايي مي شود که امکان دارد خطر سرطان را افزايش دهند. توصيه هاي زير براي پخت و پز مواد غذايي سالم مفيدند: · به جاي سرخ کردن غذا، از روشهاي سالم مانند بخارپز کردن و آبپز کردن استفاده کنيد. · سوزاندن يا زغال شدن گوشت باعث ايجاد مواد سرطانزا ميشود. بنابراين اگر روش کباب کردن را انتخاب کردهايد، نگذاريد گوشت حرارت خيلي بالايي بگيرد و سوخته شود. · گوشت تازه خريداري و مصرف کنيد. · در زمان استفاده از ماکروفر هميشه از ظروف مخصوص استفاده کنيد. · روغن را در محل خنک و تاريک و در ظروف محفوظ از هوا نگهداري کنيد.