آیا در دوران قاعدگی نباید ورزش کرد؟
ايسنا/ دکتر معصومه هلاليزاده قاعدگي زنان ورزشکار را عاملي براي کاهش عملکرد ورزشي آنها نميداند بلکه معتقد است که شاهد بهبود رکورد آنها هستيم. معصومه هلاليزاده، فوق دکتراي فيزيولوژي ورزشي از دانشگاه ايلينويز آمريکا و عضو هيات علمي پژوهشگاه تربيت بدني و علوم ورزشي ايران به نحوه فعاليت زنان ورزشکار در دوران قاعدگي اشاره کرد و گفت: زنان در اين دوران به دليل تغييرات فيزيولوژيکي و هورموني معمولا احساس درد، ناراحتي و خونريزي دارند. اين باور غلط در جامعه جا افتاده که ورزش در دوره قاعدگي درد و خونريزي را افزايش ميدهد در نتيجه بسياري از زنان فعاليتهاي ورزشي و حتي فعاليتهاي جسماني روزانه خود را محدود ميکنند، در حالي که به هيچ عنوان باعث افزايش درد و خونريزي نميشود. افزايش سطح فعاليت و افزايش ميزان کالري مصرفي، سرعت تخليه خون را در خانمها افزايش ميدهد. البته ميزان خوني که هر ماه از بدن يک خانم خارج ميشود يکسان و از پيش تعيين شده است و هيچ ارتباطي به سطح فعاليت آنها ندارد، حتي افزايش سرعت تخليه خون باعث کاهش درد ميشود. او در پاسخ به اين سوال که آيا افزايش سرعت تخليه خون، دوره زماني قاعدگي را کاهش ميدهد؟ بيان کرد: خير، افزايش سرعت تخليه خون به معني کوتاه يا بلند شدن دوره قاعدگي نيست بلکه ميزان خوني که بايد در طول يک روز خارج شود، حين و پس از فعاليت ورزشي نوسان دارد و سرعت تخليه بيشتر ميشود که در نتيجه آن زنان حس راحتي بيشتري را تجربه ميکنند چون درد ناشي از انقباضات عضلات ناحيه رحم، کمر و شکم کمتر ميشود. عضو هيات علمي پژوهشگاه تربيت بدني و علوم ورزشي ايران در مورد انقباضات عضلاني در دوره قاعدگي گفت: اين انقباضات نوعي گرفتگي عضلاني محسوب ميشوند که ناشي از هيپوکسي يا کمبود اکسيژن است اما در حين فعاليت ورزشي شاهد افزايش خون رساني و اکسيژنرساني به نواحي مختلف بدن از جمله عضلات ناحيه شکم و کمر هستيم، بنابراين گرفتگي عضلاني در اين به نواحي به شکل مطلوبي کاهش پيدا ميکند و به نبال آن درد را هم کاهش ميدهد. دکتر هلاليزاده در مورد بينظمي قاعدگي به دليل فعاليتهاي ورزشي سنگين گفت: فعاليتهاي ورزشي بسيار سنگين و شديد که ورزشکاران حرفهاي تجربه ميکنند، تا حدودي ريتم قاعدگي را بهم ميريزد؛ با ترشحات استروژن ناشي از فعاليتهاي ورزشي بسيار سنگينن، نوسانات قاعدگي هم اتفاق ميافتد يعني ريتم قاعدگي مختل ميشود. بسياري از ورزشکاران حرفهاي اين بينظمي را تجربه ميکنند اما در سلامت فيزيولوژي آنها و مواردي مثل قدرت باروري تاثيري نميگذارد. البته در صورت تکرار اين بينظمي بايد به پزشک مراجعه و بر اساس نظر پزشک دارو مصرف کنند. او در اين مورد افزود: منظور از بينظمي قاعدگي اين است که سيکل 28 روزه رعايت نميشود و احتمال پس و پيش شدن قاعدگي وجود دارد. اين موضوع در ورزشکاران حرفهاي و رده قهرماني بسيار شايع است اما نگرانکننده نيست. برخي حس ميکنند تحت چنين شريطي قدرت باروريشان کاهش پيدا ميکند و زنانگيشان تحت تاثير قرار ميگيرد اما اصلا اينگونه نيست. فوق دکتراي فيزيولوژي ورزشي در مورد دردهاي شديد ناشي از فعاليتهاي ورزشي سنگين گفت: ورزشکاران حرفهاي مواردي از آمنوره و ديسمنوره يا همان بينظمي و درد را تجربه ميکنند اما اين ماهيت ورزش قهرماني است. گاهي هدف ورزش، توسعه سلامت جسماني و براي برخي هدف کسب مدال و افتخارآفريني است پس اگر ورزشکاران حرفهاي در دوران قاعدگي مشکل دارند، نميتوانيم اين نسخه را بپيچيم که در اين دوره ورزش را کنار بگذارند. بهترين ايده انجام فعاليتهاي ورزشي سبک در اين دوران است چون به کاهش درد کمک ميکند و به دليل افزايش خونرساني و اکسيژنرساني به نواحي مختلف بدن، کيفيت قاعدگي را بالاتر ميبرد. دکتر هلاليزاده در مورد بهبود عملکرد ورزشي زنان در روز دوم قاعدگي بيان کرد: مطابق با تحقيقات، تغييرات هورموني که در بدن زنان قاعده اتفاق ميافتد باعث ثبت بهترين رکوردهاي ورزشي به ويژه در روز دوم قاعدگي ميشود يعني بدن زنان در روز دوم قاعدگي در شرايطي مانند دوپينگ قرار دارد و از نظر فاکتورهايي چون قدرت، توان، چابکي و ساير فاکتورهاي آمادگي جسماني ميزان قابل توجهي از پيشرفت و بهبود را نشان ميدهد. عضو هيات علمي پژوهشگاه تربيت بدني و علوم ورزشي ايران به افزايش سطح هورمون اندورفين و تاثير آن در نشاط زنان در دوران قاعدگي اشاره کرد و گفت: زنان در دوران قاعدگي حالات متفاوتي را تجربه ميکنند اما به طور کلي حالاتي چون خونريزي، درد، نوسانات خلقي، افزايش سطح اضطراب و در برخي موارد افسردگي يکسان است. معمولا نوسانات خلقي، تحريکپذيري و حالات روحي نامساعد در خانمهايي که درد بيشتري دارند، بيشتر است. به طور کلي فعاليت ورزشي در اين دوره و در کل يک ماه باعث ميشود که سطح هورمونهاي نشاطآور که يکي از آنها اندورفين است و تاثير بسيار مطلوبي در کاهش نوسانات خلقي، استرس و افسردگي دارد، افزايش پيدا کند. براي مثال افزايش سطح استروژن در فاکتورهاي آمادگي جسماني و عملکرد ورزشکاران تاثيرگذار است و خانمها که در سيکل زنانه بالاترين سطح اين هورمون را دارند، رکوردهاي ورزشي خيلي بهتري را ثبت ميکنند. او در ادامه افزود: در روز دوم قاعدگي به دليل افزايش اين هورمون رکوردهاي بهتري را ثبت ميکنند. روز اول معمولا با درد بيشتري همراه است و خانمها به خاطر نوسان خلقي حس مطلوبي ندارند اما در روز دوم با کاهش درد، بهبود عملکرد ورزشي به خوبي نمايان ميشود، به طوري که اغلب خانمهاي ورزشکار همين بازخورد را به مربيان ميدهند البته همه خانمها اينگونه نيستند اما بسياري از آنها پيشرفت ميکنند. دکتر هلاليزاده در مورد قرصهاي که برخي از ورزشکاران در دوران قاعدگي براي جابهجايي سيکل زماني خود مصرف ميکنند، گفت: به طور کلي هر عامل بيروني و مداخلهاي که نظم فيزيولوژي بدن را به هم بزند، عامل مزاحم است و سلامت بدن مخصوصا در زنان که از نظر خلق و خوي و ويژگيهاي فيزيولوژي حساستر هستند، را به مخاطره مياندازد. تاثيرات منفي هورمون درماني يا مصرف داروهاي مختلف به منظور بهبود عملکرد ورزشي يا تغييرات ترکيب بدني براي زنان نسبت به مردان بيشتر است. زنان بايد بيشتر مراقب سلامت فيزيولوژي خود باشند چون علاوه بر خود، پرورش دهنده نسل آينده هم هستند. يک زن در وهله اول زن و در آينده مادر است و بايد مراقب بدن خود باشد، بنابراين هيچ چيز ارزش اين را ندارد که با سلامتي خود بازي و دارويي را مصرف کند که در آينده باوري او را تحت تاثير قرار بدهد يا زمينه ساز مشکلاتي چون انواع سرطانها باشد. به طور کلي توصيه نميکنم که سيکل قاعدگي خود را جا به جا کنند. هرچند ممکن است در برههاي از زندگي به اين کار نياز پيدا شود اما از نظر عملکرد ورزشي نگراني وجود ندارد چون در اين دوران عملکرد بهتري نشان ميدهند. فوق دکتراي فيزيولوژي ورزشي براي جلوگيري از کاهش عملکرد ورزشکاراني که دچار نوسانات خلقي شديد ميشوند، توصيههاي را ارائه داد و گفت: در اين دوران از ورزشهاي سنگين بپرهيزند و تنها فعاليتهاي ورزشي مفرح مثل يوگا، پياده روي، تمرينات پلانک و تمريناتي که باعث افزايش ترشح هورمونهاي نشاطآور و خونرساني به عضلات ناحيه شکم و کمر ميشوند، را انجام دهند. علاوه بر اين گياهان دارويي مثل دمنوش بابونه، زعفران و گياهان ضد التهاب و ضد درد، آثار کوفتگي عضلاني و التهاب را کاهش ميدهند و آثاري شبيه به داروي ايبوپروفن دارد. او در مورد ورزشکاران حرفهاي که نميتوانند فعاليت خود را کاهش دهند، گفت: به هر حال ورزش دو شاخه با هدف سلامتي و قهرماني دارد که در ورزش قهرماني ممکن است مسائل سلامتي و تندرستي تحت شعاع قرار بگيرد اما توصيه کلي اين است که تقويم ورزشي خود را به نوعي تغيير بدهند که در اين دوران از فعاليتهاي ورزشي خود بکاهند تا سيکل قاعدگي خود را با آرامش بيشتري سپري کنند. دکتر هلاليزاده در مورد لزوم همراهي مسئولان ورزشي تيمها با زنان در دوران قاعدگي گفت: در برخي از کشورها قوانين قضايي به گونهاي بنيانگذاري شده که اگر خانمها در دوران قاعدگي جرمي مرتکب شوند با تخفيف مجازات مواجه ميشوند، پس بايد از نظر اجتماعي به اين نکته توجه شود. خانوادهها و اطرافيان زنان بايد اين نکته را در نظر داشته باشند که شرايط فيزيولوژيک زنان با مردان متفاوت است؛ مردان ممکن است در کل يک ماه هيچ تغيير خلق وخويي نداشته باشند اما در خانمها به وضوح اين تغييرات ايجاد ميشود. در مورد جامعه ورزشکاران هم توجه به خلق و خوي آنها مخصوصا خانمهايي که نوسانات خلق و خويي بيشتري دارند، بسيار با اهميت است. مربيان و سرپرستان تيمها بايد در مورد ورزشکاران خانم خود اين حساسيت و دقت نظر را داشته باشند. از طرف ديگر ورزشکاران هم بايد اين موضوع را با مربيان و روانشناس تيم در ميان بگذارند و نوسانات خلقي خود را شرح بدهند، يعني يک موضوع دوطرفه از سمت ورزشکار و مربيان است.