دردهایی که در بارداری نگرانکننده نیستند
تبيان/ اگر دچار دردهاي دوران بارداري هستيد، تنها نيستيد. شما چه در سه ماهه اول بارداريتان باشيد و چه روزهاي آخر بارداريتان را سپري ميکنيد، به هر حال اين بارداري عوارضي براي جسمتان داشته است. عجيب هم نيست؛ شما در حال رشد دادن يک انسان جديد در درون بدنتان هستيد! ضمناً با توجه به افزايش ناگهاني هورمونها، بارداري ميتواند براي برخي از خانمها از جهاتي بينهايت ناراحتکننده باشد.
از تورم پاها گرفته تا تهوعهاي صبحگاهي، دردها و ناراحتيهاي زيادي وجود دارند که به عنوان يک خانم باردار احتمالاً تجربهشان ميکنيد. مثلاً زماني که رحمتان جا باز ميکند تا جنينتان در آن جا بگيرد، ممکن است دچار کمردرد شويد. بزرگتر شدن جنين باعث ميشود شکمتان مرکز ثقلتان شده و عضلات شکمتان کشيده شود. شما در تلاشي که براي سازگار کردن بدنتان با جنين در حال رشدتان انجام ميدهيد، وضعيت بدنتان را مدام تغيير ميدهيد و اين تقلاها ميتوانند کمردرد را به دنبال داشته باشند. بنابراين هر چند علائمي اينچنيني ناراحتکنندهاند اما در محدودهي تغييراتي هستند که انتظارشان را داريد و عجيب نيستند.
اما دردها و ناراحتيهاي جديد در اطراف شکمتان رخ ميدهند، از درد زير شکم گرفته تا درد در سمت راست شکم، همهي اين دردها ميتوانند پريشان کننده، اضطرابآور و اغلب تا حدودي ترسناک باشند. کدام درد طبيعي و کدام درد غيرعادي است؟ از کجا ميتوانيد اين تفاوت را تشخيص دهيد؟
دردهايي که در بارداري عادياند و نگرانکننده نيستند
درد ناشي از گاستريت يا يبوست
گاستريت يا يبوست در بارداري شايعاند. زيرا هورمون بارداري پروژسترون باعث ميشود عضلات نرم مري و روده، شُل شوند.
رودهها به طور طبيعي منقبض ميشوند تا ضايعات را در مسير روده پيش ببرند؛ اما با شل شدن اين عضلات و کمتر شدن انقباضها، بدن سختتر ميتواند مدفوع را به جلو براند. در نتيجه تجمع ضايعات سبب درد پايين شکم در بارداري ميشوند. جمع شدن نفخ هم ميتواند در برخي افراد درد ايجاد کند، تا حدي که تصور ميکنند مشکلي جدي دارند و بايد به اورژانس مراجعه کنند.
براي پيشگيري از نفخ و يبوست بارداري، وعدههاي غذايي کوچکتر اما با دفعات بيشتر همراه با فيبر زياد بخوريد و مايعات زياد بنوشيد. اگر دچار درد يبوست و نفخ هستيد، گاهي مصرف يک ملين ميتواند مفيد باشد. هر چند مواد موجود در ملينها معمولاً آسيبي به جنين نميزنند اما هميشه پيش از مصرف هر دارويي ابتدا با پزشکتان مشورت کنيد.
دردي شبيه تير کشيدن در پايين شکم ميتواند ناشي از حرکت ناگهاني باشد
با پيشرفت روند بارداري و بزرگ و بزرگتر شدن شکمتان، دو تا از رباطهايي که رحم را به ديوارهي شکم متصل ميکنند، شروع به کشيده شدن کرده و سبب درد و ناراحتي ميشوند.
اين درد معمولاً در هفتههاي دوازدهم تا چهاردهم شروع شده و طي سه ماهه دوم بارداري بيشتر ميشود. اين درد شبيه دردي تيز يا کششي در نيمهي پايين شکم در دو طرف رحم است. اغلب اين درد با حرکتهاي ناگهاني ايجاد ميشود، مثلاً غلت زدن در تختخواب يا چرخش ناگهاني به يک طرف. خوشبختانه اين دو رباط تنها محدود به يک قسمت بوده و با متوقف کردن حرکت، دردشان ساکت خواهد شد. شما ميتوانيد اين درد را درد رشد محسوب کنيد.
انقباضاتي که فقط يک تا دو دقيقه طول ميکشند
بيشتر خانمهاي باردار ميدانند که وضع حمل، شامل انقباضات رحم است اما خيليها نميدانند که اين انقباضها ميتوانند حتي در سه ماهه دوم بارداري نيز روي دهند. اين دردها که انقباضات برکستون هيکس ناميده ميشوند، بخشي نرمال از باردارياند که هرچند ناراحتکنندهاند اما معمولاً دردناک نيستند.
اين انقباضها مانند انقباضهايي هستند که يک زن در وضع حمل احساس ميکند، اما فقط دردناک نيستند و معمولاً طبق الگوي مشخصي روي نميدهند يا طولانيمدت نيستند. رحم، سفت و سخت ميشود و در شکم بالا ميآيد، اين انقباض ممکن است يکي دو دقيقه طول بکشد و سپس رحم، شُل شود. برکستون هيکس، انقباضات تمريني نيز ناميده ميشود زيرا شما را براي زايمان و وضع حمل آماده کرده و به شما اين فرصت را ميدهد تا تمرينات تنفسي را ياد بگيريد.
انقباضات براکستون هيکس، عصرها يا شبها شايعترند و ممکن است بعد از فعاليت فيزيکي نيز رخ بدهند (مثلاً بعد از رابطه جنسي). ضمناً برکستون هيکس ميتواند با نزديکتر شدن به زمان زايمان، کمي شديدتر يا مکررتر شود.
چند راه براي رها شدن از اين انقباضات وجود دارد. اگر ايستادهايد، سعي کنيد بنشينيد يا دراز بکشيد، اگر نشستهايد، از جايتان بلند شويد و کمي راه برويد. همچنين بررسي کنيد که آيا تشنه و کم آب هستيد يا نه. اغلب، نوشيدن يکي دو ليوان آب و استراحت کردن ميتواند درد را تسکين دهد.
اگر هيچکدام از روشهاي بالا اثري نداشت، يا اگر انقباضاتتان بيشتر از دو دقيقه مستمر طول کشيد و احساس کرديد به مرور زمان، فواصل اين انقباضات کمتر ميشود، شايد به زمان وضع حملتان نزديک ميشويد و بايد با پزشکتان تماس بگيريد.
درد ناگهاني و تيز و کرختکننده در سمت راست شکم
اين درد ميتواند علامت آپانديسيت (التهاب آپانديس) باشد. شايد تعجب کنيد اگر بدانيد در ميان عوارض بارداري، آپانديسيت شايعترين علت جراحي اورژانسي طي بارداري است. حدود 0.1 درصد از خانمهاي باردار طي دوران بارداري خود دچار آپانديسيت ميشوند و اين عارضه در سه ماهه دوم بارداري متداولتر است.
درد آپانديسيت ميتواند ناگهاني باشد و تير بکشد يا دردي بيحسکننده باشد. اين درد عموماً با تب، عدم توانايي براي خوردن و استفراغ همراه است. اگر دردي داريد که مشکوکتان کرده حتماً هر چه سريعتر با پزشکتان تماس بگيريد.
تشخيص آپانديسيت ميتواند سخت باشد (علائمي مانند تهوع و استفراغ، تفاوت چنداني با علائم بارداري ندارند)، اما اگر پزشکتان سابقهي پزشکيتان را بداند و معاينهتان کند، آپانديسيت عارضهاي کاملاً قابل درمان است و خطري تهديدتان نخواهد کرد. پزشکان در اين موارد ابتدا يک سري آزمايش خون و اسکن انجام ميدهند تا تشخيص آپانديسيت قطعي شود.
پزشک ميتواند تصميم بگيرد آيا عمل جراحي، بهترين انتخاب است يا نه. در مواردي که پزشکتان تصميم ميگيرد عمل جراحي برايتان مناسب نيست، احتمالاً آنتيبيوتيکهايي براي درمان عفونت تجويز کرده و در زمان ديگري، آپانديستان را خارج خواهد کرد.
درد تيز و شديد در قسمت بالاي سمت راست شکم
کُند شدن گوارش، تخليهي کيسه صفرا را نيز کُند ميکند که ميتواند منجر به سنگ صفرا شود. سنگ صفرا اغلب با درد در بالاي راست شکم مرتبط است. علاوه بر درد در قسمت راست و بالاي شکم، ممکن است دردي در وسط شکمتان، دردي در پشت و ميان دو کتفتان، درد در شانه راستتان و حالت تهوع و استفراغ را نيز تجربه کنيد.
اگر سنگ صفرا، مورد خيلي شديدي نباشد، با ايجاد اصلاحاتي در عادتهاي غذايي و پرهيز از غذاهاي چرب و سرخ شده، قابل کنترل است. گاهي برخي از بيماران به عمل جراحي نياز پيدا ميکنند اما در بيشتر موارد، خارج کردن سنگ صفرا را ميتوان به بعد از زايمان موکول کرد. در برخي موارد، سنگ صفرا ميتواند سبب التهاب کيسه صفرا شود. علائم التهاب کيسه صفرا شامل تب و افزايش درد است که رفع نميشوند. در چنين مواردي، عمل جراحي لازم است.
درد ناگهاني در بالاي راست شکم، همراه با تهوع
پره اکلامپسي يکي از عوارض خاص بارداري است که شامل افزايش ناگهاني فشارخون و نوعي آسيب به اندامهايي مانند کليهها و کبد ميشود. پره اکلامپسي معمولاً در سه ماهه سوم بارداري روي ميدهد، اما برخي از خانمهاي باردار که ريسک فاکتورهاي اين عارضه را دارند، بررسيها و کنترل اين عارضه، زودتر انجام ميشد. ريسک فاکتورهاي پره اکلامپسي شامل سابقهي خانوادگي پره اکلامپسي، فشارخون مزمن ضمناً سن و نژاد ميشود (زنان سياهپوست نسبت به ساير نژادها، بيشتر دچار اين عارضه ميشوند).
يکي از شايعترين علائم پره اکلامپسي، درد در بالاي راست شکم و معمولاً زير دندههاست (جايي که کبد قرار گرفته است). ضمناً اين عارضه ميتواند سبب تهوع، استفراغ، سردردهاي غيرقابل تحمل، مشکلات بينايي و تنگي نفس هم بشود. همچنين شايد متوجه شويد کمتر ادرار ميکنيد، يا پزشکتان ممکن است نسبت به مشکلات کليوي مانند پروتئين اضافي در ادرارتان هشدارهايي بدهد.
اگر دردتان تازگي دارد و برطرف نميشود، پس بايد مورد ارزيابي قرار بگيرد، خصوصاً اگر طي بارداري، مشکلاتي در فشارخونتان داريد. پره اکلامپسي ميتواند سبب عوارض جدي هم براي مادر و هم براي جنين شود، از جمله زايمان زودرس. بنابراين بايد با دقت کنترل شده و هر چه زودتر تشخيص داده شود. اگر در هر مرحلهاي از بارداريتان در بالاي سمت راست شکم خود دردي احساس ميکنيد، حتماً اين موضوع را به اطلاع پزشک برسانيد.
شکمدرد همراه با خونريزي واژينال
تجربهي چنين علامت ترکيبي، چندين علت ميتواند داشته باشد. شکمدرد همراه با خونريزي واژينال ميتواند علامت بارداري خارج از رحم باشد. اين اتفاق زماني روي ميدهد که تخمک بارور به جاي رحم، در لولهي فالوپ لانه گزيني ميکند (يا جاي ديگري در شکم). اين احتمال وجود دارد که قبل از پريود يا بعد از پريود نشدن، بارداري خارج از رحم رخ بدهد. علاوه بر شکمدرد و لکه بيني واژينال ممکن است احساس سبُکي در سر، درد شانه و غش را نيز تجربه کنيد.
يک دليل ديگر تجربهي شکمدرد با خونريزي واژينال، سقط جنين پيش از هفتهي بيستم بارداري است (معمولاً طي اولين دوازده هفته). متأسفانه 10 تا 20 درصد از بارداريها با سقط جنين به پايان ميرسند. اما آمار واقعي ميتواند خيلي بالاتر باشد زيرا خيلي از افراد ممکن است بدون اينکه بدانند باردارند، سقط جنين کنند. شکمدرد به صورت تير کشيدن يا بيحسي و يا گرفتگي يا درد در پايين کمر همراه با خونريزي واژينال، زنگ خطر است.
علاوه بر اين، اگر هنوز به هفتهي سي و هفتم بارداريتان نرسيدهايد اما شکمدرد داريد و ترشحات خوني از واژن ميبينيد (يا هر تغييري در ترشحات مثلاً آبکي شدن يا ترشحات پُر از موکوس)، ميتواند علامت زايمان زودرس باشد.
چيزي که باعث ميشود تشخيص اينکه چه زماني خونريزي در بارداري خطرناک است و چه زماني نرمال اين است که لکه بيني خفيف ميتواند در بارداري طبيعي هم باشد. يعني هر خونريزي طي بارداري در هر زماني، دليل قاطعي براي تماس با پزشکتان است، خصوصاً اگر درد هم داريد.
براي اينکه دردهاي بارداري به حداقل برسند چه ميتوانيد بکنيد؟
حتي اگر شما هنوز دچار درد خاصي در بارداريتان نشده باشيد، اهميت دادن به سلامتي و تندرستيتان کمک زيادي به کاهش دردها و ناراحتيهايي ميکند که ممکن است با آنها مواجه شويد. زياد آب بنوشيد و رژيم غذايي متعادلي داشته باشيد تا در بهترين وضعيت سلامتي به سر ببريد. ضمناً کمي ورزش و تحرک ميتواند به کاهش شکم درد و يبوست و نفخ کمک کرده و ضمناً خلقوخويتان را بهتر نمايد. حتي ميتوانيد به خودتان کمک کنيد ريکاوري بهتري بعد از زايمان داشته باشيد.
اگر طي بارداري شکمدردهاي جدي داشته باشيد، پيدا کردن بهترين راه براي کاهش آنها ميتواند سخت باشد زيرا علتهاي بالقوهي زيادي ميتوانند وجود داشته باشند. چيزي که واضح است اينکه شما بايد در مورد هرگونه احساس ناراحتي که داريد، پيش از خوددرماني، با پزشکتان مشورت کنيد، خصوصاً اگر قرار است سراغ دارويي برويد. مهمتر اينکه به سختي ميتوان علائم اصلي را از علائم غيراصلي تشخيص داد و در مورد عوارض جديتري مانند پره اکلامپسي و زايمان زودرس، زمان، فاکتور بسيار ارزشمندي است. تشخيص به موقع، اهميت زيادي دارد. اگر احساس ناخوشي ميکنيد و به نظر ميرسد علائمتان به مرور بدتر ميشوند، سريعتر پزشک را در جريان بگذاريد.