دلایل خطرناکی که باعث لخته شدن خون می شوند
بهداشت نيوز/ لخته هاي خون دلايل و عوامل خطر بسيار زيادي دارند که از آن جمله مي توان به بيماري هاي مزمن مانند ديابت و فيبريلاسيون دهليزي، داروها از جمله قرص هاي ضد بارداري و درمان با جايگزيني هورمون، عوامل سبک زندگي مانند سيگار کشيدن و اضافه وزن، و در موارد نادر، اختلالات لخته شدن خون ارثي اشاره کرد.
آگاهي از عوامل خطر که با آنها مواجه هستيد و صحبت با پزشک درباره آنها اهميت دارد تا اقدامات لازم را براي کاهش خطر تشکيل لخته هاي خون خطرناک انجام دهيد. لخته هاي خون در درجه نخست در سياهرگ ها و سرخرگ ها شکل مي گيرند که اين شرايط در جريان خون اختلال ايجاد کرده و به طور بالقوه به حملات قلبي و سکته هاي مغزي منجر مي شود. از جمله دلايل شايع تشکيل لخته هاي خون مي توان به موارد زير اشاره کرد:
آترواسکلروز
زماني که رسوبات چربي به نام پلاک در ديواره داخلي سرخرگ ها شکل مي گيرد، اغلب به دليل کلسترول بالا، اين شرايط به نام آترواسکلروز يا تصلب شرايين شناخته مي شود. اگر پلاک در سرخرگ کرونر دچار پارگي شود موجب تشکيل لخته خون خواهد شد و به طور بالقوه آسيب دائمي به عضله قلب يا بدتر از آن، حمله قلبي را موجب مي شود.
فيبريلاسيون دهليزي
فيبريلاسيون دهليزي يکي از شايعترين اشکال آريتمي قلب است که موجب ضربان بيش از حد سريع قلب يا جا افتادن ضربان شده و در جريان خون اختلال ايجاد مي کند. زماني که اين شرايط رخ مي دهد، خون مي تواند در قلب جمع شده و لخته هاي خون شکل بگيرند که لخته مي تواند در نهايت به مغز وارد شده و به يک سکته مغزي منجر شود.
ديابت
ديابت موجب تغييراتي در خون فرد مي شود که آن را هرچه بيشتر مستعد لخته شدن مي سازد.
به گفته انجمن قلب آمريکا، حدود 80 درصد از افراد مبتلا به ديابت در معرض خطر مرگ ناشي از يک دليل مرتبط با لخته خون قرار دارند.
بي تحرکي طولاني مدت
نشستن يا دراز کشيدن طولاني مدت، به عنوان مثال، به دليل استراحت در تختخواب پس از بيماري يا يک سفر هوايي طولاني، مي تواند موجب جمع شدن خون در پاها شده و به تشکيل ترومبوز سياهرگي عمقي (DVT) و در بدترين حالت، با جدا شدن لخته خون و ورود آن به ريه موجب آمبولي ريوي شود.
بلند شدن از جاي خود، انجام پيادهروي و حرکات کششي مي تواند به پيشگيري از ترومبوز سياهرگ عمقي کمک کند.
عمل جراحي
احتمال تشکيل يک لخته خون حين يا پس از انجام يک عمل جراحي بيشتر مي شود. دوره هاي طولاني مدت بي تحرکي به واسطه دراز کشيدن در اتاق عمل و باقي ماندن در تخت طي روند بهبودي از دلايل بروز اين شرايط است.
نوع عمل جراحي که داشته ايد نيز مي تواند خطر تشکيل لخته هاي خون را افزايش دهد. لخته هاي خون پس از جراحي هاي بزرگ، به ويژه آنهايي که شامل لگن، شکم، زانو و کفل مي شوند، شيوع بيشتري دارند.
اگر عمل جراحي نيازمند برش يا ترميم سرخرگ ها يا سياهرگ ها باشد، خطر تشکيل يک لخته خون بيشتر است زيرا بدن با تشکيل لخته هاي خون تلاش مي کند تا خونريزي را متوقف کند.
يک عمل جراحي که در آن ضربان قلب متوقف مي شود، به طور معمول جراحي بايپس قلب، نيز اين خطر را افزايش مي دهد.
سرطان و روش هاي درمان آن
سرطان به خودي خود و همچنين برخي داروهاي شيمي درماني مي توانند احتمال لخته شدن خون را افزايش دهند. بيماران مبتلا به سرطان احتمال بيشتري دارد با دوره هاي طولاني بي تحرکي، به عنوان مثال، حين شيمي درماني يا زماني که در تختخواب استراحت مي کنند، مواجه شوند.
اگر تحت درمان سرطان قرار داريد، آشنايي با علائم يک لخته خون اهميت دارد.
ژنتيک
اگرچه نسبتا نادر هستند، اما برخي اختلالات لخته شدن خون ارثي وجود دارند که مي توانند فرد را در مقايسه با عامه مردم هرچه بيشتر مستعد تشکيل لخته هاي خون سازند.
اختلالات ژنتيکي به ندرت موجب تشکيل لخته هاي خون در سرخرگ ها مي شوند. در عوض، احتمال اين که آنها موجب ترومبوز سياهرگي عمقي، آمبولي ريوي و تشکيل لخته هاي خون در روده ها و کليه ها شوند، بيشتر است.
فاکتور پنج ليدن: در فاکتور پنج ليدن، ماده اي به نام فاکتور پنج که براي فرآيند لخته شدن خون اهميت دارد مي تواند از کنترل خارج شده و لخته هاي خوش خيم به مورادي خطرناک تبديل شوند. بين سه تا هشت درصد افراد اروپايي تبار داراي جهش ژني مرتبط با اين اختلال هستند.
جهش ژني پروترومبين: بيماران مبتلا به اين اختلال داراي يک نقص ژنتيکي هستند که به افزايش بيش از حد پروترومبين، يک پروتئين لخته کننده خون، منجر مي شود. حدود دو درصد سفيدپوستان در آمريکا و اروپا داراي اين نوع از جهش هستند.
کمبود آنتي ترومبين، پروتئين C و پروتئين S: بيماران مبتلا به اين جهش هاي نادر داراي مقادير کم از ضد انعقادهاي طبيعي در خون خود بوده، از اين رو، مستعد لخته شدن خون هستند.
اگر يکي از اعضاي خانواده شما داراي لخته هاي خون خطرناک بوده باشد، سابقه شخصي تشکيل مکرر لخته هاي خون پيش از 40 سالگي داشته باشيد و يا سابقه شخصي سقط جنين بدون دليل مشخص داشته باشيد، احتمال اين که داراي يک دليل ژنتيکي براي لخته شدن بيش از حد خون خود باشيد نيز بيشتر مي شود.
عوامل خطر سبک زندگي
در شرايطي که اختلالات ژنتيکي و برخي بيماري هاي مزمن مواردي هستند که کنترل خاصي روي آنها نداريد، عوامل خطر مرتبط با سبک زندگي که در ادامه به آنها اشاره شده است، به طور کلي قابل کنترل هستند. پزشک مي تواند در يافتن روش هايي براي اصلاح رفتارها و انتخاب گزينه هايي موثر در کاهش خطر تشکيل لخته خون به شما کمک کند.
سيگار کشيدن
به مرور زمان، سيگار کشيدن مي تواند به ديواره داخلي رگ هاي خوني آسيب وارد کرده و احتمال تشکيل لخته هاي خون را افزايش دهد. اگر داراي يک عامل خطر ديگر مانند بارداري يا استفاده از قرص هاي ضد بارداري هستيد، ميزان خطر هرچه بيشتر افزايش مي يابد.
چاقي
حمل چربي اضافه مي تواند جريان خون را کند کرده و فشار بيشتري بر سياهرگ ها وارد کند. اضافه وزن مي تواند گاهي اوقات با يک سبک زندگي کم تحرک و/يا ديابت همزمان باشد که هر دو از عوامل خطر براي لخته هاي خون محسوب مي شوند.
بارداري و دوران پس از زايمان
بارداري موجب افزايش تعداد پلاکت ها و عوامل لخته کننده خون در جريان خون مي شود که احتمال تشکيل لخته ها در زنان را افزايش مي دهد. همچنين، بزرگ شدن رحم مي تواند به سياهرگ ها فشار وارد کرده و جريان خون را کند سازد که مي تواند به تشکيل لخته هاي خون منجر شود.
خطر مواجهه با لخته هاي خون طي شش هفته پس از زايمان نيز افزايش مي يابد و اين خطر براي زناني که سزارين انجام داده اند، بيشتر است.
درمان با جايگزيني هورمون
برخي اشکال درمان با جايگزيني هورمون، به ويژه آنهايي که شامل استروژن مي شوند، مي توانند خطر تشکيل لخته هاي خون را افزايش دهند. از آنجايي که درمان با جايگزيني هورمون در اشکال مختلفي وجود دارد - استفاده از ترکيب هاي هورموني مختلف از جمله پروژسترون يا شکل مصنوعي آن به نام پروژستين - صحبت با پزشک درباره انتخاب ايمنترين روش اهميت دارد.
قرص هاي ضد بارداري
همانند درمان با جايگزيني هورمون، داروهاي ضد بارداري نيز حاوي استروژن هستند که مي تواند خطر تشکيل لخته هاي خون را افزايش دهد. قرص هاي حاوي دروسپيرنون، نوعي هورمون پروژستين، ممکن است خطر تشکيل لخته هاي خون را در مقايسه با داروهاي ضد بارداري که از پروژستين متفاوتي استفاده مي کنند، افزايش دهد.
خطر کلي ايجاد لخته هاي خون براي زناني که از داروهاي ضد بارداري خوراکي استفاده مي کنند، کم است اما اگر اخيرا از روش ضد بارداري حاوي دروسپيرنون استفاده کرده ايد نبايد دچار هراس شويد. فرمولاسيون هاي مختلفي وجود دارند که حاوي ترکيب هاي هورموني مختلف هستند.
اگر هرگونه نگراني يا پرسش درباره خطرات و فوايد استفاده از هر نوع داروي ضد باردراي، به ويژه اگر سيگار مي کشيد يا داراي عوامل خطر ديگر براي لخته هاي خون هستيد، با پزشک خود در اين زمينه صحبت کنيد.