تیروئید هاشیموتو چیست؟
مجله پزشکي دکتر سلام/تيروئيديت هاشيموتو نوعي التهاب مزمن غده تيروئيد است که براثر يک بيماري خودايمني به وجود ميآيد.
سيستم ايمني به طور معمول بدن را در برابر ميکروب هايي مانند باکتري و ويروس محافظت مي کند و در صورت شناسايي عوامل بيماري زا در بدن سريعا حمله کرده وآنها را از بين مي برند. به طور معمول، سيستم ايمني بدن مي تواند سلول هاي خارجي را از سلول هاي داخلي خود بدن تشخيص دهد. اما بيماري خود ايمني، وضعيتي است که سيستم ايمني بدن اشتباها بخشي از بدن مانند مفاصل يا پوست را به عنوان مهاجم شناسايي و با آزاد کردن پروتئين هايي به نام آنتي بادي به سلول هاي سالم حمله مي کنند. شايع ترين بيماري هاي خود ايمني وقتي بوجود مي آيند که سيستم ايمني بدن در برابر يک يا چند ماده تشکيل دهنده طبيعي بدن پاسخي را ايجاد کند که گويي مضر هستند.
هنگامي که سيستم ايمني بدن قادر به تفکيک بين “خودي” و “غير خودي” نيست، ممکن است سلول هاي ايمني يا آنتي بادي هايي ايجاد کند که سلول ها، بافت ها و يا اعضاي بدن خود را هدف قرار مي دهد. اين حملات باعث التهاب و آسيب بافتي و اختلالات خود ايمني مي شوند.
تيروئيديت هاشيموتو از کجا آمد؟
تيروئيديت هاشيموتو اولين بيماري خودايمني شناخته شده است که در سال ۱۹۱۲ توسط شخصي به نام هاکارو هاشيموتو درآلمان کشف شد. اين بيماري تقريبا سير کندي دارد؛ يعني به آرامي درغده تيروئيد پيشرفت ميکند و به تدريج باعث تخريب در بافت تيروئيد و موجب افت سطح هورمون تيروئيد در خون ميشود.
دلايل بروز تيروئيديت هاشيموتو
تا امروز هيچ علت قطعي براي ابتلا به اين بيماري يافت نشده است، بعضي از متخصصان عامل آن را نوعي ويروس يا باکتري ميدانند؛ امّا دانشمندان با مطالعه بيشتر، دلايلي را براي زمينه سازي هاشيموتو معرفي کردهاند ، مانند:
جنسيت
جالب است بدانيد که اين بيماري در زنان هفت برابر مردان شيوع دارد و شايد اين نشانگر نقش هورمونهاي جنسي در بروزهاشيموتو باشد. زنان در بعضي موارد بعد از زايمان به اين عارضه دچار ميشوند که اغلب به صورت موقت است که بعد از يک سال خود به خود از بين مي رود ، تنها بيست درصد اين موارد پايدار مي ماند که نياز به درمان دارد.
تشعشعات
آيا مي دانستيد قرار گرفتن در معرض اشعههاي درماني احتمال ابتلا به کمکاري تيروئيد و هاشيموتو را افزايش ميدهد؟
مطالعات نشان مي دهد ، بيماراني که براي سرطان خون با اشعه تحت درمان قرار گرفته اند بيشتر به اختلالات اين غده دچار شدهاند.
وراثت و ژنتيک
متخصصان عوامل وراثتي را شايعترين علت بيماري هاشيموتو ميدانند؛ ولي از آنجا که دلايل کافي براي بروز اين اختلال کشف نشده است، قويترين احتمال آن ژنتيک است. بررسي بيماران مبتلا به کمکاري تيروئيد نشان داده است که اغلب آنها سابقه بيماريهاي خودايمني و تيروئيد را در خانواده خود داشتهاند.
سن
هاشيموتو ميتواند در هر سني بوجود آيد اما معمولا در سنين ميانسالي شايع است.
بيماري خودايمني ديگر
داشتن بيماري خود ايمني ديگر از جمله آرتريت روماتوئيد، ديابت نوع ۱ يا لوپوس خطر ابتلا به بيماري هاشيموتو را افزايش ميدهد.
از کجا بفهميم که بيماري تيروئيديت هاشيموتو داريم؟
در کل اگر احساس خستگي يا بي حالي مفرط ميکنيد، پوست خشک، يبوست و صداي خشن داريد يا مشکلات قبلي تيروئيد يا گواتر داريد، پزشک براي شما تست بيماري هاشيموتو را مينويسد.
تشخيص بيماري هاشيموتو بر اساس علائم و نشانههاي شما و نتايج آزمايشهايي است که سطح هورمون تيروئيد (T3 و T4) و هورمون تحريک کننده هورمون تيروئيد (TSH) توليد شده در غده هيپوفيز را اندازه گيري ميکنند.
علائم بيماري تيروئيديت هاشيموتو
علامتهاي اين بيماري معمولا پنهان هستند و ممکن است تا چند سال تشخيص داده نشود، چرا که تيروئيد هاشيموتو معمولا به آهستگي پيشروي ميکند. بعد از آن اين بيماري به طور معمول خود را با ورم کردن اين غده بروز ميدهد که در صورت تشديد، بلعيدن غذا و تنفس را با مشکل مواجه ميکند. اما علائم ديگر اين بيماري که به تدريج با کاهش هورمون هاي تيروئيد در خون افزايش پيدا مي کند ،عبارتند از :
افزايش حساسيت به سرما
يبوست
پوست خشک و رنگ پريده
صورت پف کرده
صداي گرفته
افزايش ميزان کلسترول خون
افزايش وزن (اغلب 3 تا 6 کيلو)
درد عضلاني، حساسيت به لمس و خشکي (به خصوص در شانه ها و باسن)
درد و سفتي مفاصل، ورم زانو يا مفاصل کوچک دست و پا
ضعف عضلاني به خصوص در پايين تنه
افزايش ميزان خون ريزي عادت ماهيانه يا طولاني شدن آن
افسردگي
فراموشکاري و کند بودن فرايند تفکر
عوارض بيماري تيروئيديت هاشيموتو
گواتر:
بزرگ شدن غده تيروئيد که گواتر هم ناميده ميشود. کمکاري تيروئيد يکي از علل اصلي ايجاد گواتر است که هاشيموتو اغلب خود را با کمکاري تيروئيد نشان ميدهد. بنابراين انتظار ميرود که يکي از عوارض هاشيموتو گواتر باشد. گواتر موجب بروز مشکلاتي در تنفس فرد شده و بلع غذا را مشکل ميکند.
مشکلات قلبي:
به علت افزايش مقدار کلسترول بد (LDL)، در اثر بيماري تيروئيديت هاشيموتو، برخي مشکلات قلبي ايجاد ميشوند. کمکاري تيروئيد موجب افزايش اندازه قلب و به دنبال آن ناتواني در عملکرد قلب ميشود که عارضهاي بسيار خطرناک و جدي است.
مشکلات رواني:
افسردگي يکي از علائم ابتدايي بيماري هاشيموتو است که در اوايل بيماري خود را نشان ميدهد و هرچه از زمان ابتلا به بيماري بگذرد، شرايط افسردگي وخيمتر ميشود. بيماري هاشيموتو، ميتواند باعث کاهش ميل جنسي در زنان و مردان شود و همين موضوع نيز براي فرد مشکلات رواني خاص خود را به همراه دارد. همچنين اين بيماري ميتواند عملکرد ذهني را کند کرده و فرد را تا حدود زيادي دچار فراموشي کند.
نقص نوزاد هنگام تولد:
نوزاداني که از مادران مبتلا به هاشيموتو متولد ميشوند، بيشتر در معرض خطر نواقص مختلف در هنگام تولد هستند. اين مشکلات بيشتر متوجه مشکلات فکري و رشد بدني است که اغلب خود را در دوران کودکي نشان ميدهند. همچنين در بين اين نوزادان، کودکان لب شکري بيشتر ديده شده است. بنابراين براي جلوگيري از تولد چنين نوزاداني اگر قصد بارداري داريد، حتما آزمايش تيروئيد را انجام داده و از سلامت خود مطمئن شويد.
درمان بيماري تيروئيديت هاشيموتو
همانطور که قبلا اشاره کرديم، تيروئيديت هاشيموتو اغلب خود را با کمکاري تيروئيد نشان ميدهد. فرد ميتواند با مصرف داروهاي هورموني، مانند لووتيروکسين يا عصارهٔ خشککرده تيروئيد که براي کمکاري تيروئيد استفاده ميشود تا حد زيادي علائم بيماري را کنترل کند.
هورمون درماني
اگر اين بيماري موجب کمبود هورمون تيروئيد گردد، از اين روش استفاده ميکنند. استفاده روزانه از لووتيروکسين مفيد ميباشد. لووتيروکسين بسيار شبيه هورمون تيروکسين مترشحه از غده تيروئيد ميباشد. به علت آن که، مقدار لووتيروکسين تجويزي ممکن است تغيير يابد، لذا بيمار بايد هر 6 تا 12 ماه به پزشک مراجعه کند تا ميزان TSH را در خون اندازه گيري کند.
قابل ذکر است که ، مقدار زيادي لووتيروکسين، باعث کاهش توده استخواني و پوکي استخوان و آريتمي قلبي ميشود.
داروها ومکمل
توجه داشته باشيد که تعيين مقدار داروي مصرفي يا به عبارتي تعيين دوز دارو به شدت بيماري و وزن بيمار بستگي دارد و توسط پزشک تعيين ميشود. ولي معمولاً مصرف يک قرص لووتيروکسين در روز سطح تيروکسين خون را در حالت عادي نگه ميدارد. البته بيماران مبتلا به تيروئيديت هاشيموتو اغلب لازم است تا پايان زندگي خود از اين دارو استفاده کنند.
برخي داروها، مکملها و غذاها، بر جذب لووتيروکسين اثر دارند. اگر به مقدار زياد از فراوردههاي سويا استفاده ميکنيد و يا رژيمهاي غني از فيبر داريد و يا يکي از داروهاي زير را مصرف ميکنيد، حتما با پزشک خود مشورت کنيد:
مکمل آهن
کلستيرامين (دارويي براي پايين آوردن کلسترول خون)
هيدروکسيد آلومينيوم (داروي ضد اسيد معده)
سديم پلي استيرن سولفانات (براي جلوگيري از افزايش مقدار پتاسيم خون)
سوکرافيت (داروي اولسر يا زخم)
مکمل کلسيم
يادمان باشد هميشه تشخيص زودهنگام هر بيماري موجب درمان موفق تر آن مي گردد. در مورد تيروئيديت هاشيموتو هم در صورت تشخيص زودهنگام ، اين بيماري به خوبي به درمان واکنش نشان ميدهد. درمان تيروئيد هاشيموتو اغلب با استفاده از جايگزيني هورمون و مصرف داروي لووتيروکسين انجام ميشود. تعيين ميزان مناسب دارو فرايندي است که پزشک با رصد کردن طولاني مدت بيمار قادر به تکميل آن است. در صورتي که نياز به درمان دارويي با لووتيروکسين در بيمار تشخيص داده، احتمال زيادي هست که به مصرف اين دارو براي باقي عمر نياز داشته باشد.