جهان نما/ حقایقی جالب درباره ایاصوفیه
لندسکند/ 1- Sophia در زبان يوناني به معناي دانايي و Hagia به معناي مقدس يا آسماني مي باشد. بنابراين اياصوفيه به معناي دانايي مقدس مي باشد. 2- قبل از اياصوفيه دو کليساي ديگر نيز در همان محل ساخته شده بودند که به فرمان پادشاه يا طي شورش هايي در آتش سوختند. در نهايت کليساي اياصوفيه بين سال هاي 532 و 537 بعد از ميلاد بنا گشت. 3- در حاليکه ساخت کليساهايي مانند نوتردام يک قرن به طول انجاميد، اياصوفيه از نظر مدت ساخت با زمان 5 سال و 10 ماه و 4 روز رکورد دار است. گفته مي شود که ساخت چنين کليسايي به کار بيش از 10000 مرد نيازمند بوده است. 4- ايزيدور از ميلتوس و آنتميوس از ترالس معماراني بودند که امپراطور يوستينيان استخدام کرد تا اياصوفيه را طراحي کنند. ايزيدور قبل از آنکه کار معماري اياصوفيه به او سپرده شود به عنوان فيزيکدان و رياضيدان دربار شناخته شده و در دانشگاه هاي اسکندريه و قسطنطنيه تدريس مي کرد. آنتميوس نيز رياضيدان و هندسه داني شناخته شده بود. 5- زماني که اياصوفيه در حال ساخت بود، متريال مورد استفاده براي ساخت کليسا از تمام امپراطوري بيزانس تامين مي شد. به عنوان مثال، ستون ها از معبد آرتميس در افسوس ( يکي از جاذبه هاي هفت گانه دنياي باستان)، سنگ هاي بزرگ از مصر، سنگ هاي سياه از بسفر، سنگ هاي زرد از سوريه و مرمر سبز از تسالي به اين مکان آورده مي شدند. 6- در روز شنبه 16 جولاي سال 1054، زماني که عبادت عصرگاهي در حال آغاز بود، کاردينال هامبرت نماينده ي تام الاختيار پاپ لئو نهم وارد کليساي اياصوفيه شده تا محراب اصلي بالا رفت و نوشته اي را روي آن قرار داد که از طرد شدن مايکل سرولاريوس اسقف قسطنطنيه حکايت مي کرد. کاردينال هامبرت سپس از کليسا خارج شده، خاک پاي خود را تکانده و شهر را ترک کرد. يک هفته بعد، اسقف کاردينال را محکوم نمود و بدين ترتيب اين رويداد ورقي تازه از مسيحيت گشود و شکاف بين کاتوليک ها و ارتدوکس ها از اينجا آغاز شد. 7- علي رغم مخالفت يونانيان ثروتمند و همچنين مردم ايتاليا، بت شکني در امپراطوري بيزانس در دوره هاي مختلف و بين قرن هاي هشتم و نهم بعد از ميلاد صورت گرفت که همين موضوع باعث برچيده شدن بسياري از موزاييک ها و نقاشي ها از اياصوفيه شد. 8- سقوط اورشليم به دست سلطان صلاح الدين ايوبي دنياي غرب را آنقدر شوکه کرد که تصميم به انتقام فوري گرفتند. اورشليم به دست صليبي ها نيفتاد اما قسطنطنيه افتاد. در سال 1204، کليسا به صورتي بيرحمانه مورد حمله قرار گرفته، تخريب شده و صليبي ها آن را غارت کردند. اين افراد پدر اعظم قسطنطنيه را برکنار کرده و اسقفي لاتين را جايگزين او کردند. 9- در 29 مي سال 1453 برگي تازه در تاريخ اياصوفيه گشوده شد. شهر قسطنطنيه به دست امپراطوري عثماني تحت حکمراني سلطان محمد ثاني افتاد که در همان جا پايان امپراطوري بيزانس رقم خورد. سلطان در همان زمان دستور به احيا اياصوفيه و تبديل آن به مسجد داد. 10- برخي از عناصر کليسا مانند ناقوس ها و مجراهاي قرباني اياصوفيه در اين زمان برداشته شدند در حاليکه سلطان از تعداد زيادي نقاشي ديواري و موزاييک هايي که زير لايه اي گچ سفيد قرار گرفته و با طرح ها و خوشنويسي اسلامي پوشيده شده بودند محافظت نمود. در ادامه يک محراب، منبر، يک چشمه وضو و همچنين 4 مناره هر کدام به ارتفاع 60 متر به قسمت خارجي اضافه شدند. مدرسه، آشپزخانه، کتابخانه، آرامگاه و خانه ي سلطان نيز به مرور در طول قرن ها به مجموعه پيوستند. 11- مشهورترين و جدي ترين بازسازي اياصوفيه توسط سلطان عبدالمجيد دستور داده شد. اين بازسازي بين سال هاي 1847 و 1849 و به کمک نيروي 800 کارگر به اتمام رسيد. سلطان کار اين بازسازي را به برادران معمار سوئيسي- ايتاليايي تبار به نام هاي گاسپاره و چوزپه فوساتي سپرد. آنها گنبد و طاق ها را مستحکم نموده، ستون ها را صاف نموده و در دکوراسيون داخلي و خارجي ساختمان تجديد نظر کردند. 12- اياصوفيه به مدت 500 سال مسجد اصلي استانبول باقي ماند تا زماني که در سال 1935 توسط مصطفي کمال آتاتورک پايه گذار جمهوري ترکيه به موزه تبديل شد. شوراي وزيران ترکيه در همين راستا اعلام نمود که تبديل مسجد اياصوفيه به موزه دنياي شرق را خوشحال کرده و باعث مي شود که بشريت به نهاد جديدي از دانش دست پيدا کند. 13- کليساي اياصوفيه تا سال 1520 و قبل از ساخته شدن کليساي قرون وسطايي سويل، بزرگترين کليساي دنيا بود. يکي ديگر از نکات قابل توجه در مورد اياصوفيه اين است که تنها پانتئون رم گنبدي بزرگتر از اياصوفيه دارد. 14- اياصوفيه با گنبدي بسيار بزرگ طراحي شده که گفته مي شود همين موضوع تاريخ معماري را تغيير داده است. زماني که اين گنبد ساخته شد، ديوارها زير بار سنگين آن شروع به پيش روي به سمت خارج کردند به همين دليل ديوارهاي حامي گنبد ساخته شدند. اين گنبد به خاطر داشتن 40 پنجره در بخش پايه ي خود، فضايي عارفانه از بازي نور ايجاد کرده که در تمام قسمت هاي داخلي آن پخش مي شود. طراحي اياصوفيه آن را در رده ي جاه طلبانه ترين بناهاي معماري باستان و شاهکاري عالي از معماري بيزانس قرار مي دهد. 15- اياصوفيه تقابل دو دين مسيحيت و اسلام را نشان مي دهد که هر دو ردپاي خود را بر آن گذاشته اند. در حاليکه اسامي خوشنويسي شده ي اسلامي از گنبد معلق مي باشد، يکي از ويژگي هاي اصلي موزه، موزاييک هاي مسيحي آن است.