شأن نزول آیات قرآن کریم و احادیث درباره حضرت زهرا (س)
باشگاه خبرنگاران/ جايگاه ويژه پيامبر اکرم (ص) نزد خداوند و همچنين مقام اهل بيت (ع)، از جمله چراغ هدايت و نور ايماني است که آيات قرآن کريم و يا احاديث بسياري از امامان و بزرگان اسلامي نقل شده است. در بين احاديث و روايات مختلف درباره شأن و جايگاه اهل بيت (ع) به ويژه حضرت زهرا (س)، بارها شنيدهايم که پيامبر اکرم (ص)، دختر خود را با القاب مختلف چون؛ «فاطمه پاره تن من است.» ياد کردند. متن حديث به اينگونه است که رسول خدا (ص) مي فرمايند: «فاطمة بضعة منّي من سرّها فقد سرّني و من سأها فقد سأني، فاطمه اعزّ البريّة عليّ»، «فاطمه پاره تن من است. هر که او را شاد سازد، مرا شاد ساخته و هر که او را اندوهناک کند، مرا اندوهناک کرده است. فاطمه از همه مردم پيش من عزيزتر است.»(1) همچنين هرگاه حضرت فاطمه(س) بر پيغمبر(ص) وارد مي شدند، آن حضرت در مقابل او مي ايستاند و دستشان را مي بوسيدند و ايشان را به جاي خود مي نشانيد و مي فرمودند: «من هرگاه به بوي بهشت اشتياق پيدا مي کنم، زهرا(ع) را مي بويم.» جايگاه ويژه حضرت صديقه الکبري (س) در قرآن کريم سوره کوثر کوچکترين سوره از قرآن با ۳ آيه از جمله سورههاي مکي به شمار ميرود. همچنين کوثر به معناي خير فراوان است. در نوشتههاي تفسيري مصداقهاي فراواني چون: حوض کوثر، رودي در بهشت، خير فراوان، نبوت، قرآن و شفاعت براي کوثر بيان شده است. بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم إِنَّا أَعْطَيْنَاکَ الْکَوْثَرَ ﴿١﴾ فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَانْحَرْ ﴿٢﴾ إِنَّ شَانِئَکَ هُوَ الأبْتَرُ ﴿٣﴾ چرايي سوره کوثر در شأن حضرت فاطمه (س) بدين سبب است که در زمينه تفسير واژه کوثر، مباحث فراواني مطرح شده است. مفسران در اينکه مصداق کوثر چيست، اختلاف نظر دارند. در نوشتههاي تفسيري، مصداقهاي فراواني چون حوض کوثر، بهشت، رودي در بهشت، قرآن، شمار فراوان اصحاب و پيروان، تعداد زياد نسل پيامبر از حضرت زهرا (س) و شفاعت براي کوثر مطرح شده. همچنين بر اساس گزارش تفسير نمونه بسياري از علماي شيعه مصداق کوثر را در اين سوره حضرت فاطمه (س) دانستهاند. زيرا در سوره سخن از کساني است که پيامبر را بدون نسل و ذريه ميدانستند. در حالي که نسل پيامبر از دخترش فاطمه ادامه پيدا کرده و همان نسل است که امامت بر عهده او نهاده شده است. گفتني است؛ آيه تطهير بخشي از آيه ۳۳ سوره احزاب است که در آن به اراده خداوند بر پاکي اهل بيت(ع) از رجس و پليدي تاکيد شده، «إِنَّمَا يُرِيدُ اللهُ لِيُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيتِ وَ يُطَهِّرَکُمْ تَطْهِيراً»، «بيگمان، خدا اراده کرده است تا آلودگي را از شما اهل بيت (پيامبر) بزدايد و شما را پاک و پاکيزه گرداند.»(2) درخصوص شأن نزول آيه تطهير آمده است: در برخي احاديث آمده است اين آيه در خانه ام سلمه همسر پيامبر(ص)، نازل شده و هنگام نزول آن علاوه بر پيامبر(ص) علي(ع)، فاطمه(س)، حسن(ع) و حسين(ع) هم حاضر بودند. در اين هنگام پيامبر(ص) پارچهاي خيبري (کساء) را که بر آن نشسته بود، بر روي خود و علي و فاطمه و حسنين کشيد و دستها را به سوي آسمان بالا برد و گفت: «خدايا! اهل بيت من اين چهار نفرند. اينان را از هر پليدي پاک گردان». ام سلمه از پيامبر(ص) پرسيد آيا من نيز در شمار اهل بيت(ع) قرار دارم که پيامبر(ص) پاسخ دادند: «تو از همسران رسول خدايي و تو (بر راه) خير هستي.» (2) در قرآن کريم، آيات بسياري در شأن اهل بيت (ع) نازل شده است. آياتي مانند آيه اطعام که به صبر، سخاوت، کظم غيظ، اخلاص و ... اشاره دارد. آيه اِطْعام هشتمين آيه از سوره انسان (3) است که بر اساس احاديث و طبق نظر مفسران شيعه و برخي از اهل سنت، حضرت علي(ع) و فاطمه (س) و حسنين (ع) و خادم آنها فضه سه روز روزه گرفتند و هر سه روز هنگام افطار با اينکه خود گرسنه بودند، همه غذايشان را به مسکين و يتيم و اسير بخشيدند. متن آيه: «إِنَّ الْأَبْرَارَ يَشْرَبُونَ مِن کَأْسٍ کَانَ مِزَاجُهَا کَافُورًا ﴿٥﴾ عَيْنًا يَشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللَّـهِ يُفَجِّرُونَهَا تَفْجِيرًا ﴿٦﴾ يُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَيَخَافُونَ يَوْمًا کَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيرًا ﴿٧﴾ وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَىٰ حُبِّهِ مِسْکِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا ﴿٨﴾ إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّـهِ لَا نُرِيدُ مِنکُمْ جَزَاءً وَلَا شُکُورًا ﴿٩﴾» «به يقين ابرار (و نيکان) از جامي مينوشند که با عطر خوشي آميخته است،(٥) از چشمهاي که بندگان خاص خدا از آن مينوشند، و از هر جا بخواهند آن را جاري ميسازند! (۶) آنها به نذر خود وفا ميکنند، و از روزي که شرّ و عذابش گسترده است ميترسند، (۷) و غذاي (خود) را با اينکه به آن علاقه (و نياز) دارند، به «مسکين» و «يتيم» و «اسير» ميدهند! (۸) (و ميگويند:) ما شما را بخاطر خدا اطعام ميکنيم، و هيچ پاداش و سپاسي از شما نميخواهيم! (۹)»(3) از ابن عباس نقل شده است که حسن و حسين دچار بيماري شدند. رسول خدا(ص) همراه با جمعي از ياران به عيادت آن دو آمدند. و به علي گفتند: اي ابوالحسن خوب است براي تندرستي فرزندانت نذري کني. علي و فاطمه و فضه نذر کردند که اگر آن دو شفا يابند سه روز روزه بگيرند. هر دو شفا يافتند. علي سه من جو قرض کرد. فاطمه يک سوم آن را آسياب کرد و نان پخت. هنگام افطار سائلي بر در خانه آمد و گفت: اي اهل بيت محمد، مسکيني از مساکين مسلمان هستم، به من خوراکي دهيد که خداوند به شما از مائدههاي بهشتي دهد. او را بر خود مقدم داشتند و نانها را به او بخشيدند و با آب افطار کردند. فرداي آن روز نيز روزه گرفتند. چون شب شد و غذا به ميان آوردند، يتيمي بر در آمد. اين بار هم غذاي خود را به او بخشيدند. روز سوم هم به همان ترتيب روزه داشتند و هنگام افطار، اسيري پيدا شد، و باز نان جوين خود را به او بخشيدند. چون صبح شد علي(ع)، دست حسن و حسين را گرفت و به نزد پيامبر (ص) رفتند. چون آنان را ديد که از شدت گرسنگي ميلرزند، فرمود: از ديدن حال شما حال ناگواري پيدا ميکنم. برخاست و همراه آنان به منزلشان رفت و فاطمه را ديد که در محراب عبادت بسيار ضعيف است. از ديدن او اندوهگين شد. آنگاه جبرئيل نازل شد و گفت خداوند تو را به چنين اهل بيتي تهنيت ميگويد و اين سوره را قرائت کرد.(4) حديث لولاک حديثي که از پيامبر اسلام(ص) به عنوان حديث قدسي نقل شده با اين مضمون که اگر پيامبر نبود افلاک خلق نميشدند و اگر علي(ع) نبود خداوند پيامبر را خلق نميکرد و اگر فاطمه نبود خداوند پيامبر و علي را نيز خلق نميکرد. البته اين حديث به اين صورت در منابع متقدم شيعه وجود ندارد. متن مشهور حديث که با عنوان حديث قدسي در کتاب جنة العاصمة اين چنين نقل شده است: «يا احمد لولاک لما خلقت الافلاک و لولا علي لما خلقتک و لولا فاطمه لما خلقتکما»، «اي احمد اگر تو نبودي افلاک را خلق نميکردم و اگر علي نبود تو را خلق نميکردم و اگر فاطمه نبود شما دو نفر را خلق نميکردم.»(5) در منابع شيعه دو حديث ديگر با مضمون حديث لولاک وجود دارد: «يَا مُحَمَّدُ وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي لَوْلَاکَ لَمَا خَلَقْتُ آدَمَ وَ لَوْ لَا عَلِيٌّ مَا خَلَقْتُ الْجَنَّة»، «اي محمد ! به عزت و جلالم سوگند اگر تو نبودي آدم را نميآفريدم و اگر علي –ع- نبود بهشت را خلق نميکردم.» (5) پي نوشت: 1- امالي مفيد، ص 260 ؛ بحارالأنوار، ج 28، ص 303 و ج 43، ص 23 و 39 ؛ امالي شيخ طوسي، ص 24 ؛ مناقب آل ابي طالب، ح 3، ص 112. 2- ترمذي، سنن الترمذي، ۱۴۰۳ق، ج۵، ، ص۶۹۹؛ صدوق، معاني الاخبار، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۰۳. 3- قرآن کريم. 4- زمخشري، الکشاف، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۶۷۰. 5- ابن طاووس، اليقين، ص۴۲۶؛ مجلسي، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۸، ص۴۰۰. همراهان عزيز، آخرين خبر را بر روي بسترهاي زير دنبال کنيد: آخرين خبر در تلگرام https://t.me/akharinkhabar آخرين خبر در ويسپي http://wispi.me/channel/akharinkhabar آخرين خبر در سروش http://sapp.ir/akharinkhabar آخرين خبر در گپ https://gap.im/akharinkhabar