چهل حدیث از امام جعفر صادق علیه‌السلام

باشگاه خبرنگاران/ امام صادق (عليه السلام) در روز ۱۷ ربيع الاول سال ۸۳ هجري قمري در مدينه ديده به جهان گشود. پدر گرامي آن حضرت، امام محمد باقر (عليه السلام) و مادر ارجمندش ام فروه، دختر قاسم بن محمد بن ابي بکر است.نام شريفش جعفر و لقب معروفش صادق و کنيه اش ابوعبدالله است. شهادت آن حضرت در ۲۵ شوال سال ۱۴۸ هجري قمري، در ۶۵ سالگي، به دستور منصور دوانيقي، خليفه ستمگر عباسي، به وسيله سمي که به آن بزرگوار خوراندند، در شهر مدينه اتفاق افتاد و محل دفنش در قبرستان بقيع است. امام جعفر صادق (عليه السلام) تلاش و کوشش خود را با مساعي علمي آغاز و حوزه فکري و ثمربخش خويش را که بزرگان فقها و متفکران از آن بيرون آمدند، در صفوف امت، افتتاح کرد و با تربيت شاگرداني دانشمند، ذخيره علمي بزرگي براي امت برجاي گذاشت. بعضي از شاگردان نامي آن بزرگوار عبارتند از: هشام بن حکم و مؤمن طاق و محمد بن مسلم و زرارة بن اعين و ... که هر يک چهره‌هاي درخشاني از تربيت شدگان مکتب آن حضرتند. حرکت علمي او آن سان گسترش يافت که سراسر مناطق اسلامي را دربر گرفت و مردم از علم او سخن‌ها مي‌گفتند و شهرتش در همه شهرها و ديارها پيچيده بود. همزمان با سالروز شهادت امام جعفر صادق عليه‌السلام مي توانيد چهل حديث ازايشان را اينجا بخوانيد. ۱. عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه‌السلام قَالَ: مَنْ أَنْصَفَ النَّاسَ مِنْ نَفْسِهِ رُضِيَ بِهِ حَکَماً لِغَيْرِهِ. (کافي، ج۲، ص۱۴۶) از امام صادق عليه‌السلام روايت شده که فرمود: هرکس که در مورد خود، رعايت انصاف نمايد، به داورى ديگران پذيرفته شود. ۲. قَالَ عليه‌السلام: إِذَا کَانَ الزَّمَانُ زَمَانَ جَوْرٍ وَ أَهْلُهُ أَهْلَ غَدَرٍ فَالطُّمَأْنِينَةُ إِلَى کُلِّ أَحَدٍ عَجْزٌ. (تحف‌العقول، ص۳۵۷) امام صادق عليه‌السلام فرمود: آنگاه که روزگار، زمانۀ ستم باشد و مردمش اهل نيرنگ باشند، اعتماد به هرکسى درماندگى است. ۳. قَالَ عليه‌السلام: إِذَا أُضِيفَ الْبَلَاءُ إِلَى الْبَلَاءِ کَانَ مِنَ الْبَلَاءِ عَافِيَةٌ. (تحف‌العقول، ص۳۵۷) امام صادق عليه‌السلام فرمود: چون بلا بر بلا فزايد، (نشانۀ) رهايى از بلا باشد. ۴. قَالَ عليه‌السلام: إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَعْلَمَ صِحَّةَ مَا عِنْدَ أَخِيکَ فَأَغْضِبْهُ فَإِنْ ثَبَتَ لَکَ عَلَى الْمَوَدَّةِ فَهُوَ أَخُوکَ وَ إِلَّا فَلَا. (تحف‌العقول، ص۳۵۷) امام صادق عليه‌السلام فرمود: چون خواستى سلامت نفس برادرت را دريابى، او را به خشم آور. اگر در رفاقت با تو استوار ماند، او برادر تو است، وگرنه برادرت نيست‏. ۵. قَالَ عليه‌السلام: لَا تَعْتَدَّ بِمَوَدَّةِ أَحَدٍ حَتَّى تُغْضِبَهُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ. (تحف‌العقول، ص۳۵۷) امام صادق عليه‌السلام فرمود: به رفاقت کسى اعتماد مکن، تا او را [از روي امتحان،] سه بار به خشم آورى. ۶. قَالَ عليه‌السلام: لَا تَثِقَنَّ بِأَخِيکَ کُلَّ الثِّقَةِ، فَإِنَّ صَرْعَةَ الِاسْتِرْسَالِ لَا تُسْتَقَالُ. (تحف‌العقول، ص۳۵۷) امام صادق عليه‌السلام فرمود: به دوستت اعتمادِ مطلق مکن، زيرا زمين‌خوردن و ازپاى‌درآمدن بر اثر دلباختگى و اعتماد همه‌جانبه، درمان و جبرانى ندارد. ۷. قَالَ عليه‌السلام: الْإِسْلَامُ دَرَجَةٌ وَ الْإِيمَانُ عَلَى الْإِسْلَامِ دَرَجَةٌ وَ الْيَقِينُ عَلَى الْإِيمَانِ دَرَجَةٌ وَ مَا أُوتِيَ النَّاسُ أَقَلَّ مِنَ الْيَقِينِ. (تحف‌العقول، ص۳۵۸) امام صادق عليه‌السلام فرمود: اسلام يک درجه است، و ايمان درجه‌‏اي ا‌ست روى اسلام، و يقين درجه‏‌اي است روى ايمان، آنچه مردم به آن رسند کمتر از يقين است‏. ۸. قَالَ عليه‌السلام: إِزَالَةُ الْجِبَالِ أَهْوَنُ مِنْ إِزَالَةِ قَلْبٍ عَنْ مَوْضِعِهِ. (تحف‌العقول، ص۳۵۸) امام صادق عليه‌السلام فرمود: برکندن کوه‌ها آسان‌تر از برکندن دل‌ها از جاى خويش است‏. ۹. قَالَ عليه‌السلام: الْإِيمَانُ فِي الْقَلْبِ وَ الْيَقِينُ خَطَرَاتٌ. (محاسن برقي، ج۱، ص۲۴۹) امام صادق عليه‌السلام فرمود: ايمان در قلب است، و يقين، خطورها و الهاماتى است. ۱۰. قَالَ عليه‌السلام: الرَّغْبَةُ فِي الدُّنْيَا تُورِثُ الْغَمَّ وَ الْحَزَنَ وَ الزُّهْدُ فِي الدُّنْيَا رَاحَةُ الْقَلْبِ وَ الْبَدَنِ. (تحف‌العقول، ص۳۵۸) امام صادق عليه‌السلام فرمود: ميل به دنيا، مايۀ غم و اندوه است و بى‏‌ميلى و زهد به دنيا، مايۀ آسايش دل و پيکر است. ۱۱. قَالَ عليه‌السلام: مِنَ الْعَيْشِ دَارٌ يُکْرَى وَ خُبْزٌ يُشْرَى. (تحف‌العقول، ص۳۵۸) امام صادق عليه‌السلام فرمود: از عيش در زندگي، داشتن خانه‏‌اى اجاره‏‌اى و نانى خريدنى است‏. ۱۲. قَالَ عليه‌السلام لِرَجُلَيْنِ تَخَاصَمَا بِحَضْرَتِهِ: أَمَا إِنَّهُ لَمْ يَظْفَرْ بِخَيْرٍ مَنْ ظَفِرَ بِالظُّلْمِ وَ مَنْ يَفْعَلِ السُّوءَ بِالنَّاسِ فَلَا يُنْکِرِ السُّوءَ إِذَا فُعِلَ بِهِ. (تحف‌العقول، ص۳۵۸) امام صادق عليه‌السلام به دو مرد که در حضورش نزاع مى‏‌کردند، فرمود: هان! هرکه با زورگويى پيروزى يابد، پيروزى‏‌اش نيکو نباشد و آن‌کس که با مردم بدى کند، نبايستى از بدى مردم، ناراحت گردد. ۱۳. عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه‌السلام قَالَ: التَّوَاصُلُ بَيْنَ الْإِخْوَانِ فِي الْحَضَرِ التَّزَاوُرُ وَ فِي السَّفَرِ التَّکَاتُبُ. (کافي، ج۲، ص۶۷۰) امام صادق عليه‌السلام فرمودند: برقرارى ارتباط بين برادران در وطن، ديدار يکديگر است و هنگام سفر، نامه‌نگارى است‏. ۱۴. قَالَ عليه‌السلام: لَا يَصْلُحُ الْمُؤْمِنُ إِلَّا عَلَى ثَلَاثِ خِصَالٍ التَّفَقُّهِ فِي الدِّينِ وَ حُسْنِ التَّقْدِيرِ فِي الْمَعِيشَةِ وَ الصَّبْرِ عَلَى النَّائِبَةِ. (تحف‌العقول، ص۳۵۸) امام صادق عليه‌السلام فرمود: مؤمن جز به سه خصلت نيک نشود: فهم عميق در دين، اندازه‌دارى نيکو در زندگانى و بردبارى بر ناگوارى.‏ ۱۵. قَالَ عليه‌السلام: الْمُؤْمِنُ لَا يَغْلِبُهُ فَرْجُهُ وَ لَا يَفْضَحُهُ بَطْنُهُ. (تحف‌العقول، ص۳۵۸) امام صادق عليه‌السلام فرمود: بر مؤمن، عورتش چيره نگردد و شکمش او را رسوا نسازد. ۱۶. عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه‌السلام قَالَ: صُحْبَةُ عِشْرِينَ سَنَةً قَرَابَةٌ. (کافي، ج۶، ص۱۹۹) امام صادق عليه‌السلام فرمودند: هم‌نشينىِ بيست‌ساله، [به‌منزلۀ] خويشاوندى است. ۱۷. قَالَ عليه‌السلام: لَا تَصْلُحُ الصَّنِيعَةُ إِلَّا عِنْدَ ذِي حَسَبٍ أَوْ دِينٍ وَ مَا أَقَلَّ مَنْ يَشْکُرُ الْمَعْرُوفَ. (تحف‌العقول، ص۳۵۸) امام صادق عليه‌السلام فرمود: احسان جز به خانواده‌دار و ديندار شايسته نيست، و چه کميابند آنها که احسان و محبت را حق‌شناسند. ۱۸. قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه‌السلام: إِنَّمَا يُؤْمَرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ يُنْهَى عَنِ الْمُنْکَرِ مُؤْمِنٌ فَيَتَّعِظُ أَوْ جَاهِلٌ فَيَتَعَلَّمُ وَ أَمَّا صَاحِبُ سَوْطٍ أَوْ سَيْفٍ فَلَا. (کافي، ج۵، ص۶۰) امام صادق عليه‌السلام فرمود: به‌راستى مؤمن [چون‏] امربه‌معروف شود يا نهى‌ازمنکر گردد، پند پذيرد؛ يا نادان ياد گيرد، ولى آنکه که تازيانه و شمشير دارد [پند يا آموزش را‏] قبول نکند. ۱۹. قَالَ عليه‌السلام: إِنَّمَا يَأْمُرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَى عَنِ الْمُنْکَرِ مَنْ کَانَتْ فِيهِ ثَلَاثُ خِصَالٍ عَالِمٌ بِمَا يَأْمُرُ عَالِمٌ بِمَا يَنْهَى عَادِلٌ فِيمَا يَأْمُرُ عَادِلٌ فِيمَا يَنْهَى رَفِيقٌ بِمَا يَأْمُرُ رَفِيقٌ بِمَا يَنْهَى. (تحف‌العقول، ص۳۵۸) امام صادق عليه‌السلام فرمود: تنها کسى مى‏‌تواند امربه‌معروف کند يا نهى‌ازمنکر نمايد که داراى سه صفت باشد: به آنچه امر مى‏‌کند و از آنچه نهى مى‏‌نمايد آگاه باشد، عادلانه امر کند و نهى نمايد، با مهربانى و نرمي امر و نهى کند. ۲۰. قَالَ عليه‌السلام: إِنَّ اللَّهَ أَنْعَمَ عَلَى قَوْمٍ بِالْمَوَاهِبِ فَلَمْ يَشْکُرُوهُ فَصَارَتْ عَلَيْهِمْ وَبَالًا وَ ابْتَلَى قَوْماً بِالْمَصَائِبِ فَصَبَرُوا فَکَانَتْ عَلَيْهِمْ نِعْمَةً. (تحف‌العقول، ص۳۵۹) امام صادق عليه‌السلام فرمود: خداوند بخشش‌هايي به مردمى داد و شکرش نکردند و آن نعمت‌ها وبال آنها شد؛ و مردمى را به مصيبت‌ها گرفتار کرد و صبر کردند، و بلاها براى آنها نعمت شد. ۲۱. قَالَ عليه‌السلام: صَلَاحُ حَالِ التَّعَايُشِ وَ التَّعَاشُرِ مِلْ‏ءُ مِکْيَالٍ ثُلُثَاهُ فِطْنَةٌ وَ ثُلُثُهُ تَغَافُلٌ. (تحف‌العقول، ص۳۵۹) امام صادق عليه‌السلام فرمود: مصلحت زندگى و معاشرت اجتماعى، به پيمان‌ه‏اى پر مي‌ماند که دو سوم آن هوش و زيرکى، و يک‌سومش ناديده گرفتن و تجاهل است‏. ۲۲. قَالَ عليه‌السلام: مَا أَقْبَحَ الِانْتِقَامَ بِأَهْلِ الْأَقْدَارِ. (تحف‌العقول، ص۳۵۹) امام صادق عليه‌السلام فرمود: انتقام‌جويى قدرتمندان چه زشت است‏. ۲۳. قِيلَ لَهُ مَا الْمُرُوَّةُ؟ فَقَالَ عليه‌السلام: لَا يَرَاکَ اللَّهُ حَيْثُ نَهَاکَ وَ لَا يَفْقِدُکَ مِنْ حَيْثُ أَمَرَکَ. (تحف‌العقول، ص۳۵۹) از امام صادق عليه‌السلام پرسيده شد: مردانگى چيست؟ فرمود: خدا تو را آنجا که منع کرده، نبيند و آنجا که امر کرده، گم نکند. ۲۴. عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه‌السلام قَالَ: مَکْتُوبٌ فِي التَّوْرَاةِ اشْکُرْ مَنْ أَنْعَمَ عَلَيْکَ وَ أَنْعِمْ عَلَى مَنْ شَکَرَکَ فَإِنَّهُ لَا زَوَالَ لِلنَّعْمَاءِ إِذَا شُکِرَتْ وَ لَا بَقَاءَ لَهَا إِذَا کُفِرَتْ. الشُّکْرُ زِيَادَةٌ فِي النِّعَمِ وَ أَمَانٌ مِنَ الْغِيَرِ. (کافي، ج۲،‌ ص۹۴) امام صادق عليه‌السلام فرمود: در تورات نوشته شده: سپاس آن‌کس که نعمتت داده، بگذار؛ و بر کسى که شکرت گفت، نعمت بخش، که نعمت‌ها با شکرگزارى زوال نپذيرند، و با کفران و ناسپاسى بقا نيابد. سپاس‌گزارى نعمت را افزون کند، و ايمنى و پناه از دگرگوني [نعمت] باشد. ۲۵. قَالَ عليه‌السلام: فَوْتُ الْحَاجَةِ خَيْرٌ مِنْ طَلَبِهَا مِنْ غَيْرِ أَهْلِهَا وَ أَشَدُّ مِنَ الْمُصِيبَةِ سُوءُ الْخُلُقِ مِنْهَا. (تحف‌العقول، ص۳۵۹) امام صادق عليه‌السلام فرمود: از دست‌دادن حاجت و نياز، بهتر از تقاضاى به نااهل است، و دشوارتر از گرفتارى، بدخويي ناشى از آن گرفتارى است‏. ۲۶. سَأَلَهُ عليه‌السلام رَجُلٌ أَنْ يُعَلِّمَهُ مَا يَنَالُ بِهِ خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ لَا يُطَوِّلَ عَلَيْهِ، فَقَالَ عليه‌السلام: لَا تَکْذِبْ. (تحف‌العقول، ص۳۵۹) مردى از امام صادق عليه‌السلام درخواست کلامى کوتاه نمود که حاوى خير دنيا و آخرت باشد، ايشان فرمود: دروغ مگو. ۲۷. قَالَ عليه‌السلام: الدَّيْنُ غَمٌّ بِاللَّيْلِ وَ ذُلٌّ بِالنَّهَارِ. (تحف‌العقول، ص۳۵۹) امام صادق عليه‌السلام فرمود: بدهکارى، اندوه شب است و خوارى روز. ۲۸. قَالَ عليه‌السلام: إِذَا صَلَحَ أَمْرُ دُنْيَاکَ فَاتَّهِمْ دِينَکَ. (تحف‌العقول، ص۳۵۹) امام صادق عليه‌السلام فرمود: چون کار دنيايت سامان يافت، به دين و آئين خود بدگمان شو. ۲۹. قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه‌السلام: بَرُّوا آبَاءَکُمْ يَبَرَّکُمْ أَبْنَاؤُکُمْ وَ عِفُّوا عَنْ نِسَاءِ النَّاسِ تَعِفَّ نِسَاؤُکُمْ. (کافي، ج۵، ص۵۵۴) امام صادق عليه‌السلام فرمود: با پدران خود خوش‌رفتارى کنيد تا مشمول خوش‌رفتارى فرزند خود گرديد؛ و نسبت به زنان مردم رعايت عفّت و پاکدامنى بنماييد تا زنانتان عفيف و پاکدامن گردند. ۳۰. قَالَ عليه‌السلام: مَنِ ائْتَمَنَ خَائِناً عَلَى أَمَانَةٍ لَمْ يَکُنْ لَهُ عَلَى اللَّهِ ضَمَانٌ. (تحف‌العقول، ص۳۶۰) امام صادق عليه‌السلام فرمود: هرکه خائنى را امانت‌دارِ امانتى کند، او را نزد خدا ضمانتى نباشد. ۳۱. قَالَ عليه‌السلام: الْحَيَاءُ عَلَى وَجْهَيْنِ فَمِنْهُ ضَعْفٌ وَ مِنْهُ قُوَّةٌ وَ إِسْلَامٌ وَ إِيمَانٌ. (تحف‌العقول، ص۳۶۰) امام صادق عليه‌السلام فرمود: حيا دو گونه است: يکى ضعف و ناتوانى است، و ديگرى نيرومندى و اسلام و ايمان. ۳۲. قَالَ عليه‌السلام: تَرْکُ الْحُقُوقِ مَذَلَّةٌ وَ إِنَّ الرَّجُلَ يَحْتَاجُ إِلَى أَنْ يَتَعَرَّضَ فِيهَا لِلْکَذِبِ. (تحف‌العقول، ص۳۶۰) امام صادق عليه‌السلام فرمود: رعايت نکردن حقوق، زبونى است، و مرد را براى پوزش‌خواهى به دروغ وامى‏‌دارد. ۳۳. قَالَ عليه‌السلام: إِذَا سَلَّمَ الرَّجُلُ مِنَ الْجَمَاعَةِ أَجْزَأَ عَنْهُمْ وَ إِذَا رَدَّ وَاحِدٌ مِنَ الْقَوْمِ أَجْزَأَ عَنْهُمْ. (تحف‌العقول، ص۳۶۰) امام صادق عليه‌السلام فرمود: يک نفر که از ميان جمعى سلام کند، از همه کافى است و يکى هم که از جمعى جواب گويد، کفايت کند. ۳۴. قَالَ عليه‌السلام: السَّلَامُ تَطَوُّعٌ وَ الرَّدُّ فَرِيضَةٌ. (تحف‌العقول، ص۳۶۰) امام صادق عليه‌السلام فرمود: سلام، مستحب است و جواب سلام، واجب‏. ۳۵. قَالَ عليه‌السلام: مَنْ بَدَأَ بِکَلَامٍ قَبْلَ سَلَامٍ فَلَا تُجِيبُوهُ. (تحف‌العقول، ص۳۶۰) امام صادق عليه‌السلام فرمود: هرکه پيش از سلام، آغاز سخن کند، جوابش نگوييد. ۳۶. عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه‌السلام قَالَ: تَصَافَحُوا فَإِنَّهَا تَذْهَبُ بِالسَّخِيمَةِ. (کافي، ج۲، ص۱۸۳) از امام صادق عليه‌السلام روايت شده که فرمود: به‌هم دست بدهيد که کينه را مي‌برد. ۳۷. قَالَ عليه‌السلام: اتَّقِ اللَّهَ بَعْضَ التُّقَى وَ إِنْ قَلَّ وَ دَعْ بَيْنَکَ وَ بَيْنَهُ سِتْراً وَ إِنْ رَقَّ. (تحف‌العقول، ص۳۶۱) امام صادق عليه‌السلام فرمود: از خدا اندکى هم که باشد، پروا کنيد؛ و ميان خود و خدا پرده‌‏اى، هرچند نازک، بگذاريد. ۳۸. قَالَ عليه‌السلام: مَنْ مَلَکَ نَفْسَهُ إِذَا غَضِبَ وَ إِذَا رَغِبَ وَ إِذَا رَهِبَ وَ إِذَا اشْتَهَى حَرَّمَ اللَّهُ جَسَدَهُ عَلَى النَّارِ. (تحف‌العقول، ص۳۶۱) امام صادق عليه‌السلام فرمود: آن‌کس که هنگام خشم، طمع، ترس، و خواهش نفس خويشتن‏‌دار باشد، خدا بدنش را بر آتش حرام مي‌کند. ۳۹. قَالَ عليه‌السلام: الْعَافِيَةُ نِعْمَةٌ خَفِيفَةٌ إِذَا وُجِدَتْ نُسِيَتْ وَ إِذَا عُدِمَتِ ذُکِرَتْ. (تحف‌العقول، ص۳۶۱) امام صادق عليه‌السلام فرمود: عافيت، نعمتى سبک‌وزن است. تا هست، فراموش مى‌‏شود و چون رفت، به ياد مى‏‌آيد. ۴۰. قَالَ عليه‌السلام: لِلَّهِ فِي السَّرَّاءِ نِعْمَةُ التَّفَضُّلِ وَ فِي الضَّرَّاءِ نِعْمَةُ التَّطَهُّرِ. (تحف‌العقول، ص۳۶۱) امام صادق عليه‌السلام فرمود: خداى را در حال گشايش، نعمت احسان و تفضل است، و در سختى، نعمت پاکى [از گناه] همراهان عزيز، آخرين خبر را بر روي بسترهاي زير دنبال کنيد: آخرين خبر در سروش http://sapp.ir/akharinkhabar آخرين خبر در ايتا https://eitaa.com/joinchat/88211456C878f9966e5 آخرين خبر در بله https://bale.ai/invite/#/join/MTIwZmMyZT آخرين خبر در گپ https://gap.im/akharinkhabar