گوناگون/ دانستنی های عجیب درباره گورستان 5000 ساله
همگردي/ در بين ديدني هاي گورستان 5000 ساله، 60 هزار اسکلت عجيب يافت شده که بسيار مهم مي باشند. روش دفن آن ها به شيوه 5000 سال مي باشد. اين گورها به اشکال دايره اي، خشتي مستطيلي و مربعي و يا سردابه اي ديده مي شوند. در يافته هاي تاريخي در گورستان 5000 ساله 13 جمجمه انساني يافت شده است. شهر سوخته از بزرگترين ديدني ها و نشانگر آغاز شهرنشيني در فلات ايران است. اين شهر قديمي يکي از وسيع ترين گورستان هاي آغاز دوران تاريخي را دارد که تخمين زده شده حدود 20 تا 40 هزار قبر را در برگرفته که تا حالا بيش از يک هزار گور در آن شناسايي شده است. باستان شناسان در اين گورستان پهناور که سال 1972 به طور تصادفي کشف شد، نزديک به 10 نوع قبر و شيوه تدفين پيدا کرده که سندي بر تنوع فرهنگي و اعتقادي مردم اين منطقه بوده و پيشه بيشتر اهالي اين منطقه تجارت بوده است. دانستني هاي عجيب درباره گورستان 5000 ساله مطرح شده که خواندن آن ها خالي از لطف نيست. سه گور پرطرفدار بنابر گفته باستان شناسان از بين 10 قبر شناسايي شده در بين ديدني هاي گورستان 5000 ساله، چهار قبر مهم و پر گاربرد بوده که قبرهاي چاله اي ساده، گودال هاي دو قسمتي و سردابه اي از آن دسته هستند. گزارش هاي رسيده درباره هر يک از اين گورهاي پرکاربرد آن دوره حاکي از آن است که سه هزار سال قبل از ميلاد مسيح چاله اي در داخل زمين به شکل مستطيل، بيضي يا مربع حفر مي کردند و جسد را به حالت خميده در آن قرار مي دادند که معمولا همراهش هداياي ديگري مثل ظروف سفالي، زينت آلات و سرمه دان، مهره هاي زينتي، مهرهاي استوانه اي و مسطح، حصير، سبد، پارچه، جانور قرباني، هاون هاي بزکساب، آيينه مفرغي، شانه هاي چوبي و ابزار کار مدفون مي شد چون باور بر ادامه جريان زندگي بود. فکر مي کردند شخص در زندگي ديگر به اين اشيا نياز پيدا مي کند. اين قبرها با خاک پر مي شد براي همين جسد با خاک در تماس بود و مراحل فساد به سرعت انجام مي شد. از اين گورها يک بار و گاهي دو بار استفاده مي شد. در برخي موارد بيش از يک اسکلت در آن ها جاي داده مي شده است که اين از دانستني هاي عجيب درباره گورستان 5000 ساله مي باشد. شکل گورها قبرهاي دو بخشي که بيشترين قبرهاي يافته شده در اين منطقه هستند و تا حدي شبيه همان گودال ها ساده اند با اين تفاوت که بخش خارجي آن دايره اي مي باشد و يک ديوار متشکل از يک تا هشت خشت آن ها را به دو گودال جداگانه تقسيم مي کرد. اين گورها کمي بزرگتر از قبلي هستند و جهت دفن جسد رو به شمال و يا جنوب بود. در يک محوطه باستاني در کويته پاکستان قبوري پيدا شده که دقيقا شبيه اين گورهاي شهر سوخته بوده و يقينا بي تاثير از روابط تجاري دو منطقه نبوده و از يافته هاي تاريخي در گورستان 5000 ساله مي باشد. علت سالم ماندن برخي از قبرها در دانستني هاي عجيب درباره گورستان 5000 ساله، قبرهاي سردابه اي ديدني ترين ها هستند. اين قبرها از دو بخش متمايز چاله ورودي و محل دفن تشکيل شده است. ابتدا گودالي 120 سانتيمتري حفر شده و سپس در يکي از بخش هاي آن دخمه اي زميني بيضي شکل به عمق تقريبي 180 سانتيمتر کنده مي شده است. شخص مدفون همراه نذور و اشياي مختلف داخل سردابه گذاشته مي شد و سپس در ورودي با چند رديف خشت بسته مي شد. به علت نبودن فشار خاک، اسکلت ها و اشياي اين قبرها سالم تر از گروه هاي ديگر باقي مانده اند. کاوش ها نشان مي دهد در صورت استفاده دوباره از اين گورها بقاياي اسکلت اول جمع آوري شده و جاي کافي براي تدفين بعدي آماده مي شد. بررسي ها روي اشياي اين قبرها نشان مي دهد صاحبان آن ها افراد متمايز جامعه شهر سوخته بودند که رتبه بالاي اقتصادي و اجتماعي داشتند و از نظر ثروت شخصي با قبور ديگر متفاوت بودند. تعداد اشياي اين قبور بين 20 تا 120 در نوسان است. گونه ديگري از اين قبرها شبه سردابه اي مي باشد. اين گورها شبيه همان گورهاي سردابه اي هستند با اين تفاوت که درگاهي ميان چاله قبر و اتاقک تدفين ايجاد شده و خاک به داخل سردابه راه مي يابد بنابراين احتمال فاسد شدن جسد از قبل بيشتر مي باشد. نمونه اي از اين گورهاي سردابه اي را مي توان در موزه منطقه اي از شهر زاهدان مشاهده کرد. به غير از قبرهاي خشتي مستطيل، مربع، دو ديواره اي ها، دايره اي و گودال هاي دايره اي با در بسته قبرهاي ديگري به نام کاسه اي پيدا شده که مختص نوزادان بود. پنج هزار سال پيش جسد نوزاد در گودال ساده اي قرار داده شده و سپس با يک کاسه بزرگ سفالي پوشيده مي شد و بعد هم خاک روي کل مجموعه ريخته مي شد که اين مورد از دانستني هاي عجيب درباره گورستان 5000 ساله مي باشد. اين اسکلت ها عاشق نيستند! در موزه شهر سوخته تعدادي قبر تعيين شده که در اين ميان قبري با دو اسکلت روبه هم توجه مخاطبان را به خود جلب مي کند و نشان دهنده قبر قديمي ترين عشاق ايراني مي باشد. همان اسکلت هاي سه هزار ساله اي که در کاوش هاي تپه حسنلو درحالي که يکديگر را به آغوش کشيده، پيدا شد و تصوير آن با عنوان قديمي ترين عشاق ايراني در موزه باستان شناسي و مردم شناسي دانشگاه پنسيلوانياي آمريکا نمايش داده شده است. اما تحقيقات اخير اين داستان را رد مي کند و مي گويد: مطالعات آنتروپولوژيکي و يا انسان شناسي به راحتي جنسيت اين اسکلت هاي باستاني و حتي سن و علت مرگ آن ها را مشخص مي کند. قبري که اين دو اسکلت در آن قرار داده شده در بين يافته هاي تاريخي در گورستان 5000 ساله به لحاظ ساختار از نوع دايره اي خشتي است که تا حالا فقط يک مورد از آن در شهر سوخته بدست آمده و براي همين در موزه بازسازي شده تا فرم آن نشان داده شود.اين اسکلت ها عاشق نيستند! استفاده مکرر از يک قبر اين دو اسکلت به جهت نمايش عمومي در اين قبر جاي گرفته اند. اين اسکلت ها که مطالعات آنتروپولوژي، جنسيت هر دو را زن تعيين کرده از يافته هاي تاريخي در گورستان 5000 ساله بوده و در آن جمجمه ديده شده که جمجمه جراحي شده متعلق به دختربچه 13 ساله هم در همين گور بوده است. محققان بر اين باور هستند که تدفين ها درباره آداب و رسوم، غذا و سبک زندگي مردم باستان اطلاعات خوبي مي دهند و مانند آنچه از گورستان شهر سوخته بدست آمده، نشان مي دهد بيش از 5 هزار سال پيش در شرق فلات ايران جامعه چند قوميتي، چند فرهنگي با باورهايي متنوع به شکلي مسالمت آميز و کاملا متمدن در کنار هم زندگي مي کردند. گوري منتسب به افراد متمول در بزرگترين قبرستان پيش از اسلام در ايران 1100 گور يافت شده و باستان شناسان رکورد کاوش هاي خود را با کشف جسد زني متمول به همراه 112 شي ثبت کردند. در بين ديدني هاي گورستان 5000 ساله اين دومين بار است که گوري با اين تعداد شي کشف مي شود. در سال 1376 کاوشگران به اسکلت مردي حدودا 32 ساله به همراه فرزند 10 ساله اش مي رسند که در کنارشان 112 شي دفن شده جز اين اطلاعات علمي ديگري از آن گور در دسترس نيست. DNA اين اسکلت ها براي تحقيقات بيشتر گرفته شده است. اکنون يک بار ديگر در پايان فصل پانزدهم کاوش هاي شهر سوخته گوري با همين تعداد اثر کشف شد که تنوع آن ها باعث شده باستان شناسان آن را رکوردي تازه و کشفي عجيب بنامند. گور يافته شده از نوع سردابه اي است که به افرادي ثروتمند در 5000 سال پيش تعلق داشته است. ميانگين مدت زمان حفر يک قبر ممکن است حدود يک ماه طول بکشد تا به ظروف تاريخي و اجساد دست يافت. در اين فصل از کاوش در بين ديدني هاي گورستان 5000 ساله باستان شناسان موفق شدند فقط دو گور سردابه اي را پيدا کنند. بيشتر قبرها چاله اي و يا دو قسمتي هستند. گور پس از کاوش در اختيار باستان شناسان و پزشک ژنتيک براي نمونه برداري، تهيه نقشه و عکس قرار مي گيرند. محل قرارگيري اشيا بايد به دقت در نقشه مشخص شود، چرا که ارتباط آن ها با يکديگر براي تفسير و تعبيرهاي بعدي در بين ديدني هاي گورستان 5000 ساله مهم است. گور زن ثروتمند 4600 ساله باستان شناسان از هيچ چيز در بين ديدني هاي گورستان 5000 ساله نمي گذرند و همه چيز را موشکافانه بررسي مي کنند. بعد از بررسي کامل مطالعات پالئوپارازيتولوژي يا کرم شناسي باستاني انجام مي شود تا به بيماري هاي رايج در آن دوره دست يابند. براساس همين آزمايش ها بوده که تا کنون دريافته اند امراض پوستي رايج ترين نوع بيماري در تمدن 5 هزار ساله شهر سوخته بوده است. جز خوردگي شمار زيادي از اسکلت ها در ميان گورهاي شهر سوخته که 25 هکتار از محوطه 151 هکتاري اين شهر را به خود اختصاص داده، کودک زير دو سال و نوزاد به خاک سپرده شده زيادي کشف شده است. مطالعات کرم شناسي باستاني ما را به يافته هاي جديدي درباره اين اجساد مي رساند. خاک جمع شده در ناحيه شکم و لگن اسکلت هاي کاوش شده به دانشگاه بهداشت براي مطالعه تحويل داده مي شود اما ممکن است پروسه نتيجه گيري آن تا سه سال هم طول بکشد. تخمين محققان قدمت گور تازه کشف شده را حدود 4600 سال پيش حدس مي زند. بنابر گمانه هاي اوليه پزشک ژنتيک که بر سر گور حاضر شده اسکلت مربوط به زني حدودا 40 ساله با 155 سانتيمتر قد است که البته براي يقين بيشتر از لگن آن نمونه برداري مي کنند. در کنار اسکلت ظرفي شبيه سرمه دان، خمره هاي رنگين و تکه هايي شبيه پارچه پيدا شده است.گور زن ثروتمند 4600 ساله مشاهده کفن در اين قبرها ماندگاري پارچه از 5 هزار سال پيش تاکنون شگفت انگيز است که علت آن را وجود نمک و املاح زياد در خاک محوطه شهر سوخته ذکر مي کنند. دانشمندان مي گويند: اطلاعات به دست آمده از کاوش هاي اين منطقه نشان مي دهد در آن دوره تعدادي از اجساد را عريان، برخي را با کفن و تعداد ديگري را با لباس دفن کرده اند. آن ها چند سال پيش اسکلت زني را در همين گورستان شهر سوخته يافته که لباسي منجوق دوزي شده به تن داشته است. قبل از استقرار کاوشگران ايراني 220 قبر توسط تيم ايتاليايي کشف شده است. گروه ايراني حدود 900 قبر را کاوش کرده که از ميان حدود 1100 گور کشف شده بيش از 70 درصد اجساد کفن داشته اند. اين کشفي مهم محسوب مي شود آن هم در شرايطي که گفته مي شود دفن اجساد با کفن صرفا بعد از اسلام اتفاق افتاده است. شناسايي دقيق اشيا ثروتمند بودن بانويي که جسد آن يافت شده فقط به اشياي ديده شده بستگي ندارد. همراه بانوي 4600 ساله جام هايي سفالين بسيار زيبا و ديدني دفن شده است.عجيب بودن اين گور از آن منظر است که ظروف مختلف و متنوعي که مختص به شهر سوخته نيست همراه اين اسکلت دفن شده است. براي مشخص شدن تاريخ دقيق اشيا، ظروف سفالي شسته و شناسنامه هر يک نصب مي شود. شي بدون شناسنامه از نظر باستان شناسان بي هويت است حتي اگر زيبا و خاص باشد. هر اثر براي نتيجه گيري دقيق 17 مرحله مستند نگاري را پشت سر مي گذارد. بزرگترين گورستان تاريخ گور پس از بررسي هاي لازم و انتقال اشياي ديدني به آزمايشگاه مجدد با خاک فراوان و تميز پر مي شود و گرنه از قاچاقچيان در امان نمي ماند هر چند ديدني هاي شهر سوخته هيچ وقت گرفتار پديده قاچاق نشده چون اشياي يافته شده بيشتر سفالين بوده و براي قاچاقچي چندان جذاب نيست. گورستان شهر سوخته با 25 هکتار که تخمين زده شده داراي 35 تا 40 هزار قبر با 60 هزار اسکلت باشد، احتمالا بزرگترين گورستان تاريخ پيش از اسلام در ايران باستان به شمار مي آيد. گورستان شهر سوخته تمامي اسکلت هاي اين قبرستان ديدني زير 60 سال داشته اند. برخي قبرها انفرادي و بعضي ديگر دسته جمعي بوده اند. کاوشگران در شهر سوخته حتي مهر مادري مدفون شده را نيز کشف کرده اند که اسکلت مادري مي باشد که فرزندش را در ميان بازوانش حفظ کرده بود. براساس يافته هايي که از گورستان اين تمدن به دست آمده، نور نقش مهمي در آن زمان داشته است. دليل اين ادعا نحوه خاکسپاري اجساد است. گورهاي سردابه اي معمولا در جهت طلوع و غروب خورشيد باز مي شدند و چشم جسد دفن شده در آن سردابه معمولا به سمت در و منتهي به نور بود. کاوشگران اجسادي را يافته اند که صورت هايشان رو به زمين بوده است. گمان بر اين مي باشد که جسد در شب به خاک سپرده شده است. درباره اجسادي هم که طاق باز دفن شده اند معتقدند زمان خاکسپاري در روز روشن و يا هنگام ظهر بوده است. در بسياري از گورها عودسوزهاي آينه داري يافته شده که فرضيه اعتقاد مردمان شهر سوخته به نور و يا آتش را براي ما نزديک به يقين مي کند.