عــرفه، فرصتی برای شناخت و مناجات

دعا، خيال ما را از بابت مطرح کردن خواسته‎هاي مان راحت مي‎کند، نيايش چه کارکردي در زندگي‎مان دارد؟ انسان دو نوع آرامش دارد؛ يک آرامش مقطعي است که از فراموش کردن دردها حاصل مي‎شود؛ مثل وقتي دندان‎درد داريم و به ما مسکن مي‎زنند تا دردمان آرام شود. آرامش دوم اما عميق و پايدار است که از راه دعا و مناجات ممکن مي‎شود. انسان وقتي توجه پيدا مي‎کند که خدايي هست، اين عالم حکمت و حساب دارد و به وعده‎هاي خدا آگاه مي‎شود، متوجه مي‎شود که دردها و رنج‏هايش اگر در راه خدا باشد، مابه‎ازاي خوبي در آن عالم خواهدداشت. مي‎فهمد با درد و رنج از گناه پاک مي‎شود و به اين ترتيب روحش ارتقا پيدا مي‎کند و در سختي‎ها هم احساس آرامش خواهدداشت. ما همچنين دو نوع لذت داريم؛ لذت‎هايي که با بقيه موجودات در آن‎ها شريک هستيم و لذت‎هايي که مخصوص ماست؛ انسان مي‎تواند از گفت‎وگو با خداي خود لذت ببرد. انسان در زندگي، آن‎قدر در ماديات فرو مي‎رود که خودش را گم مي‎کند و يادش مي‎رود بنده خداست. در مناجات اما خودش را پيدا مي‎کند و در ساحل امنِ نيايش به آرامش مي‎رسد؛ آرامشي حقيقي که در عمق جان نفوذ مي‎کند و يک لذت ويژه انساني است.

مشخص کردن يک روز براي دعا و نيايش چه حکمت و فلسفه‏‎اي دارد؟ انسان، هر لحظه اراده کند مي‎تواند با پروردگارش حرف بزند. خداي ما مثل مسئولان دنيوي نيست که مسئول دفتر داشته‎باشد و براي حرف زدن با او، نياز باشد وقت بگيريم. خدا دنبال بهانه‎هايي مي‎گردد براي حرف زدن ما؛ چون منتظر ما و عاشق ماست. به همين دليل زمان‎هايي را به مثابه بستر و شرايطي معين کرده‎است که انسان بيشتر به آن‎ها توجه کند؛ از جمله بعد از نماز، شب جمعه، هنگام زيارت ائمه معصومين (عليهم‎السلام)، سر مزارِ پدر و مادر مرحوم‌شده، در بالين مريض و... . در بعضي از ايام هم اميد به استجابت دعا بيشتر است؛ مثل شب‎هاي قدر، ماه رمضان و وقتي باران مي‏‎آيد و درهاي رحمت خدا باز ‎است. اين‎ها بهانه‎ها و زمينه‎سازي‎هاي خداست. روز عرفه را هم که به‎طور خاص روز دعا و نيايش گفته‎اند، درواقع روز عنايت ويژه خدا به مومنان است.

ما مي‎دانيم که دعا براي مستجاب شدن، شرايطي دارد. آيا در نيايش هم براي مقبول واقع شدن، بايد الزاماتي رعايت شود؟ بله. يکي از الزامات نيايش اين است که انسان براي اين کار، اهميت قائل شود؛ اگر من تشنه نباشم به اندک بهانه‏اي ممکن است اين توفيق از من سلب شود. وقتي انسان براي دعا و مناجات، اهميت قائل مي‎شود که به فوايدش پي ببرد؛ يعني بداند نيايش نياز است، همچنان که غذا جسم‌مان را تقويت و آب عطش‌مان را برطرف مي‎کند، دعا و مناجات هم روح ما را تغذيه مي‎کند. اگر اهميت قائل باشيم، برايش برنامه‎ريزي مي‎کنيم؛ همان‎طور که مثلا سفر آن‎قدر برايمان مهم است که از قبل برايش برنامه‎ مي‎ريزيم. پس کسي هم که مي‎خواهد دعاي عرفه بخواند، نمي‎تواند و نبايد خسته و بي‎حوصله باشد. آدم بايد براي نيايش و مناجات، وقت بگذارد؛ بايد بداند با چه کسي دارد صحبت مي‎کند. اگر به عظمت خدا واقف نباشيم و ندانيم دربرابر چه کسي قرار گرفته‎ايم، مناجات شکل نمي‎گيرد. بايد بدانيم چه کسي را داريم صدا مي‎کنيم، چقدر قدرت دارد و چقدر مهربان است و کارکرد و تاثير مناجات و نيايش بر زندگي مان چيست؟ خدا گنج‏هاي بي‎پاياني دارد. درست است من را که آفريده، مشمول رحمت خود قرار داده‎است ولي چيزهايي هم دارد که وقتي با او مناجات مي‎کنم به من مي‎دهد. خدا دو نوع عطيه دارد؛ يکي عطاهايي است که چه بخواهيم و چه نخواهيم شامل همه‎مان مي‎شود اما عطاهايي هم دارد که تا از او نخواهيم به ما نمي‎دهد. همچنين اگر کسي به خداي متعال خوش‎بين نباشد، از عمق جان او را صدا نمي‎زند و مناجات شکل نمي‎گيرد. انسان اگر به خدا اعتماد داشته‎باشد، در نيايش حال خوشي به او دست خواهدداد اما کسي که به پروردگارش اعتراض دارد و معرفت ندارد خدا چقدر به او لطف کرده، مناجات خوبي نخواهدداشت. بخش زيادي از دعاي عرفه مربوط به شمارش نعمت‎هاي پروردگار است. کسي که به خدا خوش‎بين است، مي‎داند حتي پشتِ چيزهايي هم که از او دريغ شده، لطفي هست. مثل چاقويي که مادر به دست بچه نمي‎دهد. بچه چون به مقام و حکمت مادر عارف نيست، از دست او ناراحت مي‎شود اما بعد که بزرگ شد، تشکر مي‎کند. نکته مهم ديگر اين است که گناه دل انسان را قسي مي‎کند و وقتي دل انسان سخت شد، حال مناجات ندارد. انسان يا بايد گناه نکرده‎باشد يا بايد مناجات را پل توبه قرار بدهد. نمي‎گوييم گناهکار نمي‎تواند نيايش کند؛ اتفاقا نيايش مال آدمي است که متوجه گناهش شده و مناجات را وسيله‎ توبه قرار داده‎است. خدا منتظر ما گنهکاران است و امروز روز آشتي کردن با خداي متعال و روز بازگشت به اوست. البته يادمان باشد، عرفه سرآغاز اين آشتي است. بعد از ختم جلسه دعا بايد به دنبال توبه حقيقي که همان جبران است، برويم. عرفه، فرصت مغتنمي براي شناختِ خود و خدا امروز 9 ذي الحجه روز عرفه است؛ روزي که حجاج خانه خدا در صحراي عرفات براي راز و نياز با خالق هستي توقف مي کنند و با نظاره بر آيات الهي به او مي انديشند و به واسطه اين تفکر، قدم در راه شناخت و معرفت راجع به آن ازلِ ابدي مي گذارنــد. ديگر مسلمانان که توفيق حضور در اين مکان را ندارند نيز در اين روز دست به دعا بر مي دارند و با خداي خويش به راز و نياز مي پردازند. اما حقيقت عرفه بالاتر از اين مراسم دعا و نيايش است؛ عرفه يعني شناختن! شناختن خود و خداي خويش و نيز شناخت هستي و آيات و نشانه هاي خداوند که قابل لمس و درک است.کسي مي تواند اهل دعا و نيايش باشد و از آن بهره ببرد که معرفت داشته باشد به اين که عبدي ضعيف است و محتاج رب جلي! بنده اي ناتوان در مقابل قادري متعال که هر آن چه او بخواهد، مي شود و غير آن ميسر نيست. انسان که خود را شناخت، به تبع آن پي به وجود خالقي دانا و توانا مي برد، بنابراين براي شناخت او قدم بر مي دارد و در اين مسير نشانه هاي او در هستي را مي بيند و بر يقينش افزوده مي شود؛ کسي که خدا را شناخت و معرفت به بزرگي و جلال و جبروت او پيدا کرد در مقابلش خاضع و خاشع مي شود و سعي مي کند فرامين و دستوراتش را اجرا کند. بنابراين معرفت به خدا حاصلش يقين و سرسپردگي در مقابل عظمت اوست. در اين مرحله انسان همه دارايي خود را از خالق آن مي داند و بدان به چشم امانت مي نگرد، بر اين اساس وقتي از او چيزي گرفته شود مصلحتي از سوي خدا مي داند و بر آن صبوري مي کند، حتي اگر زن و فرزند و مال و ثروت و تمام هستي اش باشد. چنين شخصي به آن چه از مال و ثروت و جاه و مقام که مي رسد مغرور نمي شود، همه را از خدا مي داند و بر نعمتش شکر مي کند، چنان که بر نقمت و بلا صبوري مي کند. دلبستگي به آن چه فاني است و امانت، پيدا نمي کند؛ بنابراين در جايي که خواست خدا باشد و خواسته نفس، آن چه قرباني مي شود نفس است و خواسته او!

به‌واسطه شناخت، قلب حريم خدا مي‌شود حضور در عرفات در روز عرفه اگر چه توفيق مي خواهد اما براي اهل معرفت و يقين چندان تفاوتي ندارد؛ چه بسا در گوشه اي از عالم هستي چنان خدا را با چشم دل به نظاره بنشينند و راز و نياز کنند که ارزشي کمتر از آن حضور نداشته باشد. امام صادق(ع) مي فرمايد «قلب انسان حرم خداست و در حرم خدا غير خدا جاي ندهيد»؛ اين فرمايش انسان را متوجه ارزش و اعتبار خود مي کند که اگر هوشيار باشد و غفلت نورزد خدا در قلب و جان او جاي دارد و هميشه با او خواهد بود. بر اين اساس پسنديده است امروز از هر آن چه غير اوست دور شويم و به او رجوع کنيم که ملجأ و مامن عالم و آدم است. خداوند در حديث قدسي مي فرمايد که «زمين و آسمان گنجايش عظمت و بزرگي من را ندارند اما قلب مومن چنين شايستگي را دارد». اين کلام نوراني به ما مي فهماند که کعبه و عرفات نشانه اي براي رسيدن به اوست؛ کسي که به مقصد رسيده هرجا که باشد خدا همراه اوست. قلبي که خانه و جايگاه خدا باشد، نوراني است و نورافشاني مي کند، به عالم اطراف خويش از فضل و کرم خدا ثمر مي دهد و روشنگري مي کند، دستگير عالم و آدم مي شود و خود نشانه اي از خدا براي بندگان مي شود. امروز عرفه است و نشان از محرم دارد؛ نشانه اي از معرفت و يقينِ يکي از بهترين انسان هاي عالم که نه تنها نفس، بلکه زن ، فرزند و ياران خويش را به قربانگاه کشاند و در راه او قرباني کرد. ايام حرکت کاروان عشق از مکه به سمت کوفه است، کارواني که قلب شان خانه خداست. بنابراين اگر چه از کعبه دور مي شوند اما به خدا نزديک تر مي شوند. مردان ، زنان و کودکاني که الگوي انسانيت در رسيدن به مقصد و پيمايش صراط مستقيم هستند. امروز سفير حسين(ع) را در غربت کوفه قرباني مي کنند؛ مسلم فرزند عقيل را که پيش قدم قرباني در راه خدا شده و آغاز قيامي خونين از نبرد خوبي ها در مقابل تمام زشتي ها را بانگ برآورده است. همراهان عزيز، آخرين خبر را بر روي بسترهاي زير دنبال کنيد: آخرين خبر در سروش http://sapp.ir/akharinkhabar آخرين خبر در ايتا https://eitaa.com/joinchat/88211456C878f9966e5 آخرين خبر در بله https://bale.ai/invite/#/join/MTIwZmMyZT آخرين خبر در گپ https://gap.im/akharinkhabar

---

بازار

---