۷ جاذبه کمتر شناخته شده ایران
تابناک/ ايران با تمدني به قدمت بيش از ۲۵۰۰ سال مطمئناً جاهاي ديدني بيشماري دارد. باوجود مکانهاي معروف و پرگردشگر ايران، هميشه نقاط بکر و کمتر شناختهشدهاي در اين کشور پيدا ميشود که ارزش ديدن دارند، مکانهايي که حتي مردم محلي از آنها بيخبر هستند. غار چالنخجير غار نخجير از غارهاي آهکي و زيباي استان مرکزي است که در سال ۱۳۶۷ در اثر وقوع يک انفجار در نزديکي دهانهي آن کشف شد. اين غار به دليل قرار داشتن آن در منطقهاي به نام «نخجير» در شمال شرق شهرستان دليجان به اين نام خوانده ميشود. اين غار با غارهاي معروف عليصدر و کتلهخور رقابت ميکند. چالنخجير به منطقهاي گود گفته ميشود که شکارچيان براي اينکه راحتتر شکار کنند، حيوانات را به اين منطقه فراري ميدادند. اين غار به دوره سوم زمينشناسي متعلق است و سن آن حدود ۷۰ ميليون سال تخمين زده ميشود. غار مذکور در سال ۱۳۸۴ خورشيدي توسط سازمان ميراث فرهنگي در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيد. غار طبقاتي چال نخجير داراي سه طبقه است و طبقه اول و زيرين آن شامل سفرهي آب زيرزميني و درياچه ميشود که در عمق ۶۱ متري از سطح غار قرار دارد و ۱۹ متر نيز عمق آن است. دو طبقه از اين غار شگفتانگيز به طول ۱۲۰۰ متر با ايجاد مسيرها و پلههايي خاص براي بازديد گردشگران کفسازي و آماده شده است. نورپردازيهاي زيباي اين غار روي بلورهاي کلسيت و اشکال متنوعي که شبيه به انسان و برخي حيوانات از جمله عقاب و لاک پشت هستند، در کنار ديگر تنديسهاي بزرگ و آويزههاي بلورين، هر بينندهاي را متحير و مبهوت خود ميکند. هواي درون غار چال نخجير در تمام فصول ثابت و بين ۷ تا ۱۴ درجه سانتيگراد بوده و بنابراين بازديد از اين غار در کل سال امکانپذير است؛ اما اگر قصد داريد از زيباييهاي بيرون غار و جاذبههاي اطراف هم لذت ببريد، ترجيحاً در فصل بهار به اين منطقه سفر کنيد. قلعه کرشاهي قلعه کَرشاهي يا قلعه دزدها، قلعهاي است که در قسمت شمال شرقي شهر ابوزيدآباد از توابع شهرستان آران بيدگل واقع در جنوب کوير سيازگه بند ريگ و در نزديکي ارتفاعات کوه يخآب در استان اصفهان قرار دارد. قدمت اين بنا با مساحت ۴۰۰۰ متر مربع به دورههاي پيش از اسلام بازميگردد. از اين قلعه براي دفاع در برابر هجوم مغولان و ديگر دشمنان استفاده ميکردند که متاسفانه بعدها به جولانگاه راهزنان و ياغيان تبديل شد. بعد از ارگ بم، قلعه کرشاهي بزرگترين بناي خشتي ايران بهشمار ميرود. اين اثر تاريخي در ۲۵ خرداد ۱۳۸۱ بهعنوان يکي از آثار ملي ايران به ثبت رسيد. کرشاهي را ميتوان يکي از بناهاي بازمانده از عهد مغول بهحساب آورد که شاهد رشادت کويرنشينان در برابر هجوم لشکريان مغول بوده است. سربازاني که در زمان يورش مغولان با آنها ميجنگيدند، پس از جنگ طولاني و رشادتهاي فراوان به داخل قلعه ميرفتند تا جنگ را از آنجا ادامه دهند. مغولها با اين فکر که جنگجويان ايراني پس از چند روز مقاومت و اتمام آب و غذا تسليم ميشوند، دست به محاصرهي قلعه زدند؛ اما دژ دفاعي کرشاهي با هوش و ذکاوت معماران ايراني دقيقاً در جايي از کوير بنا شده بود که از سطح زمين کمترين فاصله را با سفرههاي آب زيرزميني داشت. گفته ميشود در آن زمان جنگجويان پس از حفر کمتر از ۵ متر به آب رسيدند. سپس پس از گذشت چندين روز از طريق تونلهايي که به خارج از قلعه حفر شده بود، به دشمن شبيخون زده و مغولان را از پاي در آوردند. پنج برج ديدهباني زينتبخش اين قلعه هستند و بازديدکنندگان با کمي قوهي تخيل ميتوانند روزهاي اوج اين قلعه را در ذهنشان تصويرسازي کنند. قلعه کرشاهي با توجه به تک بنا بودن در دل کوير و دسترسي به عنصر اصلي حيات يعني آب و معماري کاملاً بومي و همچنين وضعيت اقليمي ييلاقي و خنکي که دارد، محيط مناسبي براي اسکان گردشگران محسوب ميشود تا بهخصوص از آسمان پرستارهي کوير نهايت لذت را ببرند. درضمن ميتوانند از کمپهاي سازگار با محيط زيست در متين آباد (حدود يک ساعت با قلعه فاصله دارد) استفاده کنند که امکانات بيشتري را در اختيار گردشگران قرار ميدهد. خانه و موزه مقدم خانه و موزهي مقدم عمارتي تاريخي مربوط به اواخر دورهي قاجار در تهران است که اکنون بهصورت موزهي اشياي تاريخي درآمده است. موزه و خانهي مقدم در آغاز، عمارتي بزرگ و مجلل و محل سکونت خاندان محمدتقي خان احتسابالملک از صاحبمنصبان مشهور دربار قاجاريان بود که بعدها در اختيار فرزندش، محسن مقدم، استاد باستانشناسي دانشگاه تهران قرار ميگيرد. اين موزه به دليل معماري زيبا و اشياي خاصي که در آنجا نگهداري ميشوند، از محبوبترين جاهاي ديدني تهران براي گردشگران داخلي و خارجي محسوب ميشود. او و همسرش در کنار فعاليتهاي علمي، آثار و اشياي فراواني را با هدف حفظ ميراث فرهنگي و تاريخي ايران گردآوري کردند که از آن ميان ميتوان به کاشي و قطعات سنگي تراشيده شده اشاره کرد که با الهام از فضاهاي سنتي-تاريخي به نحو چشمگيري در جاي جاي اين عمارت قديمي نصب نموده و برخي ديگر مانند کلکسيون پارچه، چپق و قليان، سفالينه، شيشه، تابلو نقاشي، مسکوکات، مُهرها و اسناد تاريخي و ... را با نظم و ترتيب خاصي در خانه پدري نگهداري کرده است. از ويژگيهاي بارز اين موزه همگون بودن نسبي فضاي معماري با آثار تاريخي موجود در آن است. از بخشهاي مهم اين موزه ميتوان به کاشيکاريهاي نفيس، حمام، اتاق صدف، باغ زِن اشاره کرد در هياهوي شهر تهران ميتواند مايهي فراغت و آرامش بازديدکنندگان شود. اين خانه در سال ۱۳۵۱ از سوي محسن مقدم به دانشگاه تهران اهدا شد و در سال ۱۳۶۹ ه. ش، توليت موزه مقدم در اختيار مستقيم دانشگاه تهران قرار گرفت. ماسال ماسال يکي از زيباترين و بکرترين شهرهاي استان گيلان بهشمار ميرود که تا چشم کار ميکند مراتع و نواحي سرسبز انبوه آن را احاطه کردهاند. اين منطقهي کوهپايهاي که در ارتفاعات کوههاي تالش و بر فراز دريايي از ابرها و مه قرار گرفته است، ييلاقات متعددي دارد. از طرفي رودخانهي «خالکايي» که از ارتفاعات «شاه معلم» سرچشمه ميگيرد، از اين منطقه ميگذرد. موقعيت جغرافيايي و مناظر خيرهکنندهي اين منطقه باعث شده است که به آن «بهشت روي زمين» بگويند. اقليم و شرايط جوي اين منطقه به تبعيت از ديگر مناطق استان، معتدل و مرطوب است که با توجه به قرارگيري در مناطق کوهستاني، کمي سردتر و کوهستاني ميشود. ميانگين دماي اين منطقه در روزهاي سرد سال ۳ درجه و در روزهاي گرم سال ۲۸ درجه، همراه با رطوبت ميانگين ۸۰ درصد اندازهگيري شده است. پديدههايي مانند مراتع و نواحي ييلاقي و سرسبز، آبشارهاي خروشان، غارهاي کهن و ناشناخته، چشماندازهايي بر فراز منطقه، اماکن زيارتي و همچنين محل شهادت ميرزا کوچک خان، هر يک به تنهايي ميتوانند به عنوان جاذبهاي ديدني براي اين منطقه مطرح شوند. گورستان خالد نبي مجموعهي گورستان و زيارتگاه خالد نبي از چند مکان زيارتي و همچنين يک قبرستان تاريخي تشکيل ميشود که در ارتفاعات و مناطق کوهستاني استان گلستان قرار دارد و محل تدفين خالد نبي و همچنين ميزبان تنديسهاي سنگي متعدد و کوچک و بزرگي است. مجموعهي مذکور قدمتي بيش از هزار سال دارد که به دوران پارينهسنگي باز ميگردد. همهي اين عوامل در کنار چشماندازهاي بينظير مناظر اطراف، اين منطقه را بهعنوان يکي از جاهاي ديدني گلستان تبديل کرده است. «خالد بن سنان» که نزد هموطنان ترکمن با عنوان «خالد نبي» مطرح است، متولد سرزمين عدن در يمن بود. بر اساس روايتها، ايشان يکي از چهار پيامبري است که در حد فاصل دورهي حضرت عيسي و پيامبر اسلام زندگي ميکرده است. در زمان ظهور خالد نبي و عظيمت ايشان به اين مکان، براي فرار از دست دشمنانش، ساسانيان بر ايران حکومت ميکردهاند. از آنجاييکه خالد نبي از شخصيتهاي محبوب و مورد احترام ترکمنها است، اين زيارتگاه در کنار تعدادي اتاق و زائرسرا براي اقامت و استراحت زائرين و همچنين يک مسجد، ساخته شده است که پذيراي علاقهمندان است. کمي دورتر از زيارتگاه خالد نبي، روي يکي ديگر از تپههاي اين منطقه، تنديسهاي سنگي بلند و استوانهاي متعددي در کنار يکديگر و به طور پراکنده، مانند يک گورستان، از زمين قد برافراشتهاند. نظريههاي متفاوتي براي شکل خاص اين سنگها مطرح است؛ برخي بر اين باورند که تنديسهاي بزرگ نشانگر مرداني هستند که کلاه بر سر و شال بر کمر دارند و همچنين تنديسهاي کوچک به شکل زنان هستند. هيچ نوشته يا تاريخي روي اين سنگها وجود ندارد و درنتيجه ريشهي آنها همچنان بهصورت يک راز باقي مانده است، هرچند که برخي نظريهها اين سنگها را به قبايل ترکمن نسبت ميدهند. اين مجموعه در فاصلهي ۹۰ کيلومتري از گنبد کاووس و ۶۲ کيلومتري شمال شرقي شهرستان کلاله و ۶ کيلومتري روستاي گچي سو، بر فراز قلهي کوه «گوگجه داغ» قرار دارد. آسياب بادي نشتيفان آسيابها يا آسبادهاي نشتيفان از جاذبههاي زيباي روستاي نشتيفان هستند. نشتيفان در جنوبشرقي خواف در استان خراسان رضوي قرار دارد. اين شهر به خاطر وجود آسيابهاي بادي قديمياش مشهور است. وزش بادهاي موسمي منطقه سيستان که همه ساله به مدت حدود ۱۲۰ روز ادامه دارد، موقعيت خاصي را براي ابداع آسيابهاي بادي منحصربهفرد در اين شهر به وجود آورده است. مردم محلي آسياب بادي را «آس باد» مينامند. پيشينه ساخت آسيابهاي بادي در ايران به قبل از ورود اسلام ميرسد، اما سابقه ساخت آسيابهاي بادي نشتيفان به عصر حاکميت صفويه برميگردد. ساختار آسيابهاي بادي نشتيفان معماري خاصي دارد و به آسيابهاي بادي ديگر که بهصورت چرخشي کار ميکنند، شباهت ندارند، بهعبارتي پرههاي دايرهاي ندارند و چرخش آنها بهصورت دايرهاي حول مرکز خود نيست. آسيابهاي بادي نشتيفان به شکل ايستاده ابداع و ساخته شده و پرههاي آن بهصورت عمودي حول محوري استوانهاي شکل و چوبي با ساختاري ساده به طبقه زيرين و روي سنگهاي آسياب متصل ميشود. در حال حاضر بقاياي ۴۰ آسياب بادي در اين منطقه بهچشم ميخورد که منظرهاي بيبديل خلق کردهاند. بناي آسبادها از سادهترين مصالح موجود يعني از خشت، گل و چوب ساخته شده و ساختمان آن از دو طبقه اصلي تشکيل شده است. اين آسبادهاي طبيعي هيچ گونه آلودگي براي طبيعت ايجاد نميکرده و هيچ آسيبي به چرخه طبيعت وارد نميکردند. در روزگاراني که هيچ نيروي خاصي براي رفع نيازهاي بشر وجود نداشت، مهار باد و استفاده از آن جهت آرد کردن گندم، سبب افزايش کارايي نشتيفان و اقتصاد آن شده بود. ورزنه شهر ورزنه از لحاظ جغرافيايي در جنوبغربي شهرستان نائين، شرق استان اصفهان (۱۰۰ کيلومتري)، غرب تالاب گاوخوني و خط مرزي استان يزد قرار دارد. باور ديدن اين همه آثار تاريخي در شهري کوچک دشوار است. مسجد جامع ورزنه شاخصترين اثر تاريخي ورزنه و در قلب شهر با کاشيکاريهاي منحصر به فردش قرار دارد. ديدن خانهي ميرميران، آبانبارهاي صفوي، موزه مردمشناسي، آسياب شتر (آسياب شتر ورزنه تنها مورد فعال در نوع خود در سراسر ايران است)، پل ورزنه، کبوترخانه، تنها آهنگري سنتي ورزنه و مسجد تکمناره متعلق به عصر تيموري همه و همه در کنار مردمان سفيدپوش با گويش پهلوي ساساني (در اصطلاح محلي زردشتي) لذتي وصفناپذير است که ميتوانيد در اين شهر تجربه کنيد. کوير ورزنه قابل دسترسترين کوير به شهر اصفهان است که فاصله آن از سمت پل بزرگمهر-سه راه پينارت-برسيان-اژيه، ۱۰۵ کيلومتر و از سمت خيابان جي به کوهپايه-هزند-قورتان، ۱۱۳ کيلومتر است. اين کوير فقط ۱۵ کيلومتر با شهر ورزنه فاصله دارد که فضاي آن در دنياي پر مشغلهي امروزي ميتواند براي هر گردشگري آرامبخش و مهيج باشد. دسترسي راحت آن به شهر اين امکان را به گردشگران ميدهد تا بتوانند براي يک يا دو شب دراين کوير زيبا چادر بزنند. ورزنه را بهعنوان شهر کبوتران سفيد (زنان چادر سفيد) نيز ميشناسند و اين در نگاه نخست و در هنگام ورود به شهر توجه هر بينندهاي را جلب ميکند، درواقع رنگ سفيد در نظر ايرانيان قديم ارزش ديني داشته است.