گوناگون/ چرا پروانهها در شمال، جنوب و تهران زیاد شدهاند؟
روزياتو/ افزايش جمعيت پروانهها در اين فصل و پس از بارشهاي اخير يک پروسه طبيعي است. افزايش گياهان منجر شد که تخم گذاري اين گونه نيز افزايش يابد همچنين فراواني غذا براي پروانه موجب افزايش جمعيت اين گونه با ارزش شده است. «رنگين بانو» نام پروانهاي با بالهاي آجري رنگ است که اگر ساکن تهران باشيد اين روزها زياد آنها را در آسمان مشاهده ميکنيد. موج پروانهها قبل از اينکه به تهران برسد، به نقاط ديگري از کشور رسيده بود. بر اساس گزارش سازمان محيطزيست از اواسط ديماه پارسال، حضور جمعيت بالايي از اين پروانهها در جنوب استان سيستانوبلوچستان گزارش شده بود. جمعيت آنها با گرمترشدن فصل و رفتن به سمت بهار در عرضهاي شماليتر بيشتر شد و پيشبيني شد که با بهاريشدن مناطق شمالي کشور، پروانهها در تمام اين مناطق به وفور يافت شوند. بعد از بارندگيهاي نوروز، در اواخر فروردين، استانهاي سيلزده جنوبي هم از پروانه پر شد و حالا نوبت تهران است که ميزبان اين زيباي رنگارنگ باشد. ماجراي هجوم پروانهها به پايتخت چيست؟ پيش از اين سازمان حفاظت محيطزيست با افزايش پروانهها در جنوب کشور در گزارشي اعلام کرده بود که با تغيير دورههاي بارشي کشور شاهد گونهاي از پروانه با شرايط اقليم ايران هستيم. در اين گزارش از پروانهاي به نام علمي Vanessa cardui ياد شده بود؛ همان پروانهاي که در تهران ديده شده، بالهاي آجري رنگ دارد و به «بانوي رنگين» (painted lady) معروف است. به گفته عليرضا نادري، کارشناس حشرات سازمان حفاظت محيطزيست اين گونه، هزاران سال در اين سرزمين حضور داشته و جمعيت آن هميشه در نوسان بوده است. جمعيت آن در مناطق وسيعي از اروپا، شمال آفريقا، آسيا و حتي استراليا فراوان است و با داشتن توانايي تطابق با شرايط مختلف اقليمي ميتواند در شرايط سخت به زندگي ادامه دهد؛ شرايطي که ساير گونههاي پروانه قادر به زندگي در آن نيستند. «رنگين بانو» آفت نيست از چند روز پيش که ميليونها پروانه مناطق شهري و روستايي قرچک، پيشوا، ورامين، اسلامشهر و پاکدشت را فراگرفته است، بعضي کشاورزان احساس خطر کرده و براي سمپاشي برنامه ريختهاند. اما اين پروانهها به ندرت روي محصولات کشاورزي تخمگذاري ميکنند و دليل حضورشان در اطراف مزارع وجود منابع غني شهد و همينطور گياه ميزبان براي تخمگذاري است که در اطراف مزارع بهصورت خودرو ميرويند. حضور اين پروانهها طبيعي است. آنها بخشي از طبيعتاند و به کسي ضرري نميرسانند، نه محصولات کشاورزي و نه مردم. عليرضا نادري، پروانه شناس اينطور توضيح ميدهد: «با تغيير دورههاي بارشي در کشور که هر چند سال اتفاق ميافتد، افزايش بارشها و معتدلشدن زمستانها، اقليم مديترانهاي ميشود و گياهاني که ميزبان اين پروانهاند، پوشش مناسب و وسيعتري پيدا ميکنند. پروانهها به سرعت با تخمگذاري روي اين گياهان وارد دوران دگرديسي و پروانههاي بالغ در کمتر از سه هفته ظاهر ميشوند. اين پروانهها هم دوباره تخمگذاري و اين چرخه را باز هم تکرار ميکنند، تا جايي که هنوز پوشش گياهي و رطوبت و دما مناسب باشد. رنگين بانو با داشتن سيستم ذخيره چربي بالا، توانايي پروازهاي طولاني دارد و ميتواند حتي تا ارتفاعات ٤٠٠٠متري هم پرواز کند و در دماهاي پايينتر هم زنده بماند.» اينطور که او ميگويد، با هرچه گرمتر شدن هوا و کاهش بارندگيها، جمعيت اين پروانهها هم رفتهرفته کمتر خواهد شد، تا زماني شرايط مناسب رشد آن در سالهاي آينده، دوباره فرابرسد. به گفته نادري تا ٢٠ روز ديگر اين پروانهها در شمال کشور هم زياد ميشوند و در خراسان هم ديده خواهند شد، اما اين اتفاق طبيعي است. گزارش سازمان محيطزيست درباره موج پروانهها هم به اين موضوع اشاره کرده که در سالهاي اخير با تخريب زيستگاههاي طبيعي مخصوصا چراي بيرويه دامها، گياهان خاردار جايگزين گياهان متنوع و خوش خوراک مناطق مختلف شدهاند: براي مثال گياه کنگر وحشي بهعنوان يک گونه مهاجم در تمام عرصههاي استان خوزستان، لرستان و بوشهر و بسياري استانهاي ديگر ازجمله استانهاي شمال شرقي و شمالي جاي ساير گياهان را گرفته و پوشش بسيار وسيعي را به وجود آورده است. از آنجايي که اين گياه از اصليترين و مهمترين ميزبانهاي لارو اين پروانه است، لذا به دليل وجود غذاي کافي جمعيت اين پروانه جهش زيادي پيدا ميکند. حشرهشناسان ميگويند انسان هرگز نميتواند در جهاني بدون حشرات –که اکثريت موجودات ساکن خشکيها را تشکيل ميدهند- زندگي کند، چون آنها منافع زيادي براي حيات بشر دارند. آنها غذاي پرندگان، خفاشها و پستانداران کوچک را تشکيل ميدهند؛ حدود ۷۵درصد گرده افشاني محصولات کشاورزي با کمک آنها انجام ميشود و حضورشان در طبيعت باعث تقويت و سلامت خاک است و مهار آفات. آيا پروانهها آسيبي به انسان و طبيعت ميرسانند؟ افزايش جمعيت پروانهها در اين فصل و پس از بارشهاي اخير يک پروسه طبيعي است. افزايش گياهان منجر شد که تخم گذاري اين گونه نيز افزايش يابد همچنين فراواني غذا براي پروانه موجب افزايش جمعيت اين گونه با ارزش شده است. اين پروانهها هيچ آسيبي به مزارع، گياهان و انسانها نميرسانند و خطري ندارند.