منحصر به فردترین سد‌های جهان را بشناسید

باشگاه خبرنگاران/ سد و سدسازي تاريخچه اي کهن در تمامي نقاط جهان دارد که در اين بين سدهاي منحصربفردي نيز يافت مي شود که بسته به ويژگي هاي آن ها به شهرت رسيده اند و امروز باشگاه خبرنگاران جوان قصد دارد به معرفي آن ها بپردازد. قديمي‌ترين سد دنيا بسياري، قديمي‌ترين سد دنيا را سد «الکفره» واقع در ۱۶ کيلومتري جنوب شرقي «هلوان» در مصر مي دانند، که بين سال‌هاي ۲۷۵۰ و ۲۹۵۰ قبل از ميلاد (۵۰۰۰ سال قبل) با طول ۱۱۵ متر و ارتفاع ۱۲ متر ساخته شده است. برخي از مورخين اولين سدي را که در تاريخ ثبت شده است مربوط به ۴۰۰۰ سال قبل از ميلاد با طول ۴۷۵ متر و عرض ۱۵ متر مي‌دانند که ۴۵۰۰ سال از آن بهره برداري مي‌شده است. همچنين سدي به طول ۲/۳ کيلومتر و ۳۶ متر ارتفاع و ۱۵ متر عرض در يمن ساخته شده بوده است که آن را مربوط به ۱۷۰۰ سال قبل از ميلاد مي‌دانند و در قرن سوم ميلادي بر اثر سيلاب منهدم گرديده است. سد داريوش روي رودخانه کر که عمر آن بيش۲۵۰۰ سال است، و سد بهمن شير داراي عمري بيش از ۲۰۰۰ سال و بند ميزان در شوشتر با عمر ۱۷۰۰ سال و بند امير روي رودخانه کر که ۱۰۰۰ سال عمر دارد و هنوز در حال بهره برداري است از بند‌ها يا سد‌هاي باستاني محسوب مي‌گردند. طولاني‌ترين سد دنيا طويلترين سد دنيا به نام «کي‌يف» با ارتفاع ۲۰ متر و طول ۵۴ کيلومتر در کشور روسيه در سال ۱۹۶۴ تکميل گرديد. همچنين ساخت سدي به طول ۹۹ کيلومتر با ارتفاع متوسط در کشور چين گزارش شده است که ساخت آن در قرن ۱۷ بوده است. طولاني‌ترين بند دريايي با طول ۳/۳۲ کيلومتر و ارتفاع ۶/۷ متر در شمال هلند قرار دارد. بزرگترين سد بتني در واقع سازه بتني، سد «گراند کولي» روي رودخانه کلمبيا در واشينگتون است. طول تاج آن ۱۳۹۱ متر و ارتفاع آن ۱۸۳ متر، حجم آن ۰۵/۸ ميليون متر مکعب و وزن آن ۶/۲۱ ميليون تن است. نيروگاه آن توانايي توليد ۹۷۸۰ مگاوات را دارد. مطالعه اين سد در ۱۹۳۳ شروع شده در مارچ ۱۹۴۱ ساخت آن آغاز گرديده و در ۱۹۴۲ پايان يافته است. هزينه احداث آن ۵۶ ميليون دلار گزارش شده است. حجيم‌ترين سد دنيا احتمالاً پر حجم‌ترين سد تا سال ۱۹۷۳ يک سد خاکي است در آريزوناي امريکا که ارتفاع آن ۳۳ متر، طول ۸۵/۱۰ کيلومتر و حجم مصالح آن ۸، ۱۰*۱/۲ متر مکعب است. بلندترين سد بتني دنيا سد «گرانه ديکسن » در کشور سوئيس است که با ارتفاع ۲۸۵۴ متر و طول ۶۷۰ متر در سپتامبر ۱۹۶۱ ساخته شد. هزينه اين سد ۳۷۲ ميليون دلار، و حجم آن ۹/۵ ميليون متر مکعب گزارش شده است. بلندترين سد خاکي دنيا سد خاکي «نورک » در روسيه با بلندي ۳۰۰ متر و با طول تقريبا ۷۳۰ متر و حجم ۸/۵۳ ميليون متر مکعب بلندترين سد خاکي دنيا تا تاريخ ۱۹۸۰ بوده است (شروع ساخت سد ۱۹۶۱و اتمام آن ۱۹۷۹ بوده است) البته سد ديگري از نوع خاکي با ارتفاع ۳۳۵ متر در کشور روسيه در دست اقدام و مطالعه بوده است که ممکن است تاکنون احداث شده باشد. حجم سد خاکي «نورک» تقريباً ۱۰ برابر حجم سد «گراندديکسن» است در صورتي که ارتفاع آن فقط ۱۰ درصد بيشتر و طول آن فقط ۵% بيشتر از آن است. بزرگ‌ترين سد‌هاي جهان و ايران کشاورزان پاي تپه‌هاي کوه‌هاي زاگرس و شرق بين‌النهرين، شايد نخستين سدسازان دنيا بودند. کانال‌هاي آبياري ۸۰۰۰ سال پيش در اين منطقه ساخته شدند و بعيد نيست که بند‌هاي کوچکي از چوب و خاشاک و خاک نيز براي انحراف آب از رود‌ها به نهرها، ساخته مي‌شد. ۶۵۰۰ سال پيش سومريان، دشت‌هاي دو سوي دجله و فرات را زير پوشش شبکه‌هاي آبياري بردند. کهن‌ترين سدي که بقاياي آن پيدا شده است، ۳۰۰۰ سال پيش از ميلاد مسيح ساخته شد و بخشي از سامانه آبرساني شهر جاوا در اردن امروزي بود. اين سامانه دربرگيرنده بندي به طول ۲۰۰ متر براي انحراف آب در ۱۰ مخزن سد کوچک از سنگ و خاک و يک آبراهه براي انتقال آب بود. تا آخرين هزاره پيش از ميلاد مسيح، سد‌هاي خاک و سنگي در پيرامون درياي مديترانه، در خاورميانه، چين و آمريکاي مرکزي ساخته شدند. در دوران صنعتي شدن قرن نوزدهم، در بريتانيا نزديک به ۲۰۰ سد بلندتر از ۱۵ متر براي مصارف توسعه شهري ساخته شد. در سال ۱۹۰۰، بريتانيا به تنهايي به اندازه همه کشور‌هاي جهان، سد بزرگ داشت. سد‌هاي قرن نوزدهم بيشتر خاکي و خاکريز‌هاي بودند و غالبا به روش آزمون و خطا طراحي و ساخته مي‌شدند، زيرا تا دهه ۱۹۳۰ شناخت علمي کمي درباره چگونگي رفتار و واکنش خاک و سنگ در زير فشار وجود داشت. نخستين نيروگاه آبي جهان که يک سد جرياني در اپلتون ويسکانسين بود، در ۱۸۸۲ آغاز به توليد نيرو کرد. سال بعد سد‌هاي نيروگاهي در ايتاليا و نروژ نيز ساخته شد. در چند دهه بعد سد‌هاي برقابي روي رودخانه‌هاي با جريان پرشتاب اروپا، به‌ويژه در اسکانديناوي و آلپ ساخته شد. با آغاز قرن بيستم، اندازه سد‌ها و نيروگاه‌هاي آن‌ها با آهنگ تندي افزايش يافت. پيشرفت در طراحي توربين‌ها، بهره برداري از بار هيدروليکي را از ۳۰ متر در ۱۹۳۰ تا ۲۰۰ متر در ۱۹۹۰ افزايش داد و پيشرفت در مهندسي سدسازي، ساخت سد‌هاي بلند براي ايجاد بار مذکور را ميسر ساخت. در اين ميان، مرکز پژوهش‌هاي مجلس، گزارشي درباره بزرگ‌ترين سد‌هاي ايران و جهان از لحاظ ارتفاع، حجم مخزن و ظرفيت توليد انرژي برقابي ارائه داده است. بر اين اساس، سد Jinping I در کشور چين با ارتفاع ۳۰۵ متر بلندترين سد جهان است. در حال حاضر در ايران سد کارون ۴ با ارتفاع ۲۳۰ متر بلندترين سد ايران و بيست و دومين سد بلند جهان است. همچنين سد در حال تاسيس بختياري روي رودخانه بختياري از سرشاخه رودخانه دز با ارتفاع ۳۲۵ متر تاکنون بلندترين سد جهان است. از سوي ديگر، سد Kariba در مرز کشور‌هاي زامبيا و زيمبابوه با حجم مخزن ۱۸۰.۶ ميليارد مترمکعب بزرگترين درياچه سد جهان از لحاظ حجم است. در ايران نيز سد کرخه با حجم مخزن ۵.۹ ميليارد مترمکعب و بعد از آن نيز سد گتوند عليا با حجم مخزن ۴.۵ ميليارد مترمکعب بزرگترين درياچه سد‌هاي کشور از لحاظ حجم هستند. عظيم‌ترين نيروگاه برقابي جهان نيز نيروگاه سد Three Gorges در کشور چين است. اين نيروگاه به تنهايي با ظرفيت ۲۲۵۰۰ مگاوات، تقريبا معادل دو برابر کل انرژي برقابي ايران، ظرفيت دارد. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد