کجارو/ قطبنما يک وسيله کوچک است که از يک صفحه ۳۶۰ درجهاي و يک عقربه ساخته شده و به خاطر خاصيت مغناطيسي ميتوان به وسيله آن جهتيابي کرد. قطبنما يکي از مهمترين ابزاري است که هر يک از طبيعت گردان بايد با خود همراه داشته باشند و طريقه استفاده از آن را نيز بدانند. در ادامه با ما همراه باشيد.
قطبنما يک وسيله بسيار ضروري در هنگام رفتن به کمپهاي خارج شهر است. اگر شما در کوله پشتي خود يک قطبنما و يک نقشه توپوگرافي منطقهاي داشته باشيد ميتوانيد مطمئن شويد که تقريبا گم نخواهيد شد.
البته نکته مهم اين است که شما بايد حتما روش استفاده از قطبنما را به خوبي فرا گرفته باشيد و حتي چندين بار قبل از رفتن به کمپ، جهتيابي را تمرين کنيد. قطبنما با وجود کارايي بسيار دقيق و مؤثرش ساختاري بسيار ساده دارد.
يک قطبنماي مغناطيسي برخلاف قطبنماي ژيروسکوپي شامل آهنربايي کوچک و سبکوزن است که روي سطح محوري بدون اصطکاک به صورت متوازن قرار گرفته است. اين آهنربا معمولا سوزن ناميده شده و يکسر آن با حرف N به معني شمال نشانهگذاري شده يا با رنگي متفاوت رنگآميزي شده است.
وقتي که درب قطبنما را باز کنيد، مشاهده ميکنيد که عقربه آن شروع به چرخش ميکند و در جهتي ميايستد. در واقع اين عقربه قرمز شمال مغناطيسي کره زمين را نشان ميدهد. اين نکته را بايد بدانيد که شمال مغناطيسي کره زمين کمي با شمال حقيقي اختلاف زاويه دارد. البته براي اين که دچار مشکل نشويد بهتر است از قطبنماهاي ژيروسکوپي که پيشرفتهتر هستند و شمال را دقيقا نشان ميدهند، استفاده کنيد.
استفاده از قطبنماهاي مغناطيسي در فضاهاي در حال حرکتي مانند کشتيها و هواپيماها ميتوانند دردسر ساز شوند، زيرا اين ابزار بايد در سطحي کاملا صاف مورد استفاده قرار بگيرد و ايجاد کوچکترين زاويه در سطح باعث ميشود قطبنما خود را با زاويه جديد منطبق ساخته و اطلاعات جديدي نمايش دهد که شايد نادرست باشد. از اينرو بيشتر کشتيها و هواپيماها به قطبنماهاي ژيروسکوپي مجهز هستند.
حالا ميخواهيم به شما آموزش دهيم که چگونه با استفاده از قطب نما و نقشه، راه خود را پيدا کنيد.
ابتدا نقشهاي را برداريد. فرض کنيد شما قرار است از نقطه A به محلي در نقطه B برويد. البته براي اينکه در استفاده از اين تکنيک موفق شويد بايد مطمئن باشيد که واقعا در نقطه A هستيد. براي تشخيص موقعيت خود در محيط ابتدا بايد جهات نقشه خود را بر جهات واقعي منطبق کنيد. اين کار را ميتوانيد با قرار دادن قطبنما روي نقشه و چرخاندن نقشه انجام دهيد.
حالا قطبنما را روي نقشه بگذاريد طوري که لبه آن در نقطه A قرار گيرد. لبه مورد نظر، لبهاي است که با پيکان جهتنما موازي باشد. سپس نقطه B را در امتداد همان لبه قرار دهيد. البته شما ميتوانستيد از خود پيکان جهتنما يا يکي از خطوط موازي استفاده کنيد ولي معمولا استفاده از لبه قطبنما راحتتر است. از همه مهمتر چيزي که روي نقشه کشيده ميشود ميتواند جزئيات مهم آن را پنهان کند.
بايد دقت کنيد که لبه قطبنما يا پيکان جهتنما از نقطه A تا B قرار گيرد. اگر اشتباه کنيد دقيقا در خلاف نقطه مورد نظر حرکت خواهيد کرد.
قطبنما را به صورت ثابت روي نقشه نگه داريد. در مرحله بعدي خطوط و پيکان تنظيم جهت را با خطوط نصف النهاري نقشه هم راستا کنيد. خطوطي از نقشه که به سمت شمال ميروند مد نظر است.
در حالي که لبه قطبنما به طور دقيق از A تا B کشيده شده، محفظه قطبنما را طوري بچرخانيد که خطوط تنظيم جهت محفظه با خطوط نصف النهاري نقشه همراستا شود.
در اين مرحله کاري نداشته باشيد که چه اتفاقي براي سوزن قطبنما ميافتد. اگر از موقعيت درست محفظه قطبنما مطمئن شديد، ميتوانيد قطبنما را از روي نقشه برداريد. اکنون ميتوانيد درجه محفظه را از جايي که پيکان جهتنما و محفظه با هم تلاقي مييابند بخوانيد. مراقب باشيد تا پيش از رسيدن به نقطه B هدف، محفظه نچرخد.
حالا، قطبنما را در دست گرفته و کاملا صاف نگهداريد تا سوزن بتواند بچرخد. آنگاه ضمن اطمينان از عدم چرخش محفظه، خود شما، به همراه دستتان و کل قطبنما بچرخيد. آن را همچنان بگردانيد تا اينکه سوزن با خطوط داخل محفظه هم رديف شود.
اما به منظور حداکثر دقت، بايد به شيوه خاصي عمل کنيد. قطبنما را در دستتان نگهداريد به گونهاي که سوزن کاملا در امتداد پيکان تنظيم جهت باشد. سپس با دقت تمام سمتي را به عنوان هدف انتخاب کنيد که پيکان جهتنما نشان ميدهد. در امتداد جهت تعيين شده، به نقطه خاصي از آن منطقه که تا جاي ممکن در فاصله دوري قابل رويت باشد خيره شويد. سپس به آنجا برويد.
نکته مهم
هر گاه قطبنما در نزديکي اشياي آهني يا فولادي يا منابع الکتريکي که جريان در آن جاري است قرار گرفته باشد، عقربهاش از جهت قطب مقداري منحرف ميشود، که به آن انحراف مغناطيسي ميگويند. کلاً به همراه داشتن اشيايي از جنس آهن يا انواع مشابه آن مي تواند باعث اختلال در حرکت عقربه شود.
حتي وجود يک گيره کاغذ روي نقشه ممکن است مسئله ساز شود. بنابراين، هنگام استفاده از قطبنما بايد مطمئن شويم که از اشياي انحرافدهنده آن، بهطور کلي دور است. همچنين احتمال تأثيرگذاري جاذبههاي مغناطيسي موجود در خاک نيز وجود دارد، که بسيار نادر است.
در ادامه متن، حداقل فاصله وسايل مختلف از قطبنما، براي اينکه قطبنما شمال مغناطيسي را به درستي نشان دهد را مشاهده ميکنيد:
- حداقل فاصله مورد نياز با اشيا مختلف
- خطوط برق فشار قوي = ۵۵ متر
- کاميون و اتومبيل = ۱۰ متر
- خطوط تلفن = ۱۰ متر
- ابزار الکتريکي و مکانيکي = ۲ متر
- کلاهکها و اشياء کوچک فلزي = ۲/۱ متر
بازار