پاسخ سوالهای شرعی درباره «ارتباط محرم و نامحرم»
باشگاه خبرنگاران/ براي افزايش آگاهي جامعه، در سلسله گزارشهايي به سوالات مخاطبان درباره مسائل شرعي پاسخ ميدهيم. يکي از مسائل شرعي که با آن هر روزه سر و کار داريم و همه جامعه چه زن و چه مرد به آن مبتلا هستند، ارتباط «محرم و نامحرم» است. امروزه نوع روابط بين انسانها فرق کرده و تا حدودي بسياري از حد شرعي اين نوع روابط ناديده گرفته ميشود. از شما خواسته بوديم که سوالهاي خود را در زمينه احکام و نوع روابط زن و مرد «محرم و نامحرم» با ما در ميان بگذاريد، تا پاسخ آنها را از کارشناسان مربوطه جويا شويم و طبق وعده، امروز ۲۴ آبان ماه پاسخ سوالها منتشر شده است. چه کساني محرم و چه کساني نامحرم هستند؟ افراد محرم سه دسته ميشوند: محارم نسبي يا خوني، محارم سببي يا به واسطه ازدواج و محارم رضاعي يا به واسطه شير خوردن. محارم نسبي (خوني) محارم نسبي (خوني) مردان عبارتند از: مادر، مادربزرگ پدري و مادري هر چه بالاتر روند، دختر خود فرد و دخترِ پسر يا دخترِ دختر فرد (نوهها و نتيجهها هر چه پايينتر روند)، خواهر يعني دختري که مادر او يا پدر او يا هر دوي آنها با مرد مزبور يکي باشد،اولاد و نوهها و نتيجههاي خواهر هر چه پايينتر روند و اولاد و نوهها و نتيجههاي برادر هر چه پايينتر روند. عمه خود شخص و عمه پدر و مادر و نيز عمه مادر بزرگها و پدر بزرگها. خاله خود شخص و خاله پدر و مادر و نيز خاله مادر بزرگها و پدر بزرگها (عمهي عمه و خالهي خاله؛ اگر عمه يا خاله پدر يا مادر فرد باشند، محرم هستند در غير اين صورت محرم نيستند.) محارم نسبي (خوني) زنان عبارتند از: پدر و پدربزرگ پدري و مادري هر چه بالاتر روند. پسر خود فرد و پسرِ پسر يا پسرِ دختر فرد (نوهها و نتيجهها هر چه پايينتر روند). برادر يعني هر مردي که پدر او يا مادر او يا هر دوي آنان با دختر مزبور يکي باشد. اولاد و نوهها و نتيجههاي برادر هر چه پايينتر بروند. اولاد و نوهها و نتيجههاي خواهر هر چه پايينتر بروند. عموي خود شخص و عموي پدر و مادر و نيز عموي مادربزرگها و پدربزرگها. دايي خود شخص و دايي پدر و مادر و نيز دايي مادر بزرگها و پدر بزرگها (دايي دايي و عموي عمو اگر دايي يا عموي پدر يا مادر انسان هم باشند مَحرمند و الا مَحرم نيستند) محارم سببي محارم سببي کساني هستند که به واسطه عقد ازدواج صحيح دائم يا موقت به يکديگر محرم ميشوند. محارم سببي مردان: مادر و مادربزرگهاي عروس هر چه بالاتر روند، نسبت به داماد محرم ابدي ميشوند يعني حتي بعد از مرگ يا طلاق عروس هم محرم باقي ميمانند. دختر زن از شوهر اول البته بعد از نزديکي زن با مرد. محارم سببي زنان: پدر شوهر و پدربزرگهاي شوهر هر چه بالاتر روند و حتي بعد از مرگ شوهر يا طلاق گرفتن عروس، اين محرميت باقي ميماند. پسر مرد از همسر قبلي (براي ايجاد محرميت نيازي به وقوع نزديکي نيست.) محارم رضاعي هرگاه زنى کودکى را با شرايط کامل شير دهد، آن زن به او محرم است. ساير محارم رضاعي به شرح زير هستند: شوهرِ زنِ شير دهنده، پدر شوهرِ زنِ شير دهنده، مادر شوهرِ زنِ شير دهنده، برادر شوهرِ زنِ شير دهنده، خواهر شوهرِ زنِ شير دهنده، فرزندانِ زنِ شير دهنده (چه آنهايي که به دنيا آمده باشند و چه انهايي که بعدا به دنيا ميآيند). پدرِ زنِ شير دهنده، مادرِ زنِ شير دهنده، برادرِ زنِ شير دهنده، خواهرِ زنِ شير دهنده؛ بنابراين مادرِ رضاعيِ زن جزو محارم مرد است و حکم مادر زن او را دارد. درواقع ميتوان گفت، شير دادن به يک نوزاد با رعايت همه شرايط باعث ميشود که فقط بچه شير خورده (نه فاميلهاي او) مثل بچه واقعي آن زن به همه کساني که بچه واقعي او محرم هستند، محرم باشد. حکم دست دادن به فرد نامحرم چيست درحالي که اين رفتار در جامعه مرسوم شده است؟ دست دادن مرد با زن غير محرم از منظر اسلام خواه با ريبه و قصد تلذذ و خواه بدون قصد، ممنوع است. همچنين در حکم ممنوعيت مصافحه با نامحرم، ميان زنان مسلمان و زنان اهل کتاب تفاوتي به چشم نميخورد. در روايت معتبر سماعة بن مهران ميگويد از امام صادق (ع) درباره مصافحه مرد و زن پرسيدم. امام فرمودند: براي مرد حلال نيست با زنان مصافحه کند مگر زني که ازدواج با وي حرام است. يعني از محارم است همانند خواهر، دختر، عمه، خاله و دختر خواهر، اما نبايد با زني که ازدواج با وي حلال و نامحرم محسوب مي شود، دست داد. حد ارتباط با نامحرم، فقط در چارچوب سلام و احوال پرسي چه حکمي دارد؟ اگر صحبت کردن در روز براي او بارها رخ ميدهد و احتمال ميرود که به واسطه اين سلام و صحبت به گناه ميافتند، بايد ترک شود حتي اگر بگوييم سلام کردن ثواب دارد. اگر برادر شوهر، سندرمدان يا بيماري اختلال ژنتيکي داشته باشد، محرم به حساب ميآيد يا مثل يک انسان بالغ بايد محرمات را رعايت کرد؟ بالغ و غير بالغ ندارد و محرمات بايد رعايت شود؛ به شرط غير مفسده صحبت کردن ايرادي ندارد، اما باعث ايجاد مفسده نشود چراکه گاهي اوقات به خاطر جنون، قوه جنسي اين افراد بيشتر است و کنترل آن سخت ميشود. ارتباط با نامحرم در فضاي مجازي به صورت تماس تصويري، صوتي يا نوشتاري چه حکمي دارد؟ اگر ارتباط تصويري به صورت زنده باشد، احتياط براي هر دو جنس زن و مرد بايد رعايت شود و از اين کار پرهيز کنند و طبق حکم قبلي اگر به گناه کشيده ميشوند بايد اين مسئله ترک شود. در بحث صوتي و نوشتاري نيز چنين است و اگر فرد به گناه کشيده ميشود بايد ترک شود چراکه به پس از مدتي بر نفس اثر ميگذارد و فرد را تغيير ميدهد. اگر خانواده همسرم (مانند خواهر خانم و ...) در خانه ما حجاب را رعايت نکنند، بنده به عنوان شوهر چه وظايفي دارم؟ احتمال ميدهم که تذکر لساني موثر نباشد. بحث امر به معروف و نهي از منکر در اينجا مطرح است. اگر اين کار فقط درخانه شما انجام ميشود، ميتوانيد تذکر بدهيد. سوال ميتواند مطرح شود که آيا ميتوانيم از خانه خارج شويم؟ در جواب مثبت اين سوال اختلاف وجود دارد، اما خروج از خانه واجب نيست و بيرون کردن مهمان هم توصيه نشده است. اگر با حدود شرعي امر به معروف و نهي از منکر گفته شود ايرادي ندارد. من مي خواهم قبل از ازدواج رابطه دوستي با همسرم داشته باشم تا بيشتر به شناخت برسم، نظر اسلام در اين باره چيست و راهکاري دارد؟ توصيه اول اين است که دوستي قبل از ازدواج صورت نگيرد. اگر رفاقت به شکل مخفيانه باشد، مسير درستي نيست و منجر به غير از شناخت ميشود چرا که تمامي تصميمات از روي احساسات شکل ميگيرد و اگر به ازدواج هم منجر شود به طلاق کشيده ميشود. حتي در بسياري از مواقع سوال کردند که خطبه محرميت خوانده شود اما اگر اذن پدر از جانب دختر وجود نداشته باشند، خطبه حرام است و محرميت بين دختر و پسر حرام است. نگاه حضوري، نگاه به عکس نامحرم و پخش مستقيم و غير مستقيم برنامه با اجراي زن نامحرم (هم مسلمان و غير مسلمان) چه حکمي دارد؟ اگر تصوير به صورت غيرحضوري باشد (از طريق رسانههاي تصويري) در پخش زنده، زن يا مرد اگر پوشش نامتعارف داشته باشند يعني مو يا بدن آنها مشخص باشد، نگاه کردن به آنها اشکال دارد. اگر در برنامههاي توليدي يا فيلمها تصويري زني را ببينيم که او را مي شناسيم (به شرط رعايت نکردن موازين شرعي) حرام است و براي خانمها که بخواهند آقايان را ببيند نيز بيان شده که اگر آقايان پوشش متعارف نداشته باشند، ديدن پخش زنده اشکال دارد. مادر خانم من ازدواج مجدد کردند، همسر و فرزند من نسبت به او نامحرم هستند؟ پدر شوهر محرم است، اما ناپدري خير، مانند اينکه مادر زن محرم است، اما نامادري نامحرم است. بسياري از خانمها اين روزها مانند مردان کار ميکنند و گاهي محيط کارشان مردانه است و با آقايان بسياري در ارتباط هستند، تکليف چيست؟ اگر زن بداند و مطمئن باشد که براي او مسئلهاي به وجود نميآيد، کار کردن او در آن محيط ايرادي ندارد، حتي اگر علم اين را هم ندارد که کسي به او نگاه سوء دارد، باز مشکلي نيست. ولي اگر بداند آقايان به او نگاه سوء دارند بايد آن فضا را ترک کند. با دخترى نامزد هستم و خانوادهها هم در جريان هستند. آيا مىشود براى هم از طريق اينترنت پيام يا ايميل بفرستيم؟ روابط ما تا چه حدّى شرعى است؟ (عقد يا صيغه هم به هيچ وجه فعلاً ممکن نيست). بايد از بيان مطالبى که محرّک شهوت و يا مناسب زن و شوهر شرعى باشد، اجتناب کنيد. به تازگى فهميدم که يکى از دوستانم دو جنسى است، حکم داشتن رابطه دوستى با اين فرد را از نظر شرعى و عرفى چيست؟ اگر محرز باشد واقعاً دو جنسى است اصل ارتباط و معاشرت با وى اشکال ندارد اما بايد از آنچه که در معاشرت مرد با زن و زن با مرد شرعاً حرام است از قبيل لمس و نظر حرام و مانند آن اجتناب کند. آيا براى نمايش صحنه هاى تاريخى، اختلاط زن و مرد مسلمان که در نقش کفّار بازى مى کنند و همراه با مکالمات مهيّجِ شهوت و عاشقانه است، جايز است؟ بازى کردن در نقش کفّار به منظور اهداف آموزنده مانعى ندارد ولى مکالمات محرّک و شهوت انگيز جايز نيست. با توجه به موقعيت کنونى کشورمان، لزوم صرفهجويى در مصرف بنزين و سهميهبندى شدن آن و کمک به پاکيزگى هواى محيط زيست و سلامتى افراد جامعه، دوچرخهسوارى بانوان براي رفت و آمد به محل کار و... البته با رعايت حجاب اسلامى اشکال دارد؟ خانمها بايد از هر کارى که موجب جلب توجه نامحرم مىشود، اجتناب کنند. آيا پس از فوت شوهر يا پس از طلاق، رابطه محرميّت بين عروس و پدر شوهر باقى مىماند يا خير؟ محرميّت ابدى است و پس از فوت شوهر يا پس از طلاق باقى است. به هنگام گرفتن کرايه بطور ناخواسته و مکرّر، دستم با دست زنان نامحرم برخورد مىکند. حکم آن چيست؟ حرام نيست؛ ولى سعى کنيد چنين اتّفاقى نيفتد. با توجه به اينکه بيرون کردن زن در ايام عده طلاق از خانه حرام است، رابطه بين اين زن و شوهر طلاق گرفته و در زمان عده چگونه بايد باشد؟ در صورتي که در يک خانه قرار است اين مدت را زندگي کنند چگونه و چه رابطهاي ميتوانند با هم داشته باشند؟ در صورتي که عدّه طلاق رجعي باشد بيرون کردن او جايز نيست و مانند دو محرم ميتوانند با هم زندگي کنند.