روشهای نگهداری و کاشت گل نرگس
جام جم/ دوست بهبهانيام ميگويد شهرشان جايي دارد به نام نرگسزار. مردم بهبهان اعتقاد دارند امام رضا از شهرشان عبور کرده و نرگسها در جاي پاي ايشان روييده اند. آنها هم هر سال به نشانه قدرداني از نرگسزار هديه ميفرستند براي حرم. حتي ميگويد هلند هم يکي از شهرهاي خود را به نام اين بهبهان نامگذاري کرده. اينها را گفتم تا بگويم فصل فصل رونق بازار نرگس است نه فقط در بهبهان که در بعضي نقاط ديگر خوزستان، فارس، خراسان جنوبي و ديگر استانها. شناسنامه نرگس گل نرگس از خانواده آماريليس يا مارچوبهايهاست. گلهايي مثل نسرين يا آماريليس، مريم، خورشيدي و آگاو با او همخانواده هستند. يک گياه پيازي است و گلهاي زيباي معطر آن جزو ارزشمنديهاي پاييز و زمستانند. اين گل همراه گلهاي يخ، کامليا و ياسمن زمستاني به چهار رفيق مقاوم به سرماي شديد مشهور شدهاند. نرگس دو نوع است. يک نوع آن تاج بزرگي دارد و تک گل است و نوع ديگر تاج کوچک و گلهايش به صورت خوشهاي هستند. بيشتر نرگسهاي ايراني از دسته دوم هستند و به نامهاي نرگس شهلا، نرگس مسکين، نرگس پرپر، هزار پر يا شصت پر و نرگس نروک يا پنجه گربهاي معروفند که نرگس شهلا محبوبترين شان است. البته طبقهبنديهاي ديگري هم براي اين گل وجود دارد که آنها هم بر اساس طول تاج گل و تعداد گل هستند. علت محبوبيت نرگس چيست؟ در کشور چين دکتر و پرستار را به گل نرگس تشبيه ميکنند، چون به نظرشان مثل اين گل پاک سرشت و دلسوزند. نرگس چند حسن را هم زمان دارد. زمستانه بودن، زيبايي، عطر خوش و خواص دارويي. چينيها ميگويند کسي که دوتا نان دارد، يکي را بخورد و ديگري بفروشد و با پول آن گل نرگس بخرد. چون نان براي تغذيه بدن است و نرگس براي تغذيه روح. عطرنرگس، گل نرگس و روغن آن خواص درماني بسيار زيادي دارند. مثلا ميگويند عطر نرگس شاداب کننده است، براي مخاط و سينوسها مفيد است و از سرماخوردگي جلوگيري ميکند. همچنين ميتواند همراه خون وارد سلولهاي مغزي شود و روي کارکرد مغز اثر بگذارد. گل نرگس، در تغيير روحيه بسيار موثر است و براي درمان افسردگي مصرف ميشود. توجه داشته باشيد افراد گرم مزاج در بوييدن اين گل زيادهروي نکنند، چون ممکن است باعث سردرد شود. کدوم رو بدم؟ در بازار گل و گياه ايران نرگس به صورت گل شاخه بريده عرضه ميشود. يعني همين دسته گلهايي که از گلفروشيها ميخريد. اما انواع گلداني و باغچهاي آن هم وجود دارد. حتي در پارکها و فضاي سبز هم قابل کشت و کار است. در ادامه ميخواهيم برويم سراغ انواع گلداني و باغچهاي. انتخاب پياز مناسب براي تازه کارها نرگس يکي از بهترين گزينههاي پيازي است، چون هم کاشتش به صرفه است و هم کاشت تا گلدهياش سختي ندارد. پيازي را انتخاب کنيد که سالم باشد و عاري از هر نوع خراش و بريدگي. پياز هر چه بزرگتر يعني گل درشتتر. البته پيازهاي نرگس دو نوع هستند يک نوک يا يک دماغه يا دو دماغه دارد. دو دماغه گلهاي درشت تري ميدهد. ۱۰ قدم براي کاشت يک گلدان سنگي يا سفالي براي کاشتن پياز نرگس انتخاب کنيد، چون نرگسها در يکي از مراحل رشد داراي مرحله گردن غازي هستند و گلها به يک سمت باز ميشوند، استفاده از گلدان سبک باعث واژگوني گلدان ميشود. گلداني با عمق ۳۰-۲۰ سانتيمتري مناسب است به دو دليل: اول اينکه اين عمق براي رشد مناسب ريشهها مناسب است. دوم اينکه عرض گلدان بايد طوري باشد که موقع کاشت، پيازها از هر طرف پنج سانتي متر از ديواره گلدان فاصله داشته باشند. ته گلدان حتما بايد سوراخ زهکش داشته باشد تا آب اضافي خارج شود و پيازها نپوسند. قبل از کاشت فقط ته پيازها را دوساعت در آب ولرم قرار دهيد. تا نصف گلدان را پر از خاک کنيد. دوسوم پياز بايد زير خاک باشد. بعد از کاشت حتما گلدان را آبياري کنيد و در جاي گرمي قرار دهيد. بعد آبياري تا دو تا سه هفته قطع کنيد و صبر کنيد ساقهها از خاک بيرون بزنند. پس از مرحله شروع رشد ساقه گلدان نبايد خشک بماند. اگر ديديد ساقه کج رشد ميکند حتما از يک قيم استفاده کنيد. موقع گلدهي گلدان را نور مستقيم آفتاب دور کنيد. علت گل ندادن پيازها براي گل دادن حتما بايد يک دوره سرماي زمستانه طي کنند. به اين منظور بهتر است پيازها را در پاييز و در دماي ۸-۶ درجه سانتي گراد کشت کنيد و به مدت هشت تا ده هفته در شرايط تاريکي نگهداري شوند. مواد لازم براي داشتن نرگس خوب آب: نرگس، آبياري زياد را دوست ندارد و در صورت افراط در آبياري، برگ هايش بيش از حد بزرگ شده و گل نميدهد. نرگس براي گلدهي بايد کمي خشکي ببيند. اما به طور کلي قبل از خشک شدن گلدان آن را آبياري کنيد. دما: ماندگاري گل نرگس در هواي ســـرد بيشتـــر است ودر دماي بالاتر گلها زودتر پژمرده شده و عمرشان کوتاه ميشود. در زمان رشد و گلدهي اگر دماي روز ۱۸ درجه و شب ۱۲ درجه سانتيگراد باشد عمر گياه طولاني ميشود. جالب است بدانيد دما در ارتفاع برگها و ساقه گل نقش دارد. مثلا نگهداري نرگس کاغذي بعد از کاشت در دماي ۲۱ درجه باعث بلندترشدن ساقه گل ميشود. خاک: گل نرگس هم مثل بقيه گلهاي پيازي خاک سبک دوست دارد. پس اگر خاک گلدان يا باغچه رسي است مقداري شن با آن مخلوط کنيد و اگر شني است مراقب باشيد رطوبتش را از دست ندهد. براي باغچه گل نرگس استفاده از کودهاي حيواني و براي گلدانهاي نرگس داخل آپارتمان ورمي کمپوست مناسب است. نور: نرگس براي گلدهي در بعضي از ساعات روز به چهار ساعت نور خورشيد نياز دارد. نور کم باعث ضعيف شدن گياه، زردي و کشيدگي برگها خواهد شد و همچنين ممکن است غنچههاي گل تشکيل يا شکوفا نشوند يا گل ريز و کوچکي توليد کنند. چطور آن را زياد کنيم؟ معمولا در کنار پياز مادري، پيازچههاي کوچک دختري تشکيل ميشوند که بعد از بيرون آوردن پياز مادري از خاک، آنها هم همراهش بيرون ميآيند و به راحتي ميتوان در اواخر تابستان و اوايل پاييز (قبل از جوانه زني نرگس) جدايشان کرد. پيازها و پيازچهها را ميتوان انبار کرد تا در زمان مناسب کاشت. اين پيازها در طي يک يا دو سال آنقدر رشد خواهند کرد که بتوانند گل بدهند. البته با بذر هم قابل تکثير است که اين کار کمي سخت و زمانبر است. اصول مراقبت از نرگسها مرداد و شهريور بهترين زمان براي کشت پياز نرگس است تا ريشههايش بتوانند قبل از زمستان به اندازه کافي رشد کنند. گرچه تا آبان هم قابل کشت است. براي گلدهي سال بعد بايد مواد غذايي از ساقه و برگ به پيازها منتقل شود به همين دليل برگها را کف بر نکنيد. يک ماه و نيم بعد از گلدهي ميتوانيد برگها را قطع کنيد، چون ديگر تاثيري بر گلدهي سال بعد ندارد. بعد از پژمرده شدن گلها آنها را از بخش زيرين قطع کنيد. اگر ديديد پياز، ساقه و برگ داراي علائم بيماري است آن را از باغچه خارج کرده و بسوزانيد. پيازهاي خارج شده را در مکاني خنک، تاريک و با تهويه مناسب تا زمان کشت بعدي نگهداري کنيد. قبل از انبار و قبل از کاشت، تمام پيازهايي را که نرم و اسفنجي هستند جدا کنيد و بسوزانيد. چون احتمالا بيمار هستند.