زندگینامه میرزا محمدحسین نائینی
بيتوته/ شيخ الاسلام محمدحسين نائيني در نجف مرجع تقليد شيعه بود. آيت الله ميرزا محمدحسين نائيني با نوشتن رسالهٔ تنبيه الامه و تنزيه المله نقش مهمي در تثبيتِ نظري جنبش مشروطه انجام داد.
زندگينامه ميرزا محمدحسين نائيني
ميرزا محمدحسين نائيني غروي از مراجع مجاهد، متفکر و نظريه پرداز سياسي ايران در قرن سيزدهم و چهاردهم هجري، فرزند ميرزا عبدالرحيم در سال 1277 ق/1240 ش در شهر نائين در خانواده اي روحاني ديده به جهان گشود. او بعد از فراگيري مقدمات در هفده سالگي به اصفهان رفت. در سال 1303 ق بعداز نه سال کسب علم از عالم اصفهاني جهت ادامه تحصيلات عازم عتبات عاليات شد. بعد از توقف کوتاهي در نجف به سامره رفت و در محضر ميرزاي شيرازي، سيد اسماعيل صدر و سيد محمد فشارکي اصفهاني درس خواند. ميرزا محمدحسين نائيني از شاگردان فاضل و مقرب ميرزا بود و سمت« محرر» او را داشت. پس از درگذشت ميرزاي شيرازي همراه با سيد اسماعيل صدر به کربلا رفت و پس از دو سال راهي نجف شد و در آنجا اقامت گزيد.
آيت الله ميرزا محمدحسين نائيني بعد از مرگ اساتيدش حوزه مستقل درس تشکيل داد و شاگردان زيادي در درسش به ويژه اصول الفقه وي، شرکت مي کردند. ايشان پس از رحلت ميرزاي شيرازي يکي از مراجع تقليد گرديد. آيت الله ميرزا محمدحسين نائيني علاوه بر تدريس در جلسه علمي آخوند خراساني که در آن زمان از مراجع بزرگ شيعه به شمار مي رفت حاضر مي شد و در کم ترين زمان از ياران و محرمان اسرار وي گرديد.
گرايش سياسي آيت الله ميرزا محمد حسين نائيني
آيت الله ميرزا محمد حسين نائيني غروي از علماي مبارز است که با حضور خود، از نهضت مردمي مشروطه در ايران حمايت کرد و کتاب« تَنبيهُ الاُمّه» را در بحران انقلاب مشروطه درمورد انواع استبداد و حکومتهاي خودکامه شاهان مستبد و همچنين وظايف علما و فقها در قبال دين و اوضاع ايران در دوران قاجاريه نوشت.
گرايش سياسي نائيني نزديک به ميرزاي شيرازي و همچنين سيد جمال الدين اسدآبادي بود که از دوستان دوران جواني او به شمار مي رفت.
آثار آيت الله ميرزا محمد حسين نائيني
تنبيه الامة و تنزيه الملة مشهورترين اثر نائيني است که آن را در فروردين ماه ۱۲۸۸ خورشيدي( ربيع الاول ۱۳۲۷) بعد از به توپ بستن مجلس شوراي ملي و قبل از فتح تهران توسط مشروطه خواهان) نوشت و در همان سال در بغداد به چاپ رساند. اين کتاب براي دفاع از مشروطه در در برابر کتاب « مشروطه مشروعه» نوشته شيخ فضل الله نوري نوشته شده است.
آثار فارسي
* مناسک حج
* تنبيه الامه و تنزيه المله
آثار عربي
* وسيلةالنجات
* حواشي علي العروةالوثقي
* رساله الصلاة في اللباس مشکوک
* رسالة في احکام الخلل في الصلاة
* رسالة في نفي الضرر
* رسالة في التعبدي و التوصلي
* اجوبة مسائل المستفتين
* رسالة في مسائل الحج و مناسکه
* فهرست الحواشي علي العروة الوثقي
وفات ميرزا محمد حسين ناييني
سرانجام آيت الله ميرزا محمد حسين نائيني بعد از عمري تلاش و خدمت در پرورش شاگردان بزرگ در 26 جمادي الاولي سال 1355 ق. نداي حق را لبيک گفت. پيکر مطهرش بعد از اقامه نماز توسط آيتالله سيدابوالحسن اصفهاني در کنار حرم مطهر امام علي عليه السلام به خاک سپرده شد.