ریشه ضرب المثل/ دیگران کاشتند و ما خوردیم
بيتوته/کاربرد ضرب المثل:
ضرب المثل ديگران کاشتند و ما خورديم، ما بکاريم ديگران بخورند به افراد خيرخواه و نيکوکاري گفته ميشود که ممکن است از اعمال نيکشان در اين دنيا استفادهاي نبرند.
داستان ضرب المثل:
در گذشتههاي دور، شاه انوشيروان به قصد شکار از قصر خارج شد. در مزرعه ها مردم مشغول کار بودند. ناگهان انوشيروان پيرمردي را ديد که مشغول کاشت نهال گردو بود.
انوشيروان نزديک رفت و سلام داد. پيرمرد نگاهي به او انداخت و پاسخ سلامش را داد. انوشيروان پرسيد: اي پيرمرد چه کار ميکني؟ پيرمرد گفت: دارم زمين را ميکنم ميخواهم اين نهال گردو را بکارم. انوشيروان گفت: گردو! پيرمرد تو با اين سن و سال با اين مشقت زمين را ميکني تا گردو بکاري؟
پيرمرد گفت: کار من اين است از کودکي کاري جز کشاورزي نداشتهام الان هشتاد سالي ميشود، اين کار چه اشکالي دارد. انوشيروان خنديد و گفت: نه اشکالي ندارد، تعجب کردم. مردي با اين سن و سال گردو بکارد. خودت بهتر ميداني که گردو حداقل شش الي هفت سال زمان ميبرد تا محصولش کامل برسد. پدر شايد تا آن وقت شما زنده نباشيد که بخواهيد از آن استفاده کنيد.
پيرمرد گفت: مگر ما کودک بوديم درختان گردو نبودند که ما بخوريم، آن درختها را هم ديگران کاشتند و ما خورديم، حالا ما بکاريم، ديگران بخورند.
انوشيروان کيسهاي سکه به پيرمرد بخشيد.
پيرمرد کيسه را باز کرد وقتي چشمش به کيسههاي طلا افتاد به انوشيروان گفت: يادت هست به من گفتي: تو شايد تا وقتي که درخت گردويت محصول دهد زنده نباشي؟ انوشيروان گفت: آري. پيرمرد گفت: ولي نهالي که من امروز کاشتم بدون اينکه مجبور باشم آب و کود مناسب به آن دهم و از آن مراقبت کنم به مدد طلوع آفتاب و حضور جناب عالي همين امروز سکههاي طلا بار داد.
شاه انوشيروان به موسم دي
رفت بيرون ز شهر بهر شکار
در سر راه ديد مزرعهاي
که در آن بود مردم بسيار
اندر آن دشت پيرمردي ديد
که گذشته است عمر او ز نود
دانهٔ جوز در زمين ميکاشت
که به فصل بهار سبز شود
گفت کسري به پيرمرد حريص
که: «چرا حرص ميزني چندين؟
پايهاي تو بر لب گور است
تو کنون جوز ميکني به زمين
جوز ده سال عمر ميخواهد
که قوي گردد و به بار آيد
تو که بعد از دو روز خواهي مرد
گردکان کشتنت چه کار آيد؟»
مرد دهقان به شاه کسري گفت:
« مردم از کاشتن زيان نبرند
دگران کاشتند و ما خورديم
ما بکاريم و ديگران بخورند»
ملکالشعراي بهار