آرامگاه فردوسی توسط چه کسی ساخته شد؟
ايسنا/ ساخت آرامگاه فردوسي، چون شاهنامه، داستان طول و درازي دارد و اگر سال ۱۳۴۴ را بهانهاي کردهايم براي مرور معماري اين بنا، صرفا به اين معناست که در اين تاريخ، اين آرامگاه يکي از مهمترين بازسازيهاي خود را به پايان رسانده است. جرقه ساخت آرامگاهي براي فردوسي بزرگ را نخست محمدتقي بهار در دل رضاشاه انداخت، اما يافتن محل دقيق دفن اين شاعر از سوي کيخسرو شاهرخ و وقف باغ حاج ميرزا محمدعلي قائممقام التوليه بود که باعث شد او بپذيرد براي ساخت اين آرامگاه هزينه کند.
فهرست طول و درازي از معماران دوره اول و دوم پهلوي نام خود را با اين آرامگاه گره زدهاند؛ از ارنست اميل هرتسفلد که باستانشناسي آلماني بود تا کريم طاهرزاده بهزاد و بعدها هم سيحون. واقعيت اين است که طراحي اين آرامگاه يکي از نخستين مسابقات معماري در ايران را شکل داده؛ البته مسابقهاي که داستان عجيبي دارد. هرتسفلد و طاهرزاده طرح پيشنهادي براي ساخت مقبره را رد کردند و قرار شد براي انتخاب اين طرح، مسابقهاي برگزار شود، اما اين دو خود، هم بهعنوان داور و هم بهعنوان طراح در اين رقابت حضور يافتند و طبيعي است که طرحهاي شرکتکنندگان ديگري، چون آندره گدار و مارکوف در اين مسابقه برگزيده نشود و بهزاد کار ساخت طرح خودش را با تقليدي از سرستونهاي هخامنشي جلو ببرد. اين طرح، اما در ميانه راه متوقف شد و از گدار خواستند طرح خودش را از فرانسه به ايران بفرستد. اينجا بود که تيمورتاش وارد شد و در طرح دستکاريهايي کرد که به مذاق انجمن آثار فرهنگي خوش نيامد.
در نهايت معماري جديد آرامگاه ۷ سال بعد تصويب و با نظارت حسين لرزاده در طول يک سال ساخته شد. ۳۴سال بعد از آن، سقف آرامگاه نشت کرد و بنا در آستانه تخريب قرار گرفت. اين بار از سيحون خواستند که بيايد و آن چه را باقي مانده بسازد و آن چه را ساخته شده بود، مرمت کند.
مساحت مجموعه آرامگاه فردوسي امروز برابر با ۶هکتار است که دربردارنده باغ آرامگاه، استخر، يادبود فردوسي، ساختمان اداري، کتابخانه، موزه و آرامگاه شاعر بزرگ مهدي اخوان ثالث است. تنديس ضلع جنوبي مجموعه که حکيم ابوالقاسم فردوسي را نشان ميدهد، اثر ابوالحسن صديقي است که در جلوي استخر قرار دارد. اکنون اين باغ، مهمان تازهاي هم دارد؛ محمدرضا شجريان که پهلو به پهلوي اخوان ثالث در خانه ابدي خود خفته است.