رمز و راز عدد چهل (اربعین) در متون دینی

کيهان/ بيستم صفر 61 هجري قمري، چهلمين روز شهادت حضرت ابي‌عبدالله الحسين(ع) است. شيخ مفيد (مسارالشيعه/ 26 که در ايام مواليد و وفيات ائمه اطهار عليهم‌السلام است) و شيخ طوسي (مصباح المتهجد/ ص 787) اشاره به روز اربعين کرده و نوشته‌اند: و آن روزي است که حرم امام حسين(ع) از شام به سوي مدينه مراجعت کردند و نيز روزي است که جابربن عبدالله انصاري صحابي بزرگ پيامبر خدا(ص) براي زيارت قبر امام حسين(ع) وارد کربلا شده و زيارت اربعين را بجا آورد. محمدابراهيم آيتي در (تاريخ عاشورا/ ص21) مي‌نويسد: جابربن عبدالله انصاري... بيستم ماه صفر، درست چهل روز بعد از شهادت امام وارد کربلا شد و سنت زيارت اربعين امام به دست او تاسيس گرديد. اهميت اربعين مسئله اربعين حسيني و اقامه عزا و مجالس ذکر مصيبت در روايات مورد تاکيد قرار گرفته است تا آنجا که از امام حسن عسکري(ع) نقل شده است که علامات مومن پنج چيز است: اقامه پنجاه و يک رکعت نماز در شبانه‌روز (17 رکعت واجب و به همراه نوافل آن)، زيارت اربعين، انگشتر به دست راست و پيشاني بر خاک ساييدن (کامل‌الزيارات، ص 90) که شيخ طوسي در کتاب (تهذيب‌الاحکام ج 6 ص 52 و شيخ حر عاملي در وسايل‌الشيعه ج10 ص 373 ح1) اين روايت را آورده‌اند که اهميت زيارت اربعين را آن هم در کنار اقامه نماز به عنوان يکي از نشانه‌هاي مومن يا ايمان بيان مي‌کند و اگر لفظ مومن به معني شيعه باشد زيارت اربعين هم از نشانه‌هاي شيعه بودن خواهد بود. همان‌طور که سجده بر خاک داشتن و بلند گفتن بسم‌الله الرحمن الرحيم در نماز هم تقريبا از مختصات شيعيان است. در اين روايت به متن خاصي براي زيارت اربعين اشاره نشده و مي‌توان اين‌طور برداشت کرد که مطلق زيارت به معناي عرفي آن، در روز اربعين داراي اين ويژگي است که زائر را داراي نشان ايمان مي‌کند، خصوصا با ضميمه روايات ديگر که زيارت اباعبدالله را مختص به حضور در کربلا ندانسته و بر سلام از راه دور هم زيارت اطلاق کرده‌اند. (وسائل‌الشيعه، حر عاملي، ج10، ص385) جابر؛ اولين زائر امام حسين(ع) جابربن عبدالله انصاري، اولين يا از اولين زائران امام حسين(ع) در اربعين بود. نقل شده است که وقتي جابر به غاضريه رسيد در آب فرات غسل کرد، پيراهن پاکيزه‌اي پوشيد، آنگاه قدري از بوي خوش بر سر و بدن پاشيد و پابرهنه روانه شد تا نزد مزار مبارک امام حسين(ع) ايستاد و سه مرتبه الله‌اکبر گفت. پس افتاد و بيهوش شد، چون به هوش آمد، گفت: السلام عليکم يا آل الله... جملات جابر در اينجا تقريبا همان زيارت حضرت سيدالشهدا در نيمه رجب است و جز در چند کلمه تفاوتي ندارد متن کامل اين زيارت را علامه مجلسي در (بحارالانوار ج 98 ص 329 باب 25) آورده است. جابر آنگاه گفت: گواهي مي‌دهم که تو فرزند بهترين پيامبران و سرور مومنان و مقتداي پرهيزکاران و زاده هاديان و رهبران، پنجمين نفر از اصحاب کساء و فرزند سرور زنان هستي، چرا چنين نباشي که دست سيد مرسلين (رسول خدا) تو را پرورانيد و در دامن پاک برخاستي و از پستان ايمان شير خوردي و با اسلام از شير باز گرفته شدي و پاک زيستي و پاک مردي ولي قلب مومنان از فراق تو سوخت و آنها شک ندارند که تو زنده‌اي و سلام و خوشنودي خدا بر تو باد (سپس زيارت را تا آخر خواند) و بعد گفت: سوگند به خدا ما با شما شريک بوديم در آنچه که شما در آن وارد شديد.عطيه عوفي که از همراهان جناب جابر در اربعين بود مي‌گويد از جابر پرسيدم ما چگونه در اجر شهيدان شريک هستيم با اينکه نه جهاد کرديم و نه بدنمان مجروح شد؟ جابر در پاسخ گفت: از حبيب خود رسول خدا(ص) شنيدم فرمود: هر کس عمل قومي را دوست بدارد، در آن عمل با آن قوم شريک مي‌باشد، سوگند به خدا، نيت من و اصحابم همان است که نيت امامحسين(ع) و اصحابش بود. (سوگنامه آل محمد(ص)/ محمد محمدي اشتهاردي/ 504) رمز و راز عدد چهل (اربعين) در متون ديني عدد چهل در فرهنگ ديني و اسلامي در ميان ساير اعداد از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است وآيات و روايات متعددي به خوبي رموز اين عدد را تبيين کرده است. مثلا خداوند در قرآن مجيد مي‌فرمايد: مناجات حضرت موسي چهل روز و شب بود (اعراف/ 142) و در سوره مبارکه (احقاف/ 15) از کمال رشد انسان تا چهل سالگي ياد مي‌کند و چندين آيات ديگر در اين خصوص که در اين مقال نمي‌گنجد. رسول گرامي اسلام(ص) در سفارش‌هاي خويش به جناب ابي‌ذر غفاري بر اهميت و جايگاه والاي مومن اشاره کرده و فرموده است: اي ابوذر هنگامي که مومني از دنيا مي‌رود زمين تا چهل روز براي فقدان او گريان و عزادار است. (مکارم الاخلاق ص 465) در روايات متعددي از پيامبر(ص) و معصومين آمده است هنگامي که عمر بنده به چهل سالگي مي‌رسد خداوند به دو فرشته مراقب او مي‌گويد: از اين پس بر او سخت بگيريد و همه کارهاي کوچک و بزرگ و زياد و کم او را ثبت کنيد. (الخصال ج2 ص 545) در حديث ديگر آمده است کساني که به چهل سالگي مي‌رسند و توبه نمي‌کنند، شيطان دستي به صورت آنها کشيده و مي‌گويد: پدرم فداي رويي که رستگار نمي‌شود. (روح‌المعاني ج 26 ص 29) اين روايات همه از اين حقيقت خبر مي‌دهد که شخصيت انسان تا چهل سالگي شکل گرفته و از آن پس تحولات دروني در او سخت‌تر مي‌شود. در نقل است که حضرت آدم چهل شبانه‌روز بر روي کوه صفا در حال سجده بود (مستدرک‌الوسائل ج 9 ص 329) در روايت است کسي که شرابخواري کند، نمازش تا چهل روز قبول نمي‌شود و نيز در روايت است کسي که چهل روز گوشت نخورد، خلقش تنگ مي‌شود و يا رسول خدا(ص) فرمود کسي که لقمه حرامي بخورد تا چهل روز دعايش مستجاب نمي‌شود (مستدرک‌الوسائل ج 5 ص 217) و ده‌ها احاديث و روايت ديگر در اين خصوص که اينها نمونه‌اي از نقل‌هايي است که عدد اربعين در آنها به کار رفته است. علت يادآوري اربعين حسيني نکته‌اي که درباره اربعين حسيني بايد مورد توجه قرار گيرد اين است که بر مبناي روايات در ميان ذوات مقدسه ائمه معصومين(ع)، امام حسين(ع) جايگاه خاصي دارد و اگرچه معصومين(ع) همه کشتي نجات محسوب مي‌شوند ولي نقش امام حسين(ع) ويژه است زيرا همه مي‌دانيم که تاسيس و حدوث اسلام از پيامبر(ص) و بقاي اسلام از امام حسين(ع) است. (محمدي الحدوث و حسيني البقا) چرا که خون پاک آن حضرت، اسلام ناب را بيمه کرد و ايشان بزرگ‌ترين احياگر اسلام حقيقي است، از همين رو اربعين شهادت آن بزرگوار نيز بيش از ساير معصومين(ع) مورد توجه قرار مي‌گيرد و حتي براي پيامبر اسلام(ص) و اميرالمومنين(ع) نيز مسئله اربعين رحلت و شهادت مورد توجه قرار نگرفته و اربعين‌گيري فقط مختص امام حسين(ع) شده است چرا که يادآوري اربعين و شهادت حسين(ع) خوني تازه را در رگ‌هاي شيعيان به جريان مي‌اندازد و همگان را به قيام در راه خدا و عدالت‌خواهي و فرهنگ شهادت در اين راه دعوت مي‌کند. از اين رو مسئله اربعين و اقامه عزا براي امام حسين(ع) در اين روز از جايگاه عظيمي برخوردار است و بزرگان دين نيز در اين باره اتفاق نظر دارند. با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد