نقش رستم در فارس ترک خورد !
ايرنا/ مديريت نامطلوب منابع آبي و استمرار خشکسالي پياپي در يک دهه گذشته، هندسه فلات ايران را تغيير و خراش هايي را بر صورت زمين انداخته که اکنون اين آسيب ها بويژه فرونشست ها به نزديکي بناهاي باستاني وکهن تمدن پارسي رسيده و آنها را با خطر تخريب مواجه کرده است. صدها بنا و ميراث تاريخي ايران باستان که در دشت مرودشت فارس واقع شده اکنون در محاصره 15 هزار حلقه چاه کشاورزي قرار دارد که شبانه روز در حال بهره برداري از منابع محدود آب هاي زيرزميني اين منطقه و خالي کردن زيرپاي ميراث تاريخي اين منطقه هستند. حدود يک دهه قبل ، مسئولان استان فارس با غرور بر طبل دارا بودن رتبه نخست در کشت گندم مي کوبيدند در حالي که اکنون زمين اين خطه تاوان سوء مديريت منابع آبي را پس مي دهد به گونه اي که ميراث تاريخي استان نيز از اين مساله در امان نمانده و در محاصره فرونشست ها و ترک هايي قرار گرفته که هر روز نيز در حال گسترش است. يکي ازعواقب کم آبي و خشکسالي، شکافتن دل زمين براي برداشت آب هاي زيرزميني است که در پي ان مساله آب هاي زيرزميني به تدريج از دسترس دور شده است و در اين شرايط، پديده فرونشست زمين رخ مي نماياند. حفر چاههاي غيرمجاز هم از ديگر دلايلي است که اکنون استان فارس را به گفته مديرکل دفتر مشارکت هاي مردمي محيط زيست کشور به رتبه يک فرونشست زمين در کشور و حتي جهان رسانده است. فرونشست، فرورفتگي و نشست ناگهاني سطح زمين با عمقهاي متفاوت است که به دلايل انساني يا طبيعي رخ ميدهد و اگر در محدوده زندگي انسان اتفاق بيفتد قادر است خسارات جاني و مالي بسياري از خود بهجا گذارد. فرونشست اغلب در مناطقي رخ ميدهد که بيش از حد از آبهاي زيرزميني برداشت شود و اين پديده برخلاف زلزله و آتش فشان دليل انساني در بروز آن دخالت مستقيم داشته بگونه اي که اکنون ميراث کهن خطه پارس را نيز مورد تهديد جدي قرار داده است و نمونه بارز آن ايجاد فرونشست زمين در محوطه تاريخي نقش رستم و در کنار بنايي موسوم به کعبه زرتشت در نزديکي تخت جمشيد است. ترک هاي زمين در منطقه نقش رستم مدير پايگاه جهاني تخت جمشيد و پاسارگاد گفت: ترک هايي در محوطه نقش رستم وجود دارد که مربوط به انقباض خاک به دليل کاهش رطوبت زمين است. حميد فدايي افزود: کاهش رطوبت زمين که دهه اخير در سراسر ايران پديد آمده بر اثر خشکسالي است و در بسياري از دشت هاي کشور در پي اين مساله فرونشست زمين و فروچاله نيز ايجاد شده که متاسفانه اين وضعيت گريز ناپذير است. وي با تاکيد بر مديريت منابع آبي در شرايط کنوني خشکسالي اظهار داشت: ضروري است که برداشت هاي غيرضروري از منابع آبي قطع شود تا اين دوره خشکسالي را که فرونشست ها و ترک هاي زمين از جمله عوارض آن است به پايان رسد و به دوران ترسالي برسيم تا زمين باري ديگر خود را بهسازي و ترميم کند. 15 هزار حلقه چاه، نفس ميراث هخامنشي را گرفته است مدير پايگاه جهاني تخت جمشيد و پاسارگاد اظهار داشت: در دشت پارسه آثار ارزشمند و ميراث جهاني مانند تخت جمشيد و نقش رستم وجود دارد که البته به دليل پيوستگي اين دو اثر به کوه، نگراني در خصوص بحران فرونشست و ترک هاي زمين و تاثير آن بر اين دو بناي جهاني کمتر است. فدايي ادامه داد: در دشت مرودشت به جز تخت جمشيد و نقش رستم هزاران بنا، محوطه و تپه هاي تاريخي و باستاني وجود دارد که نگراني اصلي در خصوص تخريب اين ميراث ارزشمند و تاثير فرونشست و ترک هاي زمين که بر اثر خشکسالي و برداشت بي رويه آبهاي زيرزميني بروز مي کند وجود دارد. وي اظهار داشت: دشت مرودشت محل تمدن عظيم ايران باستان است و آثار فاخر جهاني مانند شهر پارسه، تخت گهر، پل، بقاياي تاريخي ابنيه تاريخي و ساختار سنگي بسيار در زير سطح و آثاري نيز بر روي زمين در اين منطقه وجود دارد که براي حفاظت از اين آثار در مقابل تهديد فرونشست زمين مديريت جامع تري مي طلبد که مردم هم بايد در آن مشارکت کنند. اين مقام مسئول همچنين گفت: در دشت مرودشت و در حريم آثار باستاني هخامنشي،بيش از 15 هزار حلقه چاه کشاورزي وجود دارد که از اين تعداد حدود هفت هزار حلقه چاه کشاورزي مجاز و بيش از هشت هزار حلقه چاه غيرمجاز است. الگوي کشت در مرودشت تغيير کند مدير پايگاه جهاني تخت جمشيد و پاسارگاد در ادامه گفت: ضروري است که الگوي کشت در دشت مرودشت و در حريم ميراث جهاني اين محدوده تغيير پيدا کند. وي گفت: در شرايط خشکسالي کنوني نبايد محصولات کشاورزي پرآب بر نظير برنج در اين منطقه که مي تواند تهديدي براي ميراث جهاني بشمار برود کشت شود اما متاسفانه اينگونه نيست و هنوز برنج در اين محدوده کاشته مي شود و حتي مشاهدات حاکي از کاهش سطح زيرکشت اين محصول نيز ندارد. وي با ابراز تاسف از تدوين نشدن الگوي کشت مناسب براي اين منطقه گفت: در شرايط کنوني نمي توان انتظار داشت که احتمال فرونشست و تخريب ميراث جهاني اين منطقه را تهديد نکند در صورتي که عدم استفاده بهينه از آبهاي زيرسطح و عدم اصلاح الگوي کشت در اين محدوده باعث شده مساله خشکسالي که طبيعت بوجود آورنده آن است تشديد شود. مسئوليت نظارت بر چاه هاي اطراف تخت جمشيد واگذار شود مدير پايگاه جهاني تخت جمشيد و پاسارگاد با اشاره به اينکه در سالهاي گذشته تلاش کرديم که مديريت پرکردن چاه هاي کشاورزي و صدور مجوز هاي آن در اختيار پايگاه جهاني تخت جمشيد و پاسارگاد باشد که کنترل و رصد درستي در اين حوزه صورت گيرد،افزود: براي مدت کوتاهي در تابستان سال 95 اين مسئوليت به دليل خطر بزرگي که ميراث جهاني تخت جمشيد و پاسارگاد را تهديد مي کرد به ما واگذار شد اما متاسفانه اين کار تداوم نداشت. وي اضافه کرد: درحال حاضر در محدوده نقش رستم و اطراف تخت جمشيد ترک و نشست هايي در زمين وجود دارد و اگر زماني بر تعداد آن افزوده و يا به فروچاله تبديل شوند خطر جدي ميراث اين منطقه را تهديد خواهد کرد. فدايي با بيان اين مطلب که اگر چه ما متولي حفاظت از ميراث جهاني اين منطقه هستيم، گفت: در مديريت اين سايت که با پهنه بزرگي روبه رو است که در آن دستگاه هاي مختلف، شهر و کارخانه وجود دارد و عملا پايگاه ميراث جهاني تخت جمشيد و پاسارگاد به تنهايي نمي تواند از اين مجموعه عظيم حفاظت کند و بايد همه دستگاه ها و اهالي اين محدوده در اين امر مشارکت کرده و با کمک همه مديريت اين موضوع تحقق پيدا کند. کشت برنج در دشت مرودشت با هيچ منطقي سازگار نيست مدير پايگاه جهاني تخت جمشيد و پاسارگاد گفت: اگر بخواهيم ميراث فرهنگي به تنهايي اين وضعيت را مديريت کند نتيجه مي شود وضعيتي که امروزه در اين منطقه شاهد آن هستيم و بعد از گذشت 10 سال از آغاز خشکسالي هنوز در اين منطقه برنج کاري انجام مي شود که با هيچ منطقي سازگار نيست. فدايي درباره کشت محصولات آب بر در اين منطقه هشدار داد و اين مساله را تيرخلاصي بر پيکره ميراث جهاني اين محدوده دانست و افزود: کشت محصولات آب بر مستلزم افزايش بهره برداري از منابع آبي زيرزميني و در پي آن بالارفتن ضريب ايجاد فرونشست زمين و تخريب ميراث اين منطقه است. مدير پايگاه جهاني تخت جمشيد و پاسارگاد ادامه داد: به نظر مي آيد در شرايط کم آبي کنوني وضعيت کشت محصولات پر آب بر مانند برنج وخيم تر نيز شده و مردم بيشتر جذب کاشت اين محصول کشاورزي شده اند. لزوم پرهيز از سياسي کاري در موضوع کاشت برنج وي اضافه کرد: نبايد به مساله کشت برنج با ديد سياسي نگاه شود و بايد بدانيم اين ميراث جهاني که قابليت آن را دارد که روزي جايگزين برنج کاري و کشاورزي استان فارس شود را بايد حفظ کرد. فدايي با اشاره به اينکه عمق چاه هاي آب مرودشت در سالهاي گذشته از 10 متر به 300 متر رسيده است، گفت: اگر بخواهيم منطقي و اصولي فکر کنيم بايد از ظرفيت هاي ميراثي و تاريخي فارس براي رونق اقتصادي منطقه و کشور استفاده و سياست ها نيز بايد در اين جهت تدوين شود. بيشترين ميزان فرونشست فارس در مرودشت مديرکل مرکز زمين شناسي و اکتشافات معدني منطقه جنوب کشور نيز در گفت و گو با خبرنگار ايرنا با ابراز تاسف از اين که در سالهاي اخير فرونشست در فارس و سراسر کشور به بحراني عادي تبديل شده است، گفت: بيشترين ميزان فرونشست زمين استان فارس در سال 96 در بخش جنوبي دشت مرودشت با 8 تا 10 سانتي متر نشست ثبت شده است. طهمورث يوسفي افزود: شکاف هايي نيز در سطح زمين دشت مرودشت و کربال و در نزديکي دامنه کوه هاي اين منطقه و نزديکي ميراث جهاني تخت جمشيد و نقش رستم ايجاد شده است. وي ادامه داد: به دليل نوع رسوبات در دامنه کوه، نرخ نشست اين گونه مناطق با مرکز دشت تفاوت دارد و در دامنه کوه ها گسيختگي ايجاد و فرونشست زمين بصورت شکست و ترک خود را نشان مي دهد. کعبه زرتشت در معرض نابودي يوسفي با بيان اينکه بناي جهاني تخت جمشيد به دليل احداث بر روي سنگ هاي دامنه کوه کمتر در معرض فرونشست و شکاف زمين قراردارد گفت: بناي هاي ديگر واقع در دشت مرودشت مانند کعبه زرتشت در محوطه نقش رستم بيشتر در معرض تخريب ناشي از فرونشست زمين و ايجاد شکاف قرار دارند. مديرکل مرکز زمين شناسي و اکتشافات معدني منطقه جنوب کشور افزود: شکست و نشست زمين باعث مي شود که يکپارچگي، استحکام و پايداري دشت از بين برود و اگر در اين منطقه زلزله اي رخ دهد تاثير و شدت تخريب آن به مراتب بيشتر خواهد شد. وي اظهار داشت: عواملي نظير ايجاد بند انحرافي، ساخت سد، برداشت بي رويه از منابع آبي زيرزميني، شرايط جغرافيايي و زمين شناسي باعث بروز پديده فرونشست مي شود. يوسفي نشست زمين را پديده اي طبيعي دانست و گفت: فرونشست زمين بيش از چهار سانتي متر در سال اگر در هر منطقه اي رخ دهد امري غيرطبيعي است که عوامل انساني باعث بروز آن شده است. سهم چاه هاي مجاز و غيرمجاز در نابودي زمين مديرکل مرکز زمين شناسي و اکتشافات معدني منطقه جنوب کشور، برداشت آب در استان فارس و بويژه دشت مرودشت را متناسب با اقليم منطقه ندانست و افزود: فارس در منطقه خشک و نيمه خشک قرار دارد و به همين دليل بايد برداشت آب در اين خطه با جغرافياي منطقه سازگاري داشته باشد که متاسفانه در حال حاضر اينگونه نيست. وي بر لزوم مديريت منابع آبي تاکيد و بيان کرد: حفر چاه هاي غيرمجاز در حريم ابنيه تاريخي و باستاني واقع در دشت مرودشت يکي از عواملي است که باعث ايجاد فرونشست و شکاف در سطح زمين اين منطقه شده است. يوسفي گفت: به غير از چاه هاي غيرمجاز ،برداشت بيش از حد از چاه هاي کشاورزي داراي مجوز نيز مي تواند بر تشديد شرايط بحراني کنوني و افزايش فرونشست و شکاف زمين بيافزايد،امري که در حال حاضر در دشت مرودشت نيز تحقق پيدا کرده است. چاه ها را پر مي کنيم مديرعامل شرکت آب منطقه اي استان فارس با بيان اين که بين 2 تا 3 هزار حلقه چاه غير مجاز در اين استان امسال در نوبت پُر شدن است، گفت: با اجراي طرح تعادل بخشي منابع آب در نيمه دوم امسال لودرها به سراغ اين چاه ها خواهند رفت. حميدرضا دهقاني در گفت و گو با خبرنگار ايرنا اظهار داشت: حدود 220 ميليارد ريال امسال براي اجراي طرح تعادل بخشي منابع آب که بخشي از آن همين پر کردن چاه هاي غير مجاز است اختصاص يافته ، اجراي اين طرح مشکل اعتباري و بودجه ندارد و با استفاده از ظرفيت هاي قانوني در موعد مناسب طرح اجرا مي شود. وي با ارائه آماري از اجراي طرح در شهرستان مرودشت ابراز داشت : در سال 95 يک هزار و 932 حلقه چاه غير مجاز و در سال گذشته 870 چاه غير مجاز دراين شهرستان پر شده است. دهقاني افزود: در سال جاري نيز در قالب طرح تعادل بخشي منابع آب شهرستان مرودشت از جمله مناطق اولويت دار است که طرح در آن اجرا خواهد شد . مدير عامل شرکت آب منطقه اي استان فارس با اشاره به پر شدن 710 چاه غير مجاز در سال جاري گفت: علاوه بر مرودشت شهرستان هاي فيروز آباد ، جهرم ، ارسنجان نيز در نوبت پر کردن چاههاي غير مجاز است ، اين طرح در روزهاي آينده در مرودشت و ارسنجان کليد خواهد خورد. مديرعامل شرکت آب منطقه اي استان فارس با بيان اينکه عمق چاه هاي آب در برخي از مناطق استان فارس به 300 متر رسيده است گفت: برداشت هاي بي رويه و غير متناسب با حجم ذخاير و منابع آب در سالهاي گذشته و تداوم خشکسالي موجب شده است تا سفره هاي آب زير زميني در اين استان آسيب جدي ببيند.