آیینهای مردم لرستان در شب یلدا
همشهري/هر قومي رسوم و آيينهايي دارد که گذشته و هويت آن را نشان ميدهند. هر چند با تغيير سبک زندگي در دهههاي اخير اين رسوم کمرنگ شده و در سايه قرار گرفتهاند، باز هم برخي از مردم اين سنتها را به جاي ميآورند و برايشان اهميت زيادي دارد. از رسومي که در لرستان براي شب يلدا يا همان «شوچله» وجود دارد، جمع شدن بزرگان و افراد فاميل کنار هم، شاهنامهخواني، گرفتن فال چهلسرو، رفتن روي پشتبامها و خواندن اشعار محلي و خوردن آجيل خاص يا همان «گندمبرشته» است. رسوم شب يلدا يکي از شهروندان درباره خوراکيهايي که در اين شب خورده ميشود، ميگويد: هنوز هم تدارک و تهيه آجيل خاص شب يلدا از طرف مردم لرستان فراموش نشده و اين رسم پابرجا مانده است. «رعنا صادقي» ميافزايد: آجيل مخصوص شب يلدا مخلوطي از گندم برشته شده، کشمش، کنجد، شاهدانه، قلنگ يا پسته کوهي و گردو است. يکي ديگر از شهروندان در مورد شعرخواني روي پشتبامها بيان ميکند: قبلا جوانان روي پشتبامها ميرفتند و طنابي را با شال يا کيسه داخل حياط آويزان ميکردند و با خواندن اشعاري همچون «نون و پنير و شيره، کخا هونت نميره» يا «امشو اول قهاره، خير دهونت بواره» براي صاحبخانه آرزوي خير و برکت و روزي ميکردند. صاحبخانه نيز مقداري آجيل و ميوه را درون کيسهاي قرار ميداد و به طناب آنها ميبست. «سجاد رضايي» ادامه ميدهد: اين رسم ديگر در محلههايي که آپارتمانسازي شده است وجود ندارد اما در محلههاي قديمي همچون کوروش، اسدآبادي، شمشيرآباد، فلکالدين و... هنوز هم نوجوانها اين کار را انجام ميدهند. وي ميافزايد: خواندن فال «چهلسرو» که تکبيتهايي به لري است و شاهنامهخواني هم در جمعهاي خانوادگي انجام ميشود. رسوم خاص و راهکار حفظ آنها کارشناس ارشد فرهنگ و زبانهاي باستاني ميگويد: يلدا يکي از آيينهاي ايرانيان است که در اولين شب زمستان دوستان و آشنايان طولانيترين شب سال را گرد هم جمع ميشوند و آن را با آداب و رسوم خاصي برگزار ميکنند. مردم لرستان نيز براي اين شب مراسم و آدابي دارند که هنوز هم وجود دارند و آنها را به جا ميآورند. «مهرداد زرينجوئي» با اشاره به شعرخواني در پشتبامها ادامه ميدهد: «شال دورکي» در شب يلدا يکي از آدابي است که جوانان و نوجوانان به پشتبام منازل ميرفتند و با آرزوي خير و برکت براي صاحبخانه از او ميخواستند که سهمشان را از آجيل و ميوهها بدهد. اين کارشناس اظهار ميکند: از ديگر آداب اين شب ميتوان به «مَتَلخوني» و «شهنومهخوني»، وصف حکايت «اميل و مميل»، بردن هديه براي نوعروس يا «چيلونه»، شبنشيني در کنار نزديکان، «قاشقزني» و «چهلسرو» و «چِلّهَ پاي کرسي تَشي با لحاف مخملي» اشاره کرد. وي بيان ميکند: در سالهاي اخير با تغيير سبک زندگي و افزايش خردهفرهنگها مردم از آداب و رسوم گذشته فاصله گرفتهاند، اما با تهيه طرح مطالعاتي و حمايت نظام مديريتي و حاکميت از قابليتهاي فرهنگ بومي و محلي در استان به عنوان بانک اطلاعات فرهنگ ملي ميتوان اين آيينها و سنتها را از خطر فراموشي نجات داد.