علت بارشهای شدید چند وقت اخیر چیست؟
الف/رييس انديشکده اقليم و آمايش سرزمين ضمن اشاره به اينکه بارشهاي گسترده و شديد سال آبي اخير متاثر از بر هم کنش چند پديده جوي است، گفت: فعالتر شدن سامانه سوداني نسبت به ساير سامانهها و انتقال رطوبت فراوان به اين سامانه يکي از مهمترين عوامل بارشهاي شديد ماههاي اخير است. حسن لشکري با اشاره ساز و کار بارشها اظهار کرد: براي ايجاد بارش بايد چند عامل به طور همزمان در جو رخ بدهد که اولين آن وجود شرايط ناپايداري در جو است. هرچه عمق ناپايداري بيشتر باشد، بارشها شديدتر ميشود. دومين عامل نيز نفوذ رطوبت مناسب به سامانه ناپايدار است چرا که شدت بارشها با ميزان تغذيه رطوبت به درون سامانه ارتباط مستقيم دارد. وي با بيان اينکه بارشهاي گسترده و شديد سال آبي اخير از چند بعد قابل بررسي و تحليل است، تصريح کرد: بارشهاي اخير ناشي از «يک سامانه بارشي فراگير در نيمههاي غربي، شمالي و جنوبي کشور» بود. «اين پديده» تقريباً نادر در ۵۰ سال اخير، متأثر از بر هم کنش چند پديده جوي است. براي مثال ميتوان به اين موضوع اشاره کرد که موتور محرک جو سياره زمين، انرژي خورشيد است. اين انرژي که به آن سيکلهاي خورشيدي نيز گفته ميشود داراي نوساناتي است و به همين دليل انرژي ورودي به سياره زمين ثابت نيست. اين استاد آب و هواشناسي دانشگاه شهيد بهشتي با اشاره به اينکه سيکلهاي خورشيدي داراي دورههاي کوچک تقريباً ۱۱ ساله هستند، گفت: در بخشي از اين سيکل مقادير انرژي خروجي از خورشيد کمتر و در بخش ديگري از آن افزايش مييابد که اين افزايش يا کاهش انرژي با تعداد لکههاي ظاهر شده روي سطح بيروني خورشيد در ارتباط است. اين انرژي پس از خروج از خورشيد وارد جو، پوسته زمين و اقيانوسها و در آنها ذخيره ميشود. متقابلاً زمين، جو و اقيانوسها نيز با تابش، انرژي را به بيرون از خود منتقل ميکنند. رئيس انديشکده اقليم و آمايش سرزمين ادامه داد: در حال حاضر از نظر موقعيت زماني در انتهاي يک سيکل خورشيدي و شروع سيکل بعدي قرار داريم و تعداد لکههاي خورشيدي در حالت صاف يا تقريباً بدون لکه هستند. جالب است بدانيم که بر اساس تصاوير گرفته شده از سطح خورشيد توسط رصد خانه ديناميک خورشيدي تلسکوپ فضايي، در طول سه ماه گذشته سطح خورشيد عاري از هر گونه لکه خورشيدي بود. به گفته لشکري اين يک پديده تقريباً نادر است و سيکل اخير در قياس با دو سيکل قبل بسيار ضعيفتر است، يعني در حال حاضر تعداد لکههاي روي خورشيد در اوج خود کمتر از سيکلهاي قبل هستند بنابراين با وجود اين که نظم ۱۱ ساله در سيکلها تقريباً با اندکي تفاوت تکرار ميشود ولي لزوماً مقادير انرژي خروجي از خورشيد در همه دورهها يکسان نيست و چون اين انرژي تأمين کننده تمام حرکات جو است پس تکرار پديدههاي جوي لزوماً برابر نخواهد بود. بايد توجه داشت که دوره برگشت برخي پديدههاي جوي مثل بارشهاي سيل آسا، خشکساليهاي شديد و فراگير و ساير پديدههاي جوي نادر ۳۰، ۵۰ و ۱۰۰ ساله است. وي در ادامه با تاکيد بر اينکه اقليم و طبيعت داراي نظامندي و قوانيني است که بيتوجهي به آن باعث خسران و خسارت به متجاوزان به حريم طبيعت ميشود، اظهار کرد: هنگاميکه مسيلي براي ۲۰ يا ۳۰ سال فاقد آبي براي جريان باشد و خشک شده باشد به معني آن نيست که ديگر سيلي در آن جريان نخواهد داشت. اين استاد آب و هواشناسي دانشگاه شهيد بهشتي با اشاره به اينکه يکي ديگر از پديدههاي مؤثر بر بارشها پديدههاي پيوند از دور هستند، تصريح کرد: اين پديدهها در مناطق دوردست تشکيل ميشوند ولي ميتوانند اقليم مناطق بسيار دوردست را متأثر سازند. نوسان اطلس شمالي و پديده نوسان جنوبي از انواع پديدههاي پيوند از دور هستند. در حال حاضر در فاز مثبت پديده نوسان جنوبي -النينو- قرار داريم. با وقوع پديده النينو دماي آب اقيانوسها بهطور قابل ملاحظهاي افزايش پيدا ميکند و شروع به حرکت به سمت مناطق دور دست ميکند. اين آب گرم به مناطق ديگر جابهجا ميشود و در نتيجه افزايش تبخير درون جو را در پي دارد. همچنين به گفته لشکري افزايش دماي سطح آب در اقيانوسها و درياهاي گرم اطراف شبه جزيره عربستان ميزان رطوبت انتقالي به سامانههاي انتقالي بر منطقه را افزايش ميدهد.