روایت نیم قرن عاشقی در زیر زمین

ايسنا/ خاله شهربانو با هنر دستانش، امروز به تنهايي از ميراثي ارزشمند در زيرزمين خانه خودش محافظت مي کند، او پيش از اين و به خاطر سابقه چندين ساله در کار صنايع دستي سوژه فيلم مستند يکي از شبکه هاي تلويزيوني شده بود، به قول خودش که مي گويد: هر زمان همسايه ها منو تو محل مي بينند از من ميپرسن واسه اون ده روز که فيلم بردارها خانه تو بودند و فيلم مي ساختند چقدر پول گرفتي؟ حالا که ما هم براي شنيدن داستان زندگيش وارد خانه اش شديم با خنده به ما مي گويد چقدر پول براي من آورديد؟ من مجاني فيلم بازي نمي کنم شهرستان سرخه در استان سمنان يکي از قطب هاي توليد صنايع دستي و بافندگي در استان به شمار مي آيد که ميراث اصيل و ارزشمند آن را مي توان در زيرزمين خانه استيجاري خاله شهربانو پيدا کرد، به جرأت مي توان گفت زيرزميني که به تنهايي يک سازمان بزرگ ميراث فرهنگي و صنايع دستي بود. "جولکين پلاس" يا " پلاس" يکي از صنايع دستي و بافندگي معروف شهرستان سرخه است که توسط خاله شهربانو به عنوان يک ميراث اصيل حفظ شده است، اين محصول با تکه هاي پارچه هاي رنگارنگ و با دستان هنرمند و سختکوش خاله شهربانو بافته مي شود و به عنوان زيرانداز، زيلو، فرش و... استفاده مي شود، شهربانو کلامي که در بين مردم شهر سرخه به خاله شهربانو معروف است با حدود 70 سال سن بيش از 50 - 60 سال با دستگاه بافندگي که از مادرش به ارث برده است در زير زمين خانه استيجاري خود که به کارگاه خاله شهربانو معروف است مشغول به بافتن پلاس است، او مي گويد امروز در سرخه زنان زيادي با دستگاه هاي پيشرفته مشغول به بافندگي هستند و ديگر کسي سراغ "جولکين پلاس" هاي مرا نمي گيرد. هنر دست هاي خاله شهربانو با هر هنر ديگري تفاوت داشت، اين دست ها حافظ و نگهدار ميراثي ارزشمند و گرانبها بود و اين ارزشمند تر از هر هنري است، داستان زندگي اش پر بود از تکه تکه پارچه رنگارنگ و رج به رج دار قالي اش حکايت روزهايي بود که جواني خود را پشت دستگاه بافندگي ارث مادري اش پير کرده بود. رابط ما و به نوعي مدير برنامه هاي خاله شهربانو پسر بزرگ او به نام آقاي محسن وطني است، او در وصف مادرش مي گويد: تنها کسي که در سرخه به صورت سنتي کار صنايع دستي و بافندگي انجام مي دهد مادرم است، اخيراً يکي از خانم هاي سرخه اي که پيش مادرم آموزش ديده، به صورت مکانيزه و با کمک دستگاه هاي پيشرفته در سرخه جولکين پلاس مي بافد. هماهنگي هاي لازم از طرف پسر بزرگ خاله شهربانو انجام شد و حوالي ساعت ده بعد از پرس و جو از همسايه ها، منزل خاله شهربانو را پيدا کرديم، خيلي زودتر از رسيدن ما کارش را آغاز کرده بود، در حياط خانه قديمي و باصفايش و بر روي فرشي که روي بالکن پهن شده بود در حال نخ کردن دوک ها و قرقره ها بود، خيلي ما رو منتظر نگذاشت و ما را به کارگاه سنتي خودش در زيرزمين دعوت کرد. يکي از پاهايش را به خاطر درد زياد با دستمالي سفيد بسته بود و به شوخي به ما گفت: من با اين پا و کمر به خاطر شما حاضرم کار انجام بدم، خيلي با احتياط وارد زيرزميني شديم که بيشتر به يک انباري شبيه بود تا کارگاه صنايع دستي، يکي از همان جولکين پلاس هايي که خودش بافته بود را روي پله هاي خاکي و گلي کارگاه پهن کرد تا ما روي آن بنشينيم، و گفت "کسي که از اينها خريد نميکنه، حداقل شما استفاده کنيد"، خيلي نگران خاکي شدن لباس هاي ما بود. خيلي با احتياط پشت دستگاه بافندگي ارث مادريش قرار گرفت، براي اينکه جايش راحت باشد، اوايل زندگي متأهلي يک گودال و چاله مانند محراب نماز حفر کرده بود و مي گفت "اين چاله را يکي از خانم هاي قديمي سرخه در حدود 50 سال پيش برايم درست کرده، ما به او مي گفتيم زندايي"، خيلي آرام شروع به کار کردن و دوختن تکه هاي پارچه اي رنگارنگ به هم شد و همينطور خيلي آرام تکه هاي رنگارنگ زندگي خود را نيز در کلام شيوا و لهجه ي سرخه اي زيبايش براي ما مي بافت و به زبان مي آورد. خودش هم به طور دقيق نمي دانست که چندسال است که اين کار را انجام مي دهد، مي گفت: "حدوداً 50 تا 60 سال است، از زماني که دختر بودم و در خانه مادرم بودم، کنار مادرم اين هنر را يادگرفتم و اين کار را آغاز کردم، مادرم روزها براي کار کردن بيرون مي رفت، ما هم 7 تا خواهر و برادر بوديم، هم به مادرم کمک مي کردم زماني که مادرم براي کارکردن به خانه ديگران مي رفت، من هم از آب انبار معروف سرخه براي حوض خانه ها آب مي بردم و در حوض خانه ها مي ريختم، و هم در خانه خودمان، خانه داري مي کردم، تقريباً در سن 20 سالگي ازدواج کردم و در سن 21 سالگي صاحب فرزند دختر شدم، هنوز در خانه مادرم زندگي مي کرديم که دخترم در سن 13 سالگي ازدواج کرد و به 20 سالگي نرسيد بيمار شد و عمرش را از دست داد و دو بچه يتيم براي من يادگار گذاشت." تکه هاي زندگيش برعکس تکه هاي پارچه اي که براي بافتن استفاده مي کرد، رنگارنگ نبود، مي گفت: "روزهاي اول زندگي بسيار سخت و دشواري داشتم و پس از فوت دخترم، کم کم به خانه خودم آمدم و تقريباً 40 سال پيش در همين انباري و با کمک يکي از خانم هاي سرخه اي که به او زندايي مي گفتيم يک چاله اي حفر کرديم و دستگاه سنتي بافت جولکين پلاس را راه انداختم و شب ها تا صبح زماني که بچه ها و همسرم در پشت بام خواب بودند، من در اين زيرزمين کار بافندگي صنايع دستي را انجام مي دادم، همه جواني خودم را در اين زيرزمين پاي اين دار و دستگاه بافندگي پير کردم، او اين جمله را با لهجه سرخه اي هم گفت: "جواني پير از اينها کردم" او در مورد وضعيت اقتصادي و فروش محصولاتش مي گويد: "دو سال است که شوهرم فوت کرده است و از همان ابتدا تا امروز در اين خانه استيجاري زندگي مي کنيم، هر کدام از اين زيلو و زيراندازها که حدوداً 2 متري هستند متري 30 هزار تومان قيمت دارند، ولي اين روزها کمتر کسي سراغ اين محصولات صنايع دستي سنتي مي آيد، امروز در سرخه زنان زيادي با دستگاه هاي پيشرفته مشغول به بافندگي هستند و ديگر کسي سراغ "جولکين پلاس" هاي مرا نمي گيرد. خاله شهربانو همچنين مي گفت: "تا امروز که حدود 60 سال کار صنايع دستي انجام مي دهم، به هيچ ارگان مربوطه اي مثل کميته امداد، ميراث فرهنگي و... مراجعه نکردم تا از آنها کمک بگيرم، آنها هم به سراغ من نيامده اند، خودم به تنهايي اين هنر را ياد گرفتم و به تنهايي از آن حفاظت و نگهداري مي کنم." بدون شک يکي از افتخارات هر ملت و کشوري، صنايع بومي و دستي آن است هنرهاي سنتي، مجموعه هنرهاي اصيل، بومي و مردمي هر کشور است که ريشه‌هاي عميق و استوار در اعتقادات آداب، رسوم، سنن و در مجموع فرهنگ معنوي جامعه دارد ‏و نمايشگر فرهنگ و تمدن آن منطقه است، صنايع دستي ايران نيز به عنوان نماد و تبلور فرهنگ غني اين سرزمين از ديرباز شهرتي جهاني داشته است. خمير مايه اصلي آثاري که به دست هنرمندان خلاق و سختکوش ايراني از جمله خاله شهربانو و امثال او پديد آمده از عمق تاريخ کهن اين مرز و بوم نشأت گرفته است، در اين بين هنر ماندگار و اصيل صنايع دستي و بافندگي از ارزش و اهميت بسيار زيادي برخوردار است، مي طلبد که دستگاه هاي متولي مانند ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري توجه ويژه تري به هنرمنداني داشته باشند که با هنر دستانشان از اين ميراث گرانبها و ارزشمند محافظت مي کنند. همراهان عزيز ، آخرين اخبار استان سمنان را به صورت لحظه اي و فراجناحي در بسترهاي زير دنبال کنيد : آخرين خبر سمنان در تلگرام : https://t.me/joinchat/AAAAAENNWvIqZvWEhdCBvg آخرين خبر سمنان در اينستاگرام : https://instagram.com/semnan_today آخرين خبر سمنان در سروش : http://sapp.ir/Semnan.Online آخرين خبر سمنان در ايتا : http://eitaa.com/joinchat/163446784C56991a062c