ملخ بوستان خورد و مردم ملخ
ايرنا/ اين روزها تب و تاب و نگراني هاي بسياري درباره حمله ملخ به جنوب ايران وجود دارد، هرچند از گذشته تا کنون برخي افراد ملخ هاي مهاجم را مي خورده اند. هجوم ملخ صحرايي از کشورهاي همسايه بخش وسيعي از استان هاي جنوبي کشور امنيت غذايي و پايداري عرصه هاي طبيعي کشور را با تهديد جدي مواجه کرده است. بنا به اعلام وزارت جهاد کشاورزي از بهمن ماه 1397 تا بيستم خرداد اين سال 145 مورد هجوم ملخ صحرايي در شش استان جنوبي خوزستان، بوشهر، هرمزگان، سيستان و بلوچستان، جنوب کرمان و فارس وجود داشته که تعداد 135 مورد آن مربوط به بيستم فروردين تا بيستم خرداد 98 بوده است. براساس اعلام "فائو" بايد مبارزه با ملخ هاي صحرايي تا خرداد ماه امسال در سطح 250. تا 300 هزار هکتار از زمين هاي ايران انجام شود. گذشته از آسيب ها و خسارات ملخ، از گذشته هاي دور هنگام حمله ملخ ها به مزارع، مراتع و باغ هاي استان هاي جنوبي، مردم آنها را مي گرفتند و پس از تميز کردن، کباب مي کردند و مي خوردند. ملخ خواري خلاف تصور عمومي خوردن ملخ نه فقط در ميان برخي ملت ها که در ميان مردم جنوب ايران نيز از گذشته تاکنون رايج بوده است. چنانکه در يکي از اشعار سعدي در قرن هفتم درباره هجوم ملخ و آمدن قطحي در سرزمين هاي اسلامي گفته شده: نه در کوه سبزي نه در باغ شَخ ملخ بوستان خورد و مردم ملخ اين بيت نشان مي دهد که ملخ خواري از قرن هفتم در سرزمين هاي اسلامي دست کم در هنگام قحطي رواج داشته است. هنوز هم در تدوال عاميانه، بسيارخواري و لاغرماندن را به خوردن يا شکل ملخ تشبيه مي کنند. در گذشته بعضي از مردم به شکار ملخ مي رفتند و گاهي به دليل اينکه هجوم ملخ ها باعث از بين رفتن محصولات و قحطي مي شد، آن را نمک سود و براي چند روز انبار مي کردند. ملخ خوراکي در فارس بر دونوع بود: يکي ملخ مصري يا کُناري که از نظر مردم گوشتش سفت تر و خوشمزه تر بود و ديگري ملخي که لاغر بود و بدني پوچ داشت، پيشينه حمله ملخ ها علي اکبر جهرمي، شهروند هفتاد ساله جهرمي به خبرنگار ما گفت: پيش از انقلاب در جهرم از سال 1328 تا 1350 سه بار ملخ حمله کرد، البته بيشتر از سه شبانه روز نمي ماندند و هرجا شب مي ماندند تا صبح هيچ اثري از درختان باقي نمي ماند.هربار ملخ ها مي آمدند، آسمان سياه مي شد و انگار هوا ابري بود. وي اين را نيز گفت: دو نوع ملخ در اين سال ها به جهرم حمله کردند؛ يکي ملخ دريايي و زردرنگ بود و چون از روي دريا بود به آن نام دريايي مي گفتند و دومي ملخ مصري و قرمز رنگ بود. البته مردم هم از اين ملخ ها مي گرفتند و کباب مي کردند مي خوردند. سال 1329 دو هواپيماي سم پاشي زردرنگ به جهرم آمدند که آشيانه آنها پشت پادگان قديم جهرم بود. اين هواپيماهاي سم پاشي روي باغ هاي جهرم پرواز و سم پاشي مي کردند. همچنين مجهز به دستگاهي بودند که هنگام حرکت ملخ ها را در توري هم مي انداخت و آن ها را چرخ مي کرد. علي اکبر جهرمي گفت: در سال 29 ما باغي به نام باغ کُناري در اجاره داشتيم که ملخ به آنجا حمله کرد و شب ماند. صبح که رفتيم ملخ ها رفته بودند و از نخل ها فقط گرزشان به جا مانده بود. سفر ملخ دريايي از سال گذشته (97) ملخ هاي دريايي از صحراي عربستان به ايران حمله کردند و از طريق هرمزگان وارد استان هاي خوزستان، بوشهر، هرمزگان و فارس شدند. ملخ هاي صحرايي گونه اي از آفت کشاورزي است که طول بدن آن پس از بلوغ به 15 سانتي متر مي رسد. اين ملخ ها زرد رنگ هستند و در طول عمر خود بيش از 500 گرم انواع محصولات کشاورزي را مصرف مي کنند. ملخ صحرايي يکي از مضرترين گونه ملخ است که بومي ايران نيست و در کشورهاي ديگر به نام ملخ صحرايي يا بياباني ناميده مي شود و چون معمولاً از روي خليج فارس پرواز مي کند و خود را به ايران مي رساند به همين علت در ايران به آن «ملخ دريايي» نيز مي گويند. ملخ دريايي، قدرت پرواز بسيار زيادي دارد و خسارت آن در حالت تهاجمي بسيار زياد است، دسته هاي پياده ملخ ها و ملخ هاي بالدار هرگونه سبزي را که در سر راه خود ببينند از علوفه، غلات، صيفي، درختان و حتي علف هاي هرز را از بين مي برند. ملخ صحرايي در همه مراحل رشد يک گياه تأثيرگذار است، سالانه چهار تا پنج نسل از آن مي تواند توليد شود که اين روند رشد، در کنار همه چيزخوار بودن اين آفت، مي تواند موجوديت کشاورزي يک کشور را به خطر اندازد. اين آفت يکي مخرب ترين آفت هاي محصول کشاورزي و باغي است که هجوم آن مي تواند خسارت شديدي به محصولات کشاورزي وارد کند به طوري که در برخي کشورها موجب بروز قحطي شده است. اين نوع ملخ از محصولات زراعي، باغي، گياهان و تنه درختان تغذيه مي کند و گستره و محدوده برخي دسته هاي اين ملخ ها به يک هزار و 200 کيلومتر مي رسد و در هر دسته ميلياردها ملخ وجود دارد. يک ملخ صحرايي مي تواند روزي 2 برابر وزن خود غذا بخورد که همين موضوع عمق فاجعه را نشان مي دهد، بنابراين يک دسته يک هزار و 200 کيلويي مي تواند روزانه ميانگين 150 هزار تن محصول کشاورزي را نابود کند. خاستگاه اين آفت بيشتر عربستان و همچنين مراکش و کشورهاي آفريقايي است. آفت ملخ، آفتي عمومي به حساب مي آيد و برابر قانون دولت موظف است با آن مبارزه کند. با توجه به حضور ملخ در شهرهاي جنوبي فارس، معلوم نيست در روزهاي آينده و با زاد و ولد اين ملخ چه اتفاقي رخ خواهد داد اما جهاد کشاورزي فارس مناطق آلوده را سم پاشي مي کند. ملخ صحرايي بيشتر در مناطق مرطوب و ساحلي ظاهر مي شود و در کنار ساحل نيز تخم ريزي مي کند. ملخ در فارس اين نوع ملخ يک بار در دهه چهل و يک بار نيز در دهه 70 وارد ايران شد که در دهه 40 خسارات بسياري بر جاي گذاشت. شهرام فلامرزي مسئول حفظ نباتات مديريت جهاد کشاورزي شهرستان قيروکارزين گفت: يک کانون آلودگي 30 هکتاري به ملخ صحرايي بالغ در اين شهرستان شناسايي شد. شهرستان هاي لارستان، زرين دشت، کازرون و گراش چهار شهرستاني هستند که در مرحله کنوني بيشترين عملکرد را در مقابله با ملخ هاي صحرايي داشته اند و سم پاشي هوايي نيز باري ديگر در شهرستان داراب به دليل همجواري با استان هرمزگان، آغاز شده است. مدير جهاد کشاورزي جهرم گفت: ساعت 23 روز 17 خرداد عمليات رديابي و شناسايي کانون آلودگي ملخ صحرايي در روستاي چدرويه بخش کرديان شهرستان جهرم آغاز شد. محمدرضا شهابي گفت: پيش بيني مي شود منطقه اي به وسعت 200 هکتار در شهرستان جهرم مورد هجوم آفت ملخ قرار گرفته باشد. وي در مصاحبه با خبرنگار ما اظهار کرد: چهار دستگاه سم پاش با استفاده از سم مالاتيون عمليات سم پاشي را در منطقه اي به وسعت 30 هکتار انجام مي دهند و احتمالاً سطح مبارزه با آفت ملخ در اين شهرستان افزايش مي يابد. معاون سياسي، امنيتي و اجتماعي استانداري فارس با اشاره به اعلام هجوم ملخ ها به فارس گفت: تمام دستگاه هاي اجرايي استان با محوريت جهاد کشاورزي آمادگي لازم براي مقابله با اين پديده را داشته باشند. سيد احمد احمدي زاده، افزود: با توجه به اينکه حجم هجوم ملخ هاي صحرايي در دسته هاي پنج تا 15 ميليوني پيش بيني شده، بنابر اين ضرورت دارد که دستگاه ها آمادگي داشته باشند تا به هرگونه کمکي که از آنها مطالبه شد به سرعت پاسخ دهند. وي اضافه کرد: اگر در حوزه پيش بيني و پيشگيري کوتاهي کنيم کار به مقابله خواهد کشيد که هزينه بر و آسيب رسان خواهد بود. رئيس سازمان جهاد کشاورزي استان فارس پيشتر با اعلام وضعيت هشدار گفت: بنا بر گزارش سازمان خواربار و کشاورزي ملل متحد (فائو)، 10 تا 20 توده جديد ملخ هاي صحرايي و هر توده با جمعيتي افزون بر 50 ميليون ملخ وارد کشور مي شوند. محمدمهدي قاسمي در نشست اضطراري و فوق العاده "کميته پايش و مبارزه با ملخ" استان افزوده بود: موج جديد ملخ از 20 خردادماه جاري وارد کشور مي شود؛ به دليل وجود باغ ها و مزارع سرسبز، بخش عمده اي از اين جمعيت به استان فارس هجوم مي آورند. وي گفت: خطر بيخ گوش ماست از اين رو نبايد غافلگير شويم و بايد با برنامه ريزي و بسيج امکانات و تجهيزات خسارت ملخ را به حداقل برسانيم. به گفته قاسمي از همه امکانات مجموعه جهاد کشاورزي و دستگاه هاي وابسته اعم از امور عشاير، تعاون روستايي، منابع طبيعي و دامپزشکي در سم پاشي استفاده و در مکان هاي مورد نياز سم مجاني توزيع مي شود. رئيس سازمان جهاد کشاورزي استان فارس با اشاره به اينکه هم اکنون 14 شهرستان در اين استان درگير مبارزه جدي با ملخ هستند، اضافه کرد: باغداران و کشاورزان در عمليات سم پاشي محصولات خود و عرصه هاي طبيعي مشارکت کنند چرا که بدون کمک مردم مبارزه با اين آفت امکان پذير نيست. وي جمعيت ملخ در عرصه هاي منابع طبيعي را به دليل دور از ديد بودن يکي از مشکلات اساسي دانست و افزود: از اين پس با توجه به ورود ملخ به مزارع و باغ ها، عرصه هاي طبيعي بايد توسط اداره کل منابع طبيعي و آبخيزداري فارس و با حساسيت بيشتري رصد شود. اين مقام مسئول با اشاره به اينکه امکانات و تجهيزات از پهنه هاي کشاورزي تا سطح شهرستان به تفکيک بررسي و جهت مبارزه برنامه ريزي شده است، گفت: تشکيل ستاد مبارزه با ملخ به رياست فرماندار و نايب رئيسي مدير جهاد کشاورزي شهرستان ها در دستور کار قرار دارد که براي هر شهرستان يکي از مديران ارشد ستادي سازمان، به عنوان معين معرفي شده است. مقابله با ملخ در فارس مدير حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزي استان فارس همچنين با اشاره به مشاهده ملخ صحرايي در 14 شهرستان استان گفت: تاکنون بيش از 16 هزار هکتار از اراضي استان فارس با هدف مقابله با ملخ صحرايي سمپاشي شده است. حميد دبيري با بيان اينکه مبارزه و پايش مزارع و منابع طبيعي استان فارس همچنان ادامه دارد اضافه کرد: بر اساس پيش بيني هاي صورت گرفته در استان فارس، افزون بر 50 هزار هکتار از اراضي استان براي مقابله با ملخ صحرايي بايد سم پاشي شود. وي درباره مبارزه با ملخ هاي صحرايي در شهرستان هاي استان نيز گفت: در فاز اول مبارزه با ملخ هاي صحرايي تنها 6 شهرستان با ملخ صحرايي مواجه شده بودند که اقدامات مراقبتي در اين شهرستان ها صورت پذيرفت و در فاز دوم-مرحله کنوني- 13 شهرستان در حال مقابله با پوره هاي ملخ هاي صحرايي هستند. مدير حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزي استان فارس بيان کرد: شهرستان هاي گراش و ممسني نسبت به ساير شهرستان ها داراي تراکم بيشتري از ملخ هستند و مبارزه با اين آفت در اين شهرستان ها بيشتر از مکان هاي ديگر در جريان است. وي با بيان اينکه از بهمن پارسال تاکنون بيش از سه هزار و 400 هکتار از اراضي فارس سم پاشي شده است افزود: طي دو روز اخير بيش از 300 هکتار از اراضي استان فارس سم پاشي شده است ليکن رصد و پايش مزارع و منابع طبيعي استان فارس همچنان ادامه دارد. دبيري درباره سم پاشي در مناطق نيز عنوان کرد: برخي از مناطقي به علت سختي در جابه جايي تجهيزات، سم پاشي به صورت دستي و با استفاده از سم پاش پشتي صورت مي گيرد که حضور مردم و کمک به نيروهاي جهاد کشاورزي براي کنترل پوره هاي ملخ صحرايي بسيار حائز اهميت است. مدير حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزي فارس اظهار کرد: ادوات مبارزه با پوره ها و ملخ صحرايي در استان فارس به صورت روزانه در اختيار شهرستان ها قرار مي گيرد و با توجه به تمهيداتي که در استان در نظر گرفته شده است کمبودي در استان فارس در اين زمينه وجود نخواهد داشت. مدير مبارزه با آفات عمومي و همگاني سازمان حفظ نباتات کشور گفته بود: از دهم بهمن ماه پارسال تاکنون بيش از 205 هزار هکتار از مناطق آلوده استان هاي جنوبي با ملخ صحرايي مبارزه شيميايي انجام شده است. توصيه هاي جهاد کشاورزي براي مبارزه با ملخ ادارات جهاد کشاورزي در اطلاعيه هاي مختلف خود به مردم هشدار داده اند که در صورت مشاهده دسته هاي ملخ، به سرعت با نزديکترين مرکز جهاد کشاورزي تماس بگيرند. به کشاورزان نيز اعلام شده که لازم است تراکتورها، سم پاش ها، تانکرهاي آب و حتي سم پاش هاي کوچک کولي و همه وسايل مرتبط با سمپاشي خود را تميز و آماده کنند تا در صورت نياز احتمالي به سرعت قابل دسترسي باشند. در مناطقي که ملخ به آن ها حمله کرده، تراکتورداراني که سم پاش دارند نيز سريع خود را به دهياران يا نمايندگان جهاد کشاورزي معرفي کنند. هچنين زنبورداران کندوهاي خود را به سرعت کوچ دهند و دامداران علوفه مورد نياز حيواناتشان را هرچه سريع تر تهيه و انبار کنند. زارعين مناطق آلوده نيز در برداشت گندم و جو تعلل نکنند و در صورتي که محصولشان آماده برداشت است، سريع تر اقدام کنند. در صورت انجام سم پاشي در هر منطقه اي با اسپري رنگ روي زمين يا روي مقواي بزرگ قابل ديد، تاريخ و ساعت سم پاشي نوشته شود. مردم عادي نيز از مصرف ملخ هاي مرده براي خوراک انسان، دام و ماکيان به شدت خودداري کنند، چرا که سمي است. همچنين باتوجه به احتمال تغذيه پرندگان وحشي از ملخ هاي مرده سم پاشي شده، طي اين مدت از شکار و مصرف پرندگان آزاد خودداري شود. همچنين لازم است مردم از مصرف آب هاي جاري نزديک به مناطق سم پاشي شده، اکيداً خودداري کنند.