سفر در گردنه گرانی
فرهیختگان/ تنوع در ناوگان حمل‌ونقل برون‌شهری کشور که متشکل از ناوگان ریلی، هوایی، جاده‌ای و دریایی است، موجب شده گزینه‌های انتخاب وسایل نقلیه مورد نیاز برای سفرهای نوروزی خانوارها نیز گزینه‌های متفاوت و متنوعی باشد. به‌جز حمل‌ونقل دریایی که قابل استفاده در داخل مرزهای کشور نیست، سایر ناوگان‌های حمل‌ونقل در کشور هرساله و در ایام پایانی سال، متقاضیان زیادی دارند تا حدی که شرکت‌های حمل‌ونقل هوایی، ریلی و جاده‌ای با ارائه طرح‌های پیش‌فروش بلیت هواپیما، قطار و اتوبوس از اواسط بهمن‌ماه اقدام کرده و معمولاً تا اواسط اسفندماه تمامی بلیت‌های خود را به فروش می‌رسانند. براساس آمار منتشرشده از سوی وزارت راه و شهرسازی، از تعداد سفرهای نوروزی در نوروز ۹۷ به تفکیک ناوگان حمل‌ونقل، از ۲۴ اسفند سال ۹۶ تا یازدهم فروردین‌ماه سال ۹۷، ۱۳ میلیون و ۳۲۶ هزار و ۷۰۶ نفر از طریق ناوگان‌های جاده‌ای، ریلی، هوایی و دریایی جابه‌جا شدند. از این تعداد ۶ میلیون و ۷۸ هزار و ۳۳۱ نفر با حمل‌ونقل جاده‌ای، یک‌میلیون و ۵۷۷ هزار و ۴۳ نفر به‌وسیله حمل‌ونقل ریلی، دومیلیون و ۶۲۲ هزار و ۵۴ مسافر از طریق ناوگان هوایی و دومیلیون و ۹۵۷ هزار و ۹۴۲ گردشگر و هزار و ۳۳۶ مسافر محلی به‌وسیله حمل‌ونقل دریایی سفر کرده‌اند.
خودروی شخصی، انتخاب اول سفرهای نوروزی
آمار و ارقام ارائه‌شده نشان می‌دهد سهم ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای بیش از سایر ناوگان‌هاست و پس از آن حمل‌ونقل ریلی انتخاب دوم مسافران نوروزی در سال گذشته بوده است. سفر با هواپیما نیز به‌واسطه گرانی بلیت در مقایسه با نرخ بلیت دو ناوگان جاده‌ای و ریلی، متقاضیان کمتری داشته است، مضاف بر اینکه فرسودگی ناوگان هوایی کشور از یک‌سو و عدم اعتماد بسیاری از شهروندان به ایمنی هواپیماها، می‌تواند از عوامل دیگر عدم رغبت به استفاده از هواپیما در سفرهای نوروزی باشد. اما خودروهای شخصی نیز یکی دیگر از وسایل نقلیه مورد استفاده خانواده‌ها در سفرهای نوروزی قلمداد می‌شود که اگرچه به اعتقاد افرادی که معمولاً از خودروی شخصی برای سفر استفاده می‌کنند، ایمنی و راحتی خودروی شخصی در مقایسه با سایر وسایل نقلیه بیشتر است، اما ناگفته نماند استفاده از خودروهای شخصی، بی‌تردید بر آمار مصرف بنزین در کشور تاثیر می‌گذارد.
براساس آمار ارائه‌شده از سوی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، میزان مصرف بنزین در نوروز ۹۷ و در ۱۳ روز ابتدای سال به بیش از ۹۷ میلیون لیتر در روز افزایش یافت که این میزان نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن رشدی ۳.۱۳ درصدی داشته است. درواقع در ۱۳ روز تعطیلات نوروز سال ۹۷ درمجموع ۱۲۶۲ میلیون لیتر بنزین مصرف شد؛ البته با در نظر گرفتن این نکته که قیمت بنزین در فوب خلیج‌فارس حدود ۲,۵۰۰ تومان است و دولت برای هر لیتر سوخت ۱,۵۰۰ تومان یارانه پرداخت می‌کند، باید گفت در ۱۳ روز تعطیلات آغاز سال ۱۳۹۷ حدود ۱,۹۰۰ میلیارد تومان یارانه تنها برای مصرف بنزین پرداخت شده است. البته باید به این نکته اذعان کرد که مسافرت‌های نوروزی معمولاً چند روز پیش از شروع سال جدید آغاز می‌شود. براساس آمار روابط‌عمومی شرکت ملی پخش، در سه روز پایانی سال ۱۳۹۶ متوسط مصرف بنزین ۱۰۵.۳ میلیون لیتر در روز بوده و روز ۲۸ اسفند سال گذشته با رقمی نزدیک به ۱۱۶ میلیون لیتر، رکورد مصرف بنزین در کل تاریخ ایران را شکسته است.
بلیت هواپیما به قیمت آذرماه
شواهد نشان می‌دهد امسال و با توجه به روند رو به رشد قیمت بلیت سه ناوگان حمل‌ونقل هوایی، زمینی و ریلی کشور و کاهش قدرت خرید خانوارها به‌ویژه در بحث تهیه بلیت، به‌نظر می‌رسد افزایش سفرهای نوروزی با استفاده از خودروی شخصی، بار دیگر رکود مصرف بنزین در کشور را خواهد شکست. چندی‌پیش دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی اعلام کرد با هماهنگی شرکت‌های هواپیمایی، نرخ بلیت پرواز برای ایام نوروز افزایش نمی‌یابد و همان قیمت‌های آذرماه ۹۷ است و این قیمت‌ها شامل طیفی از نرخ‌ها بین حداقل تا حداکثر در همه مسیرهای داخلی است. از سوی دیگر امسال به‌دلیل از رده خارج شدن تعدادی از هواپیماها و غیرعملیاتی‌شدن برخی هواپیماها، ظرفیت حمل‌ونقل هوایی برای نوروز ۹۸ کاهش می‌یابد. به گفته اسعدی‌سامانی، جابه‌جایی مسافر در نوروز ۹۷ نسبت به نوروز ۹۶ حدود هشت درصد کاهش داشته است، اما تلاش می‌شود در نوروز ۹۸ آمار جابه‌جایی مسافر روند کاهشی نداشته باشد.
افزایش ۱۰ درصدی قیمت بلیت قطار
استفاده از ناوگان حمل‌ونقل ریلی به‌عنوان دومین ناوگان پرمخاطب کشور، امسال با افزایش ۱۰ درصدی قیمت بلیت از تیرماه سال جاری مواجه شده است. البته این افزایش نرخ در حالی صورت گرفته که شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی مخالف افزایش ۱۰ درصدی و خواستار افزایش ۲۰ درصدی نرخ بلیت بوده‌اند. براساس آمار ارائه‌شده از سوی راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، دومیلیون و ۱۰ هزار نفر صندلی ظرفیت برای سفرهای نوروزی ۹۸ ایجاد شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۵ درصد رشد داشته است. از سوی دیگر با توجه به اینکه افزایش ۱۰ درصدی قیمت بلیت قطارها در تیرماه سال جاری اعمال شد، نوروز امسال افزایش قیمتی در نرخ بلیت قطارهای نوروز ۹۸ اعمال نشده است.
افزایش حداقل ۲۰ درصدی قیمت بلیت اتوبوس
اما افزایش حداقل ۲۰ درصدی قیمت بلیت‌های ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای کشور برای نوروز ۹۸، استفاده از امکانات این ناوگان را برای خانواده‌ها به‌ویژه خانواده‌های پرجمعیتی که قصد سفر در ایام نوروز را دارند، مشکل می‌سازد. مدیرعامل سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای گفته است: «در راستای جبران تردد یک‌سر خالی، قیمت بلیت‌ها حداقل ۲۰ درصد افزایش می‌یابد و این تغییر قیمت‌ها از ۲۵ اسفندماه اعمال می‌شود.» وی دلیل این افزایش قیمت را افزایش قیمت یک دستگاه اتوبوس دانسته و گفته است در حال حاضر قیمت یک اتوبوس در ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای ۱.۵ میلیارد تومان افزایش یافته است. از سوی دیگر با افزایش قیمت لاستیک، هزینه‌های حمل‌ونقل نیز افزایش قابل‌توجهی یافته است.
مصرف بنزین رکود می‌زند
نگاهی به آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد اقتصاد کشور از اردیبهشت سال ۹۴ تا پایان اسفند ۹۶ حدود ۲۸ درصد تورم را تجربه کرده است. این در حالی است که نرخ بنزین در این مدت ثابت باقی مانده است. به‌عبارت دیگر، آخرین باری که دولت قیمت بنزین را تغییر داده، اردیبهشت ۹۴ بوده که این سوخت تک‌نرخی شد و به ۱,۰۰۰ تومان در لیتر رسید. بنابراین طبیعی است که در سه‌سال گذشته رشد مصرف بنزین سیر صعودی را طی کرده تا امسال که به بیش از هشت درصد رسیده است. با ثابت ماندن قیمت‌ها در سال جاری نیز می‌توان انتظار داشت رشد مصرف حتی از سال گذشته فراتر برود و سفرهای نوروز ۹۸ رکوددار مصرف بنزین طی دو دهه اخیر باشد.