نبض اقتصاد جهان در دستان ایران

مهر/ تنگه هرمز با عبور دادن روزانه حداقل١٧ميليون بشکه نفت خام، نقشي حياتي در بازارهاي جهاني دارد و هرگونه اختلال در عبور کشتي‌ها مي‌تواند اقتصاد جهان را با چالش‌هاي بزرگي مواجه کند. در ميان آب‌راه‌هاي بين‌المللي جهان، سه تنگه از اهميت استراتژيکي در حوزه انرژي برخوردار هستند که تنگه هرمز در رتبه نخست قرار دارد. طي سال‌هاي اخير به طور ميانگين ۶٠ ميليون بشکه نفت از طريق گذرگاه‌هاي آبي منتقل شده است که به معناي جابجايي ۶٠ درصد توليد جهاني نفت است. در اين ميان خاورميانه نقش بسيار مهمي در تأمين و انتقال انرژي مورد نياز جهان دارد که سه گذرگاه هرمز، باب المندب و سوئز در اين زمينه ايفاي نقش مي‌کنند و صادرات نفت به آسيا، اروپا و آمريکا به عنوان سه بازار اصلي نفت جهان از اين تنگه‌ها انجام مي‌شود. تنگه هرمز ۲۱ مايل عرض دارد، اما تنها در ۲ مايل آن امکان کشتيراني وجود دارد. براي دور زدن تنگه هرمز، گزينه‌هاي اندکي وجود دارد؛ دو کشور امارات متحده عربي و عربستان سعودي داراي خط لوله‌هايي براي دور زدن خليج فارس هستند. مجموع ظرفيت اين خط لوله‌ها در ابتداي سال ٢٠١٧ ميلادي ۶.۶ ميليون بشکه در روز بوده است. اما به دلايل مختلف، از اين ظرفيت، حدود ٣.٩ ميليون بشکه آن دست نخورده باقي مانده است. تنگه هرمز، شاهراه انتقال نفت کانال سوئز و خط لوله سومد با ظرفيت کمتر از سه ميليون بشکه و باب المندب با عبور دادن کمتر از ۵ ميليون بشکه نفت در روز از اهميت کمتري به نسبت تنگه هرمز برخوردار هستند. تنگه هرمز در حوزه تأمين تقاضاي جهاني LNG نيز از اهميت بسزايي برخوردار است. قطر حداقل يک چهارم بازار LNG جهان را با صادرات بيش از ۶٠ ميليون تن ال. ان. جي در دست دارد. سالانه ۵٠ هزار فروند کشتي از تنگه استراتژيک هرمز عبور مي‌کنند که از اين تعداد ١٧ هزار فروند شناورهاي نفت‌کش است. نکته مهم در باره تنگه هرمز اين است که کشورهاي آسيايي که طي دو دهه گذشته ميزان واردات شأن از خليج فارس دو برابر شده است، به تنگه هرمز وابستگي بيشتري دارند؛ بويژه چين که بيش از ۴٠ درصد از نفت وارداتي خود را از تنگه هرمز عبور مي‌دهد. با اين وجود برخي معتقدند بسته شدن اين تنگه تأثيري بر اقتصاد آمريکا و اروپا نمي‌گذارد که با نظر به وابستگي اقتصاد کشورهاي توسعه يافته به يکديگر، هر گونه اختلال در تردد کشتي‌ها نه تنها به افزايش شديد قيمت نفت مي‌انجامد بلکه بحران بزرگي در جهان ايجاد مي‌کند. يا همه يا هيچ / ‏ترانزيت‬ روزانه ۱۷ ميليون بشکه نفت خام از تنگه هرمز بر اين اساس رئيس جمهوري ايران بارها گفته که اگر ايران نتواند نفت خود را صادر کند هيچ کشوري هم نمي‌تواند از منطقه خليج فارس نفت خود را صادر کند. طبق بررسي مؤسسه تحليل آمارهاي نفتي «ورتکسا»، محموله‌هاي نفت خام و ميعانات گازي ترانزيت شده از طريق تنگه هرمز در سال ٢٠١٧ ميلادي روزانه ١٧.٢ ميليون بشکه بود که اين رقم تنها در نيمه نخست سال ٢٠١٨ ميلادي روزانه به ١٧.۴ ميليون بشکه رسيده است. بيشتر نفت صادراتي عربستان، ايران، امارات، کويت و عراق از طريق اين تنگه به بازارهاي جهاني فرستاده مي‌شود. همچنين اين آبراه، مسير عبور تمامي ال ان جي (گاز طبيعي مايع) صادراتي قطر است. طي سالهاي گذشته عربستان و امارات با هدف کاهش قدرت اين تنگه تلاش کرده‌اند تا با احداث خط لوله‌هاي جايگزين اين تنگه را دور بزنند، اما آمارهاي اداره اطلاعات انرژي آمريکا نشان مي‌دهد که اين اقدامات موفق نبوده است. از سوي ديگر خط لوله شرق- غرب عربستان که قصد کاهش وابستگي سعودي‌ها به تنگه هرمز را دارد زير نشانه پهبادهاي يمني است. نبايد فراموش کرد يمني‌ها خط لوله‌اي را نشانه رفته‌اند که هيچ اهميتي براي پالايشگران آسيايي ندارد و ضررش براي پالايشگاه‌هاي اروپايي و آمريکايي است. خط لوله شرق-غرب که به «پترولاين» هم معروف است، حدود ۵ ميليون بشکه در روز ظرفيت و در حال حاضر حدود ۲ ميليون بشکه در روز جابجايي نفت دارد. نياز نفتي چشم بادامي‌ها از کجا تأمين مي‌شود؟ / ‏خليج‬ فارس زير سايه امنيت ايران پالايشگاه‌هاي بزرگ در ژاپن، چين، کره جنوبي و تايلند معمولاً محموله‌هاي نفت قراردادي خود از عربستان سعودي را از پايانه نفتي «رأس تنوره» در خليج فارس دريافت مي‌کنند. اين خط لوله به طول ۱۲۰۰ کيلومتر از «بقيق» به بندر «ينبع» امتداد پيدا کرده و خوراک پايانه‌هاي صادراتي و پالايشگاه‌هاي واقع در درياي سرخ را تأمين مي‌کند. اخبار اخير نيز نشان مي‌دهد بندر فجيره امارات هم که فلسفه وجودي‌اش براي دور زدن تنگه هرمز است نا امن شده است. سه سال پيش حاکم منطقه فجيره امارات با اشاره به راه اندازي خط لوله اين کشور براي دور زدن تنگه هرمز گفته بود که تهديد به بستن تنگه هرمز به تاريخ پيوست، اما اتفاقات رخ داده براي اين بندر در دهانه خليج فارس و همچنين ميزان تردد نفتکش‌ها از اين تنگه نشان مي‌دهد اوضاع به نفع اماراتي‌ها نيست. همچنين يمني‌ها با حملات پي در پي به تأسيسات عربستان در منطقه باب المندب و هدف قرار دادن نفت‌کش‌هاي عربستاني در باب المندب شرايط را براي اين کشور سخت کرده‌اند. اين در حالي است که خليج فارس فعلاً امن است و راه‌هايي که قرار بود منجر به دور زدن تنگه هرمز شود، در شرايط بدي قرار دارند. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد