فرار دانش‌بنیان‌ها!

خراسان/ مهاجرت نخبگان و متخصصان، حالا به غصه مهاجرت شرکت های دانش بنیان تبدیل شده است. طبق برخی آمارها 67 درصد این شرکت‌ها در اندیشه مهاجرت هستند. مدیر رصدخانه مهاجرت ایران در گفت وگو با خراسان آسیب مهاجرت شرکت ها را تحلیل می‌کند.

از گذشته به درد مهاجرت نخبگان و متخصصان  یا « فرار مغزها » مبتلا بودیم اما حالا به دردی عمیق‌تر گرفتار شدیم؛فرار  شرکت‌های دانش بنیان که به گفته معاون علمی رئیس جمهور «هر شرکت دانش بنیان که مهاجرت می کند، چند شرکت را هم با خودش همراه می کند». ما در این گزارش، ضمن بررسی ابعاد این پدیده تلخ، با بهرام صلواتی مدیر رصدخانه مهاجرت ایران گفت‌وگو کردیم که وی کمترین آسیب مهاجرت شرکت ها را از بین رفتن «زنجیره ارزش» آن ها در کشور می داند.

67 درصد شرکت های دانش بنیان در اندیشه مهاجرت
 اما برای این که بدانیم فاجعه‌ای که از آن سخن می گوییم، در چه قد و قامت و اندازه‌ای است، چاره‌ای جز مراجعه به آمار و پیمایش‌های انجام‌شده نیست. دهم همین ماه، یعنی یک هفته قبل موسسه اطلاعات، میزبان نشستی با عنوان «راه گفت‌وگو» با موضوع واکاوی مسئله مهاجرت نخبگان با حضور علی حسینی، معاون مرکز تعاملات معاونت علمی ریاست جمهوری و بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران بود که در این نشست آمار هولناکی ارائه شد. این آمار به روایت بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران بوده که گفته است: «متاسفانه نسل سرمایه‌ای کشور را به سادگی از دست می‌دهیم و به نوعی «نسل‌کشی سرمایه انسانی» را در کشور رقم می‌زنیم. براساس آمار اعلامی نیرو‌های کلیدی و متخصص ۶۷ درصد شرکت‌های دانش بنیان، وارد فرایند مهاجرت شده‌اند.» 
ما به آمار مدیر رصدخانه مهاجرت ایران، از این جهت می‌توانیم توجه کنیم که این مرکز از سال 1397 ذیل پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه شریف و با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تاسیس شده و به صورت تخصصی در حوزه مهاجرت، پژوهش و افکارسنجی کرده است.

کم توجهی به آهنگ مهاجرت سرمایه های علمی
اما در همین نشست و در بررسی دلایل مهاجرت متخصصان و نخبگان، علی حسینی، معاون مرکز تعاملات معاونت علمی ریاست جمهوری هم نکات تامل‌برانگیزی را مطرح کرده است:
- متاسفانه در چندسال اخیر اقدامات لازم در حوزه نخبگان و بحث مهاجرت صورت نگرفته است.
- هفت میلیون ایرانی مقیم خارج کشور برای بازگشت به ایران ابراز تمایل کرده‌اند، آیا ظرفیت‌های لازم برای جذب و استفاده از این سرمایه علمی انسانی در داخل کشور وجود دارد؟
- برخی از کشور‌ها از جمله آمریکا و کانادا، از اردیبهشت ماه امسال سیاست‌های پذیرش نخبگان و مهاجران را به گونه‌ای تغییر داده‌اند که زمینه جذب این افراد ساده‌تر از گذشته باشد.
ما به خواب فرو نرفته ایم
در همین حال، روح‌ا... دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور، روزهای قبل درباره دغدغه مهاجرت شرکت های دانش بنیان تاکید کرد که ما به خواب فرو نرفته‌ایم. او به فارس گفته است: «شرکت‌هایی داریم که از کشور مهاجرت می‌کنند یا به ایران برمی‌گردند؛ این پدیده‌ای است که در نقاط مختلف دنیا وجود دارد و موضوعی نیست که فقط برای ما باشد. ما بیکار ننشستیم که سایرین، شرکت‌های دانش بنیان ما را از ریشه دربیاورند و به کشور خودشان ببرند، ولی این‌که کشورهای همسایه در حال فراهم کردن فرصت‌هایی برای جذب نخبگان و شرکت‌های دانش بنیان ما هستند، موضوعی کاملا درست است. »
دهقانی فیروزآبادی در پاسخ به این سوال که آیا این پدیده در ایران شدت بیشتری دارد یا خیر، تصریح کرد: «تایید نمی‌کنم به نسبت بقیه کشورها این مسئله در ایران شدت بیشتری داشته باشد.»البته امیدواریم همان‌طور که آقای دهقانی تاکید کرده است، واقعا مسئولان در این باره به خواب فرو نرفته باشند یا اگر ناخواسته درخوابند، این خوابشان عمیق نباشد. یادمان نمی‌رود که حدود دو سال قبل که زمزمه های مهاجرت شرکت های دانش بنیان شنیده می شد، «سید حمید حسینی»، فعال اقتصادی و عضو سابق هیئت نمایندگان اتاق ایران، به خبرآنلاین این هشدار را داده بود: «همین حالا امارات شهرکی صنعتی احداث و اعلام کرده هرکسی در ایران کارخانه دارد، می‌تواند در این شهرک زمین مجانی بگیرد، ضمن این‌که به محض امضای قرارداد، برای ۹۰ درصد هزینه‌ها تسهیلات بانکی می‌دهند تا فرد آن‌جا کار تولیدی کند.»

با مهاجرت شرکت های دانش بنیان، «زنجیره ارزش» آن ها در کشور از بین می رود
 ما برای این که از تفاوت مهاجرت نخبگان با مهاجرت شرکت های دانش بنیان بیشتر آگاه شویم با بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران، همکلام شدیم. او این تفاوت و آسیب را برایمان توضیح داد:وقتی می گوییم «کسب و کار یا شرکت دانش بنیان» یعنی یک محصول یا یک ایده در قالب یک فناوری با تعدادی متخصص گردهم آمدند و یک ارزش افزوده شرکتی و کسب و کاری ایجاد کرده‌اند.در مهاجرت فردی، وقتی یک فرد متخصص شاغل در یک شرکت مهاجرت می‌کند، آن شرکت به اندازه یک «فرد» متضرر می‌شود؛ ولی وقتی یک شرکت مهاجرت می کند، یک ساختار و یک ارزش‌افزایی بزرگ را از دست می دهیم. طبیعتا یک «تیم» بسیار قدرتمندتر از یک فرد عملکرد و کارایی دارد، اگرچه برای افراد متخصص در این کشور زحمت زیادی کشیده شده است تا به تخصص برسند اما در مهاجرت شرکت ها، مسئله و آسیب این است که «زنجیره ارزش» و موارد سخت قانونی و حقوقی که برای تاسیس آن شرکت طی شده است، همه در داخل کشور از بین خواهد رفت. از صلواتی می خواهم، از آماری که درباره مهاجرت شرکت های دانش بنیان دارد،  با ما در میان بگذارد که می گوید: «اجازه بدهید در این باره مطلبی نگویم که حاشیه ای درست نشود....»

به پیج اینستاگرامی «آخرین خبر» بپیوندید
instagram.com/akharinkhabar