لالایی‌خوانی؛ از محمد نوری تا شهرام ناظری

خراسان/ کارنامه هنرمندان بزرگ نشان مي‌دهد لالايي خواندن، علاقه مشترک بسياري از آن‌هاست. روزهاي پاياني سال گذشته بانو خانگل مادر لالايي کرمانجي از دنيا رفت. خانگل مصرزاده يکي از هنرمندان کرمانجي بود که تا قبل از اين که گرفتار بيماري آلزايمر شود سرشار از نغمه و آواز و لالايي کرمانجي بود. دو روز گذشته هم خبر رسيد که ثريا قزل اياغ که تاليف‌هاي تاثيرگذاري در زمينه لالايي و ترانه‌هاي نوازشي براي کودکان دارد، درگذشت. اغلب ما لالايي را بيشتر يک جادوي مادرانه مي‌دانيم تا قطعه‌اي که بزرگان موسيقي آن را مي‌خوانند. با وجوداين قدرت سحرانگيز لالايي‌ها آن قدر زياد است که اگر در کارنامه هنري خواننده‌ها و نوازنده‌هاي بزرگ موسيقي دقيق شويد، ردپايي از لالايي‌ها را خواهيد ديد. لالايي‌هايي که نه با صداي مادر که با صدا و نوازندگي بزرگان موسيقي ايراني همنشين و شنيدني شده‌اند. در ادامه به چند مورد از اين لالايي‌ها و سازنده‌ها و خواننده‌هايشان اشاره خواهيم کرد. شهرام ناظري شايد غافلگير شويد، اما استاد شهرام ناظري در جرگه لالايي‌خوان‌هاست. لالايي در زبان کردي قصه پر سوز ‌و ‌گداز و گاه شيريني دارد و استاد ناظري نيز در کنار توجه به اشعار فارسي، از زبان مادري‌اش يعني کردي غافل نبوده است. او در قطعه لالايي خود که به زبان محلي «کي جولي چا کژاله» به معني «دخترچشم آهو» که به نام «لاي لاي» هم شناخته مي‌شود، يک لالايي کردي مي‌خواند که ابتداي آن به فارسي اين طور آغاز مي‌شود:«اي به فداي قامت تو عزيزم روزي چهار بار/ آره صبح و نيمروز و عصر و غروب/ لا لا، زيباچشم چون آهوي من». محمد نوري صداي باشکوه محمد نوري يادآور وطن است و حماسه‌هايش. بيشتر او را با «سفر براي وطن» و «جان مريم» مي‌شناسيم، اما او نيز در ميان آهنگ‌هاي شاد و غمگين اش، براي يک لالايي جا باز کرده، همان‌طور که خواندن با لهجه شيرين محلي را فراموش نکرده است. قطعه «لالايي» او که نسبت به ديگر آهنگ‌هايش، کمتر شنيده شده است، اين طور شنيده مي‌شود:«سر خونه دلم/ لونه غمم/ ياد او نشسته/ ياد تسمه و تفنگ/ قطار فشنگ/ ماديون خسته/ سر سنگ چشمه‌ها/ توي دره‌ها جاده‌هاي باريک/ در اون شب‌هاي بارون/ چيک چيک ناودون/ کوچه‌هاي تاريک». کيهان کلهر لالايي از لطافت کمانچه کيهان کلهر زياد دور نيست. او جنگ را به چشم خود ديده و غم از دست دادن مادر را به خاطر بمباران از سر گذرانده است. بعيد نيست که قطعه «لالايي» او که به زبان کردي است، وام‌گرفته از همان لالايي‌هايي باشد که مادر در گوشش زمزمه کرده است. با اين که کمتر پيش مي‌آيد او همراه سازش بخواند، اما چند ماه پيش در کنسرت «شهر خاموش» اين اتفاق افتاد. همچنين او پس از دريافت جايزه وومکس، در يکي از اجراهاي جانبي خود، يک لالايي کردي را اجرا کرد که يک مقدمه به زبان انگليسي دارد. او اين قطعه را به کودکان جنگ‌زده سوريه تقديم کرد. حسين عليزاده در فهرست شاهکارهاي خالق آلبوم موسيقي «ني نوا»، قطعات جالبي به چشم مي‌خورد. اين آهنگ ساز و نوازنده برجسته تار و سه‌تار ايراني که نامزد جايزه «گرمي» هم شده و نشان شواليه فرهنگ و هنر فرانسه را رد کرده، اما نشان افتخاري شهروندي شيراز را پذيرفته است، قطعه‌اي تحت عنوان «لالايي» دارد که آن را براي موسيقي فيلم سينمايي «لاک‌پشت‌ها هم پرواز مي‌کنند» ساخته بود. اين قطعه حدود دو دقيقه‌اي، يکي از قطعه‌هاي شنيدني آلبوم موسيقي اين فيلم است که برنده تنديس حافظ هم شد.